Samvinnan - 01.03.1960, Blaðsíða 22

Tómas Guðmundsson er
Reykjavíkurskáldið í bók-
menntasögu samtíðarinnar
og þó aðkomumaður í borg-
inni, en kannski einmitt þess
vegna. Hann þekkir höfuð-
staðinn glöggu gestsauga,
undraðist Reykjavík ungur
sveitadrengur, nam líf hennar
og örlög og hefur goldið fóst-
urlaunin stórmannlega, enda
margt fengið í aðra hönd.
Þess vegna greinir hann og
skilur sérkenni borgarinnar
miklu betur en börn hennar.
Hún er veruleikinn, sem
Tómas Guðmundsson breytir
í skáldskap, og skáldskapur
hennar verður veruleiki í
Ijóðum hans. Reykvíkingar
eru líka stoltir af skáldi sínu,
og fóstrunni gleymir Tómas
aldrei, þó að hann sé bundinn
djúpum rótum átthögum sín-
um austan fjalls og vegsami
þá fagurlega. En Reykjavík á
hann skáldfrægð sína að
þakka. Hún kom honum til
þroska.
Margt er frásagnarvert af
skáldskap Tómasar Guð-
mundssonar, en meginein-
kenni hans listræn vandvirkni.
Ljóðin eru raunar misfögur,
en stinga mjög í stúf við kvæði
stórskáldanna fyrir og eftir
aldamótin um vinnubrögð
þeirrar kunnáttu, sem sprett-
ur af ásettu ráði. Áður var
eins og íslenzk skáld hugsuðu
löngum upphátt í heyranda
hljóði. Kvæðabækur Tómasar
eru hins vegar líkastar því, að
skáldið hafi verið að gera úr-
völ. Sum ljóðin þola að vísu
ekki samanburð við hin, sem
snjöllust eru og fegurst, en
myndu flest þykja stórtíðind-
um sæta, ef miðlungsmaður
væri höfundur þeirra. Tómas
telst ekki afkastamikið skáld,
en hann hefur góða afsökun.
Vinnubrögð hans eru allt önn-
ur en þau, að hraðsaumaskap
verði við komið.
Tómas man sextán skáld í
fjórða bekk menntaskólans,
þegar hann sat þar, en ekki
var hann þá í hópi stóru
spámannanna. Við sundin blá
vakti naumast athygli, þó að
nú sé ýmsum ljóst, að beztu
kvæði hennar voru undanfari
annars og meira. Eitt hjarta
ég þekki og Dagarnir geyma
dulinn tón þess hörpusláttar,
sem var í vændum. Fleiri
kvæði bókarinnar vitna um
hugkvæmni og persónulega
skynjun, en ljóðstíll Tómasar
er þar ekki kominn til sög-
unnar, orðavalinu stundum
ábótavant, gleðibragur skálds-
ins helzt til ungæðislegur og
lífsnautn þess eins og ólegið
vín. Fagra veröld kom átta
árum síðar, og þá er Tómas
orðinn fullþroska skáld, enda
var bókinni tekið af óvenju-
legum fögnuði. Reykjavíkur-
kvæði hennar gerðu Tómas
Guðmundsson á svipstundu
að eftirlæti höfuðborgarinnar.
Hann var meira að segja
sæmdur ríflegum ferðastyrk
af bæjarstjórn Reykjavíkur,
sem þó var harla sparsöm í þá
tíð, enda lá dimmur skuggi
kreppunnar yfir bæ og landi.
En skáldið var létt í skapi, hóf
reykvíska rúmhelgi í æðra
veldi skemmtilegra og list-
rænna kvæða, kunni vel að
meta ástir, vín og sól og þótti
syndin voðalega góð eins og
séra Árna Þórarinssyni. Reyk-
víkingar sáu borg sína, líf sitt
og hlutskipti í nýju ljósi,
sannfærðust um þá fegurð,
sem Tómas vildi túlka, og
töldu skáldskap hans eins
konar opinberun. Höfuðstað-
urinn blasir við í gleði og
sorg, ást og kvíða, leik og
starfi, Jerúsalem botnfrosinn-
ar tilhlökkunar var orðin
jarðnesk og komin alla leið til
íslands fyrir atbeina sveita-
drengsins úr Grímsnesinu,
sem gerzt hafði skáld og elsk-
hugi Reykjavíkur. Þó er þetta
aðeins hálfsögð saga. Listræn-
ustu kvæði bókarinnar fjöll-
uðu um ljóðræna alvöru og
heimspekilega lífsgleði. Sorg-
in, Japanskt ljóð, Boðun
Maríu og Haustnótt eru mun
fegurri skáldskapur en nokk-
urn tíma þær Reykjavíkur-
myndir, sem Tómas dró upp
af vandvirknislegum hagleik
til að gera að gamni sínu eða
koma lesendunum á óvart.
Þar kennist nýr ljóðstíll,
ferskur eins og vormorgun-
inn og glaður eins og fjalla-
lækurinn, yndisleg túlkun sál-
arlífsins, Ijós og skuggar í
22 SAMVINNAN