Samvinnan - 01.03.1960, Blaðsíða 26

Mr. Clay dró andann djúpt
og hóstaði tvívegis. Þegar
hann hóf máls, var rödd hans
hás og lágvær, en smámsaman
varð hún sterkari og hljóm-
meiri. Hann talaði mjög hægt.
„Ungi maður,“ sagði hann.
„Nú vil ég segja þér hvers-
vegna ég hreif þig, óbreyttan
háseta, upp af götunni við
höfnina og flutti þig hingað.
Þetta mun hafa vakið hjá þér
undrun, og því vil ég skýra
fyrir þér, hversvegna ég bauð
þér í hús mitt, sem til þessa
hefur aðeins staðið opið fyrir
fáeinum ríkustu kaupmönn-
unum í Kanton. Mér hentar
vel að tala hægt, en þú færð
engu að síður að heyra allt af
létta.“
Hann þagði litla hríð, and-
aði djúpt og hélt áfram:
„Ég er ríkur maður, hinn rík-
asti í Kanton. Nokkur hluti
þeirra auðæva, er ég hef öngl-
að saman um ævi langa, er
samankominn í þessu húsi,
verðmeiri eru þó birgðirnar í
vöruskemmum mínum, en
mestur hluti eigna minna er
þó á hafinu og fljótunum. í
Kína er nafn mitt metið á
hærra verði en þú hefur
nokkru sinni heyrt talað um
eða getur sett þér fyrir sjónir.
Þegar menn hér á landi eða í
Englandi nefna nafn mitt,
nefna þeir milljón pund.“
Aftur þagnaði hann.
Elishama sat í þönkum. Hing-
að til hafði mr. Clay aðeins
rætt um raunverulega hluti,
hluti, sem hann lengi hafði
vitað um. En hvernig færi, er
hann brygði sér yfir í heim
ímyndunarinnar? Því að öld-
ungurinn, sem á sínu langa
æviskeiði hafði aðeins heyrt
eina sögu sagða, hafði heldur
aldrei sagt nokkra sögu sjálf-
ur. En þegar mr. Clay hóf
frásögn sína að nýju, fann
skrifarinn, að hann vildi að
nokkru létta á huga sínum. í
myrkum leynum hinnar ein-
angruðu sálar hrærðust hug-
sýnir og hugmyndir, jafnvel
tilfinningar, sem aldrei höfðu
fengið útrás, og hefðu aldrei
fengið útrás gagnvart öðrum
en hinum óþekkta pilti, sem
dvelja mundi í húsinu eina
nótt. Smámsaman rann það
upp fyrir Elishama, að gildi
leiksins er einmitt í því fólg-
ið, að í Iionum fær maðurinn
tækifæri til að segja sannleik-
ann.
„Milljón pund,“ endurtók
mr. Clay. „Þessi milljón pund,
þau eru ég sjálfur. Þau eru
dagar mínir og ár, heili minn
og hjarta, líf mitt. Ég dvelst
aleinn með þeim í húsi mínu,
ég hef verið .aleinn með þeim
í fjölda ára, og hef verið á-
nægður með þá skipan mál-
anna. Því að menn þeir, sem
ég hef umgengist, hafa ætíð
verið mér mótsnúnir. Aðeins
fáum þeirra hef ég leyft að
snerta hönd mína, en engum
einasta fjármuni mína.
Og aldrei hef ég,“ bætti
liann. hægt við, „óttast að auð-
ur minn færi forgörðum á
undan mér sjálfum, eins og
raunin er hvað snertir aðra
ríka kaupmenn. Því að ég hef
alltaf kunnað að meðhöndla
peninga mína og ávaxta þá.
En upp á síðkastið," hélt
hann áfram, „hefur mér orðið
vel ljóst, að auður minn verð-
ur öllu endingarbetri en ég
sjálfur. Sú stund er ekki langt
undan, er leiðir okkar skilja.
Annar helmingur minn mun
þá hverfa, en hinn mun lifa
áfram. Hvar og í höndum
hverra mun hann þá lifa?
Þeirra, sem ég fram til þessa
hef barið frá mér? Eiga fá-
vísir menn að láta vel að hon-
um með sínum gráðugu
krumlum? Mér hugnast sú
tilhugsun engu betur en að
láta þá mjúklæta mig sjálfan.
Hún stendur mér fyrir svefni
um nætur.
Ég hef aldrei reynt,“ mælti
hann ennfremur, „að finna
þá hönd, er væri þess verð að
veita eignum mínum viðtöku,
því að ég veit, að slík hönd
er ekki til. En upp á síðkastið
hefur mér flogið í hug, að ég
Nýir lesendur geta byrjað hér:
Mr. Clay, enskur stórkaupmaður í Kanton í Kína, þjáist af svefnleysi og
lætur einn bókara sinna, pólska gyðinginn Elishama I.evinsky, lesa upphátt
fyrir sig úr reikningabókum um nætur. Er þær þrýtur, biður mr. Clay,
sem alla sína ævi hefur einangrað sig fullkomlega í heimi verzlunar og
viðskipta, bókarann að útvega annað lesefni, sem einhver hefði samið og
skráð. Elishama, sem er litlu fróðari um bókmenntir en húsbóndi hans,
tekur þá að lesa fyrir hann úr spádómsbók Jesaja, en hinn aldraði auð-
kýfingur bregst reiður við, kveðst hafa átt við sögur líkar þeirri, sem
hann í æsku sinni heyrði sjómann segja á leiðinni frá Englandi til Kína.
Efni sögunnar er, að sjómaður fer í land í hafnarborg nokkurri, hittir þar
aldraðan auðmann, er býður honum í hús sitt, veitir honum ríkulega og
fær hann að lokum, gegn fimm gínea gjaldi, til að samrekkja konu sinni,
ungri og fagurri, og gera henni erfingja. Elishama álítur, að hér sé um
ómerkan uppspuna að ræða, en mr. Clay, sem trúað hafði á sannleiksgildi
sögunnar, ákveður þá að láta hana gerast. Sjálfur hyggst hann taka að sér
hlutverk hins aldraða auðmanns, en sendir Elishama út af örkinni í leit
að ungri konu, er hæfa mundi i kvenhlutverkið. Gyðingurinn fer þá á
fund Virginíu, ungrar franskrar stúlku, dóttur kaupmanns, er mr. Clay
hafði gert gjaldþrota. Hún fellst að lokum á að verða við tilmælum hans.
Þvínæst fara þeir mr. Clay og Elishama niður í hafnarhverfið og tekst
eftir tvær misheppnaðar tilraunir að fá kornungan, risavaxinn sjómann í
lið með sér. Fara þeir svo allir þrír heim til kaupmannsins og setjast þar
að dýrlegum kvöldverði ...
26 SAMVINNAN