Samvinnan - 01.03.1978, Síða 18

Nótt einu hafði
hann ekki eirð í fleti
sín. Hann reis upp
og gekk lengi
fram og aftur um
fangelsið. Allt í einu
skreið maður
undan einu flet-
inu...
ætlað að skila honum aftur —
aðeins hafa þurft að hraða
mér heim i bili. Auk þess var
ökusveinninn vinur minn. En
þeir hlustuðu ekki á mig. „Þú
stalst honum,“ sögðu þeir,
„stalst, stalst.“ — Nei, ég ætl-
aði ekki að stela klárnum. En
einu sinni stal ég svo um mun-
aði, þótt langt sé nú orðið síð-
an, en þá slapp ég. Nú var ég
saklaus dæmdur. Það veltur á
ýmsu á vegferð lifsins.
„Hvaðan ertu?“ spurði einn
fanginn.
„Frá Vladimir. Sjálfur heiti
ég Makar Semjóníts."
Þá leit Aksiónoff upp og
mælti:
„Heyrðu, Semjónits! Þekkir
þú Aksíónoff-bræðurna í Vladi-
mir?“
„Aksiónoff-bræðurna? Hvort
ég þekki — stórrika menn!
En karlinn, faðir þeirra er nú
raunar í Siberiu, syndari eins
og ég og þú. En fyrir hvað ert
þú annars hér, öldungur?“
„Syndir mínar," svaraði Aksí-
ónoff og vildi ekki tala meira
um ógæfu sina.
Hinir fangarnir urðu til þess
að segja Makar Semjónits sögu
kaupmannsins. Þá fölnaði Ma-
kar og mælti: „Það hefði mér
sízt dottið í hug, að við hitt-
umst hér.“
Aksíónoff tók eftir svari
Makars og spurði, hvort hann
hefði heyrt talað um þennan
atburð.
„Hvort ég hef heyrt talað um
hann! En það er flest gengið
mér úr minni.“
„Þú hefur kannski einhvern
tima heyrt, hver myrti kaup-
manninn i raun og veru?“
Makar Semjóníts hló hátt og
svaraði:
„Það hefur sá sjálfsagt gert,
er hnífurinn fannst hjá. Hafi
einhver annar gert það, sann-
ast þar máltækið, að enginn er
þjófur áður en á hann sannast
stuldurinn. Hvernig hefði
nokkur mannleg vera getað
komið hnífnum í farangurinn,
sem þú geymdir undir höfðinu.
Þú hefðir sj álfsagt vaknað!"
Aksíónoff þóttist þess full-
viss, að hér væri kominn mað-
urinn, sem myrt hafði kaup-
manninn. Hann reis þegjandi
upp og gekk brott. Hann lá
vakandi alla nóttina og harm-
aði mjög örlög sín. Ótal sýnir
sóttu að honum. Hann sá konu
sína eins og hún var i þann
mund, er hann var tekinn
höndum, heyrði hana jafnvel
hlæja og tala. Hann sá börnin,
eins og þau voru, þegar hann
var hrifinn frá þeim, eitt kerru-
barn, annað i grænni kápu. Og
hann sá sjálfan sig, spengileg-
an mann, glaðan og kvikan.
Hann sá sig handtekinn, sak-
felldan, húðstrýktan. Hann
rakti fangaferil sinn i tuttugu
og fimm ár. Loks sá hann sig
gráhærðan og hruman fyrir
aldur fram.
„Þetta eru verk þessa hrak-
mennis,“ hugsaði Aksiónoff.
Hann fylltist óstjórnlegu hatri
til Makars og hét að hefna sín.
Þótt hann þyldi bænir sinar,
öðlaðist hann eigi að heldur
frið. Daginn eftir forðaðist
hann návist Makars.
Tvær vikur liðu. Aksíónoff
vakti um nætur og þjáðist
mjög.
Nótt eina hafði hann ekki
eirð í fleti sínu. Hann reis upp
og gekk lengi fram og aftur um
fangelsið. Allt i einu skreið
maður undan einu fletinu, sem
honum varð gengið fram hjá.
Það var Makar. Hann horfði
fárlegum augum á Aksíónoff
og var almoldugur. Aksíónoff
ætlaði að komast brott, en
Makar þreif í hann.
„Ég hef grafið undir vegginn
og flutt moldina burt i stígvél-
unum minum. Hafðu gát á
tungu þinni, gamli maður. Við
getum sloppið héðan báðir. En
ef þú segir frá þessu, drep ég
þig.“
Aksíónoff nötraði allur.
„Ég kæri mig ekkert um að
flýja, og þú þarft ekki að drepa
mig. Þú hefur drepið mig fyrir
löngu.“
Daginn eftir urðu gæzlu-
mennirnir þess varir, að ein-
hver fanganna hafði skilið eft-
ir moldarhrúgu i slóð sinni á
leið til vinnunnar. Fangelsið
var skoðað vandlega og vegs-
ummerkin fundust. Fangaverð-
irnir spurðu fangana spjörun-
um úr, en allir þrættu fyrir
verknaðinn. Þeir vissu, hver
grafið hafði, en vildu ekki
ljósta þvi upp. Loks var Aksi-
ónoff spurður.
„Þú ert sannorður. í guðs
nafni: Segðu okkur, hver
þarna var að verki.“
Makar var nærstaddur, en
lét sér hvergi bregða. Hann
horfði á fangaverðina, en
hvarflaði ekki augum á Aksí-
ónoff. Varir Aksíónoffs skulfu
og raddfærin brugðust. „Hví
skyldi ég hlífa honum,“ hugs-
aði hann. „Hann hefur rænt
mig lífsgleðinni og nú gefst
mér færi á að hefna mín.
Hann verður barinn til dauðs,
ef ég framsel hann. — En hafi
ég haft hann fyrir rangri sök?
Væri þá ekki glæpur að fram-
selja hann böðlum? Og hvaða
gagn er mér að þvi, þótt þeir
berji hann í hel, jafnvel þó að
hann sé sekur?“
„Segðu okkur sannleikann,
gamli maður,“ endurtók einn
fangavörðurinn.
Aksíónoff leit snöggvast á
Makar Semjónits og svaraði
siðan: „Ég get ekki sagt ykkur
það. Það er guðs vilji, að ég
þegi. Þið hafið allt mitt ráð í
hendi ykkar og gerið það, sem
ykkur fýsir.“
Og Aksíónoff sat við sinn
keip. Svo féll málið niður.
Næstu nótt lá Aksíónoff
lengi vakandi. Þegar hann var
að festa blund, var setzt á flet
hans. Aksiónoff hrökk upp.
Hann þekkti Makar þegar.
„Hvað vilt þú mér? Hvað ert
þú að gera hér?“ spurði Aksí-
ónoff.
Makar þagði. Aksiónoff sett-
ist upp.
„Ég kalla á vörðinn. ef þú
snáfar ekki brott.“
Makar laut niður að Aksi-
ónoff og hvislaði:
„Fyrirgefðu mér, ívan Di-
mitri.“
„Fyrirgefa þér hvað?“ spurði
Aksiónoff.
„Ég drap kaupmanninn og
lét hnífinn i farangur þinn. Ég
ætlaði að drepa þig lika, en
heyrði háreysti úti fyrir, þegar
ég var kominn að rúmi þínu,
og forðaði mér út um glugg-
ann.“
Aksíónoff þagði um stund.
Makar kraup á kné við flet
hans.
„Fyrirgefðu mér, ívan Di-
mitri, fyrirgefðu mér. Ég ætla
að játa á mig glæpinn. Þá verð-
ur þú leystur úr áþján og
kemst heim,“ sagði Makar.
„Þér er létt að tala um
þetta," svaraði Aksiónoff. „En
ég hef kvalizt hér í tuttugu og
fimm ár. Konan mín er dáin,
og börnin hafa gleymt mér. —
Ég vil ekki fara héðan.“
Makar reis ekki á fætur.
„Fyrirgefðu mér, ívan Di-
mitri,“ stundi hann, „í Krists
nafni, fyrirgefðu mér. Þú varst
mér miskunnsamur — mér,
sem hafði spillt lífi þinu.---
Ekki leið ég viðlika kvalir og
nú, þegar böðullinn lamdi mig
með hnútasvipunni.
Og nú gat Makar ekki lengur
varizt gráti. Aksíónoff klökkn-
aði líka.
„Guð mun fyrirgefa þér,“
sagði hann. „Ef til vill er ég
verri maður en þú.“
Aksíónoff létti stórlega við
þessi orð. Öll heimþrá hans var
horfin frá honum. Hann hefði
ekki viljað hverfa brott, þótt
dyr fangelsisins hefðu opnast
upp á gátt. Hann þráði aðeins
dauðann.
Makar Semjóníts játaði samt
á sig glæpinn. En er skipunin
um að láta Aksiónoff lausan
loksins kom, var hann dáinn í
Siberiufangelsi keisarans. ♦
18