Samvinnan - 01.03.1978, Blaðsíða 20

í rigningunni á Lögbergi 17. júni 1944. Gísli Sveinsson taiar,
en fremst er ríkisstjórnin, taliS frá vinstri: Björn ÞórSarson,
Vilhjálmur Þór, Einar Arnórsson og Björn Ólafsson.
Jón Ölafsson
hæstaréttarlögmaður
rifjar upp
þátttöku sína í
sjálfstæðismálinu
1940—44
Á Suðurgötu 26, þar sem sér vel yfir tjörnina
og gömlu Reykjavík, býr Jón Ólafsson, hæsta-
réttarlögmaður og fyrrverandi forstjóri líftrygg-
ingafélagsins Andvöku og Samvinnutrygginga.
Jón er fæddur fyrir aldamót og hefur senn búið
á Suðurgötunni í hálfa öld.
í 5. tölublaði árið 1976 sagði Jón lesendum
Samvinnunnar óvenjulega sögu um íslenzka skák-
snillinginn Björn Kalman, sem ef til vill er fyrir-
myndin að skákmanninum í sögunni „Manntafl"
eftir Stefan Ztveig. Þessi frásögn vakti mikla at-
hygli, og í tilefni af henni var því skotið að okk-
ur, að Jón gæti sagt frá ýmsu öðru; hann hefði
til að mynda látið sjálfstæðismál okkar 1940—44
mjög til sín taka og fyllt flokk þeirra manna, sem
kallaðir voru lögskilnaðarmenn og vildu fresta
lýðveldistökunni þar til heimsstyrjöldinni væri
lokið.
Okkur lék forvitni á að vita, hvert viðhorf Jóns
væri til þessa rnáls að meira en bremur áratugum
liðnum, og fórum þess á leit við hann, að hann
rifjaði rnálið upp fyrir lesendur Samvinnunnar.
Frásögn lians birtist á þessum síðum.
— Það er rétt, að hið svo-
kallaða sjálfstæðismál, sem hér
var ádöfinni frá því 1940—1944
hefur lítið borið á góma þau
33 ár, sem liðin eru síðan. Ég
mun verða við þeim tilmælum
að segja nokkuð frá þvi máli.
í spjalli sem þessu verður mál-
inu þó alls ekki gerð nægileg
skil, þvi að einungis verður
stiklað á stóru. Áður en ég vík
að sjálfu málinu, ætla ég að
drepa á fáein æviatriði, sem
ef til vill ráða miklu um af-
stöðu mína til þessa máls.
• DVÖL í DANMÖRKU
Ég lauk laganámi frá háskól-
anum í Kaupmannahöfn og
valdi mér námsgreinar svo ó-
líkar sem kröfurétt og rikis-
rétt (stjórnlagafræði) með
þjóðarétti sem sérnámi. Að
náminu loknu réðist ég sem
lögfræðilegur starfsmaður til
borgarstjórnar Kaupmanna-
hafnar og hafði aðsetur í Ráð-
húsinu. Þar starfaði ég í nokk-
ur ár. Á meðal þeirra mála,
sem ég fjallaði um, var ákvörð-
un um ríkisborgararétt margra
manna, sem urðu hjálpar að-
njótandi, annaðhvort á sjúkra-
húsum eða á einhvern annan
hátt. Þetta var nauðsynlegt í
sambandi við endurkröfurétt á
kostnaði. Þessi mál voru oft
all flókin og kröfðust itarlegra
rannsókna. Ég fékk því mikla
reynslu í þessum málum, auk
þess sem ég hafði staðgóða
þekkingu og hafði jafnvel
skrifað i lögfræðilegt timarit
um atriði í sambandi við skiln-
ing á þeim. Ég taldi mig því
hafa góð skilyrði til að takast
á við slík mál.
Ég hafði búið fjögur ár á
Regensen (Garði) og smám
saman fallið inn i stúdentalifið
þar, eignazt þar góða vini og
lært að meta vingjarnlega og
opinskáa lifnaðarháttu með
glaðværð og gamansemi. Ég
tel, að islenzkir menntamenn
hafi mótazt mjög af samskipt-
um sinum við danska stúdenta
þar. Sömu reynslu hafði ég af
samstarfsmönnum minum í
Ráðhúsinu. Mér féll yfirleitt
vel að dveljast hjá og vinna
með Dönum, og ég mundi hafa
ilenzt þar, ef ég hefði ekki
þurft að fara heim. Ég tók það
ráð að fá ársleyfi frá störfum
og setja mann i minn stað.
Síðan hélt ég heim til íslands
haustið 1926 og fór að fást við
lögfræðistörf. Varð það svo úr,
að ég ilentist hér í Reykjavík,
kvæntist og hélt áfram lög-
fræðistörfum jafnframt trygg-
ingastarfi.
Með því að ég taldi kenn-
ingum um ríkisborgararétt ís-
lendinga við gildistöku Sam-
bandslaganna 1. desember
1918 mjög ábótavant eins og
þær birtust í fræðibókum og
skýringum kennara við háskól-
ann hér, þá tók ég saman í
ígripum bók um danskan og
islenzkan ríkisborgararétt, því
að danskur ríkisborgararéttur
gilti áður á íslandi. Þessa bók
gaf ég út á minn kostnað 1942
og á hún að vera grundvallar-
rit um danskan og íslenzkan
ríkisborgararétt á þeim tíma.
Lagadeild Háskóla íslands hef-
ur til þessa dags þagað þunnu
20