Neisti - 20.02.1970, Blaðsíða 2

Uppreisn á villigötum
Skipulagsmal íslenzkrar vinstri-
hreyfingar hafa veriö nokkuö flókn-
ari síöasta árið en áður hefur tíðk-
ast. Þrjú samtök hafa staðið hlið
við hlið: Alþýðubandalagið, Æsku-
lýðsfylkingin og Sósíalistafélag
Reykjavfkur. Þessi þrjú samtök
hafa hvert um sig viljað vera full-
komlega sjálfstæð og engum háð '
nema félögum sínum. A sama tíma
hafa margir verið meðlimir tveggja
og jafnvel allra samtakanna 1 senn.
Orsakir þessarar skiptingar eru
fyrst og fremst þær, að ekki hefur
tekizt að skapa einn vettvang er
byði upp á fullnægjandi starfsskilyrð
fyrir alla fslenzka sósíalista. Þeir
hópar manna sem áður voru sam-
einaðir f einni hreyfingu undir nafni
Sameiningarflokks alþýðu -Sósfal-
istaflokksins, hafa klofnað upp í
þrjú sjálfstæð samtök. Astæðan er
sú, að þessi hreyfing hefur á und-
anförnum árum greinst sundur í
vaxandi mæli í annars vegar lokað-
ar, sjálfráðar stofnanir, hins veg-
ar í sundraðan, ovirkan fjölda.
Það fer ekki milli mála, að Al-
þýðubandalagið hefur orðið arftaki
valdastofnana Sósíalistaflokksins.
Vaxandi umsvií Æskulýðsfylkingar-
innar og Sósíalistafélagsins eru
aftur bein tjáning á óánægju fjöld-
ans með það hlutskipti sem valda-
stofnanirnar ætla honum.
Grei ningu hreyfingarinnar í stöfn-
anir og óvirkan fjölda samsvarar
ákveðin hugmyndaþróun. Raunvirk
hugmyndafræði hreyfingarinnar hef-
ur verið sósíaldemókratísk að meg-
instofni í langan tíma, en um þá
þróun verður ekki fjallað í þessari
grein.
klofningurinn staðfestur
Flokksstofnun Alþýðubandalags-
ins hefur engar merkar sjáifvirkar
grundvallarbreytingar f för með
sér. Sósíalistafélag Reykjavfkur
stóð öndvert miðstjórn flokksins
allt frá 1958, þótt það tæki í engu
frumkvæði gegn honum út á við.
Æskulýðsfylkingin hefur starfað út
á við sem sjálfstæð samtök sfðan
1967. Með flokksstofnun Alþýðubanda
lagsins hafa einungis rofnað þau
síðustu bönd, er tengdu óánægða
félaga f Sósíalistaflokknum við valda-
stofnanir hans. Hér er því fyrst og
fremst um huglæga breytingu að
ræða á viðhorfum og skyldutilfinn-
ingum manna en ekki grundvallar-
breytingu á hinum stjórnmálalega
raunveruleika. Klofningurinn milli
flokksstofn ana og fjöldans hefur
verið til staðar f áraraðir, nú fær
hann aðeins að birtast nakinn og
skýr, af þvf að hann verður ekki
lengur þolaður.
víxlspor sósialistafélagsins
A sfðasta íélagsfundi Sósfalista-
félagsins 15. janúar urðu harðar
deilur um uppbyggingu samtakanna.
Meirihluti félagsstjórnar hafði lagt
fram tillögu um að félögum Sósíal-
istafélagsins yrði skylt að segja sig
úr Alþýðubandalaginu fyrir 1. febr-
úar. Þessi tillaga var samþykkt meí
50 atkvæðum gegn 37 og jafngildir
klofningi félagsins. Þessi málalok
hafa staðfest það sem marga velunn
ara Sosialistafelagsins bauð í grun,
að enda þótt starfsemi þess sé á
allan hátt nauðsynleg og sjálfsögð
sem þáttur f uppreisn hreyfingar-
innar gegn steinrunnum stofnunum
sínum, þá er þess ekki að vænta,
að forysta Sósíalistafélagsins eigi
eftir að verða ný framvarðarsveit
byltingaraflanna á Islandi.
I október s.l. sendi Æskulýðs-
fylkingin Sósíalistafélaginu tilboð
um að samtökin tækju upp náið sam-
starf á jafnréttisgrundvelli til langs
tíma. Þetta tilboð var sent f krafti
þeirrar sannfæringar, að náið sam-
starf hinna róttæku hópa gæti flýtt
fyrir þroslca nýrrar byltingarsinn-
aðrar flokkshreyfingar. Akveðin
öfl innan Sósfalistafélagsins hófu
þegar andróður gegn þessu samstarfs
tilboði, og brottrekstrarákvörðun
síðasta félagsfundar staðfestir end-
anlegt skipbrot þess. En með því
er stærstur hluti Fylkingarfélaga f
Sósíalistafélaginu gerður brottræk-
ur. Einangrunarsinnar hafa nú tögl
og haldir í Sósíalistafélaginu, og
miðstjórn Æskulýðsfylkingarinnar
hefur ályktað að íélögum hennar
hafi verið gert ókleyft að starfa inn-
an Sósíalistafélagsins.
Enda þótt Æskulýðsfylkingin óski
Sósíalistafélaginu allra heilla í
starfi sínu og sé reiðubúin til ýmiss
konar samstarfs við það, þá verður
hér eftir nauðsynlegt að taka upp
hvassa gagnrýni á OLL mistök Sós-
íalistafélagsins, svo að forysta þess
leiði ekki byltingaröflin á Islandi á
nýjar villigötur.
röksemdir stjórnarinnar
Forysta Sósíalistafélagsins leggur
málið upp þannig, að á meðan ekki
séu "hreinar lfnur", verði ekki unn-
ið upp öflugt starf. Skapa á nýjan
"forystuflokk" sem allra fyrst, og
það hyggst forysta Sósfalistafélags-
ins gera með því að láta samtökin
byrja nú þegar starf á flokkslegum
grundvelli og innleiða harðan aga.
I þessu skyni er félögum þess nú
uppálagt að slfta tengslin við Alþýðu-
bandalagið samkvæmt valdboði meiri-
hlutans. Allt er þetta framkvæmt
með nafn "marx-lenínismans" á vör-
um. En þótt forysta Sósíalistafélags-
ins beiti flokkshugmynd Leníns fyrir
sig snöggsoðinni sem utanbókarlær-
dómi, þá gleymir hún þeim orðum
Marx og Engels, er Lenín þreyttist
aldrei á að rifja upp fyrir mönnum:
"Fræðikenning okkar er
ekki kredda heldur leiðar-
steinn baráttunnar. " Og
forysta Sósíalistafélagsins skilur
sjálf ekki grundvallaratriði flokks-
hugmyndar lenínismans. Hvað seg-
ir Lenín sjálfur um agann:
"hvernig er aga haldið í
byltingarflokki öreiganna?
Hvernig er hann prófaður?
Hvernig efldur? I fyrsta
lagi með stéttvísi framvarð
arsveitar öreiganna og með
hollustu hennar við bylting-
una, með þrautseigju henn-
ar, sjálfsfórn og hetjuskap.
I öðru lagi með hæfni henn-
ar við að tengjast, halda
nánu sambandi við og að
riokkru leyti renna saman
við mestan hluta vinnandi
stétta, fyrst og fremst ör-
eigana en einnig aðra al-
þýðuhópa. I þriðja lagi
með réttri pólitískri leið-
sögn af hálfu þessarar
framvarðarsveitar, með
réttri stjórnldst hennar og
bar áttuaðf e rð um , og að
því tilskildu að fjöldinn
hafi sannfærzt um af eigin
reynslu að þær séu réttar.
An þessara skilyrða er
ekki hægt að halda aga I
byltingar sinnuðum flokki..
An þessara skilyrða munu
allar tilraunir til að koma
á aga bfða skipbrot og enda
I orðagjálfri og trúðshætti.
A hinn bóginn geta þessi
skilyrði ekki skapast sam-
stundis. Þau eru sköpuð
einungis með langvarandi
átaki og dýrkeyptri reynslu
Sköpun þeirra er auðvelduð
með réttri by 11 i nga r s i nn -
aðri f ræðikenningu , sem
fyrir sitt leyti er ekki
kredda, heldur tekur á sig
endanlegt form fyrst f nán-
um tengslum við raunvirkt
starf byltingarhreyfingar-
innar, þegar hún kemst á
það stig að verða raunveru-
leg f j ö 1 dah r ey f i n g " (fJr bók-
inni: Vinstriróttækni: Barnasjúk-
dómur kommúnismans).
Jafnvel hrokafyllstu forystumenn
Sósíalistafélagsins myndu ekki gera
sér í hugarlund að félagið eða hin
nýju "landssamtök" uppfylli þau
skilyrði sem Lenfn nefnir hér. For-
ysta Sósíalistafélagsins uppfyllir
ekki eina sinni þá frumskyldu, sem
þarf að inna af hendi eigi að gera
flokkshugmynd Lenfns að kreddu,
en hún er að kynna sér a.m.k.
helztu verk hans í staðinn fyrir að
gleypa í sig slitrur úr þeim í kennslu-
bókum uppeldisfræðinga austantjalds-
flokkanna. En eins og félagi Maó
segir á einum stað: "Kreddumenn-
irnir okkar eru gleymnir á skyldur
sínar og hafna með öllu erfiðri rann-
sókn á einstökum hlutum og fyrir-
bærum. Þeir líta á almenn sannindi
eins og einhverja óvænta himna-
sendingu, og gera úr þeim innan-
tómar, almennar kennisetningar,
sem fólk skilur ekki. Með þessu
afneita þeir gersamlega þeirri eðli-
legu röð og skipan, sem rfkir í
mannlegri þekkingaröflun - og hafa
á henni endaskipti. Þeir skilja ekki
samhengið milli hinna tveggja stiga
eða ferla þekkingarinnar: áfángann
frá hinu sérstaka til hins almenna
- og frá hinu almenna til hins sér-
staka. . . . þeir skilja ekki muninn
milli ólfkra byltingaraðstæðna...
A hinn bóginn nota þeir jafnan sama
formálann, sömu regluna, sem þeir
fmynda sér að sé óumbreytanleg"
(Um móthverfurnar).
Flokkshugmynd Lenfns
er merkilegt framlag til
fræðikenningar marxismans
og eins og aðrir þættir
hennar ber hún merki sögu-
legra þróunarski1yrða
sinna og er gagnslaus sé
hún gerð að kreddu, sem
slitin er úr samhengi við
þjóðfélagslegan veruleika.
Þess ber einnig að gæta
að f 1 okk s h u gm y nd almennt
séð stendur á mörkum
fræðikenningar og raunvirks
starfs byltingarhreyíingar-
innar og stenzt því verr
tfmans tönn en aðrir þættir
marxískrar þ j óð f é 1 a g s s ki 1 -
greininga. Eins og Lenfn
segir sjálfur tekur fræði-
kenningin ekki á sig end-
anlegt mót fyrr en hún
kemst f náin tengsl við
raunvirkt starf byltingar-
sinnaðrar fjöldahreyfing-
ar, sem lagar hana að
sögulegum þróunarski lyrð-
um JsíllJi2IL °g verkefnum.
En jafnvel þótt forysta
Sósfalistafélagsins ætlaði
að gera flokkshugmynd
Lenfns að kreddu sinni og
byggja, sig upp sem "lenín-
ískan flokk", þá hefur hún
nú stigið víxlspor og byrj-
að á öfugum enda.
Sósíalistafélagið hefur orðið ein-
angrunarstefnunni að bráð. Hreins-
unin 15. janúar þýðir í bezta falli
að uppreisn Sósíalistafélagsins
gegn neikvæðri þróun vinstrihreyf-
ingarinnar hefur lent út á villigötur.
1 versta falli getur hún verið vís-
bending um að félagið sé að verða
samskonar þróun að bráð og staðni
þannig þegar f fæðingu sinni.
forsendur nýrrar sóknar
Mörgum tekur sárt til sundrung-
arinnar f vinstrihreyfingunni. Svart-
sýni margra ber þó að skrifa á
reikning atkvæðanurlara Alþýðu-
bandalagsins, sem reyna að hagnýta
sér og virkja ótta almennings við
klofning til að halda f kjósendur, og
magna þannig ætíð vonleysi og ar-
mæðu hjá fólki þegar eitthvað bjátar
á. En verkalýðshreyfingin á Islandi
er greinilega í djúpum öldudal þessa
mánuðina og bólar lftið á forboðum
nýrrar sóknar. Slfk tímabil er nauð-
synlegt að nota til uppgjörs milli
starfshópa hennar og innan þeirra,
öðruvísi verður einingin ekki varð-
veitt þegar lengra lætur og á reynir.
A slíkum tfmum er nauð-
synlegt að menn dragi sig
ekki í hlé, heldur takist
sem flestir á við að
treysta innviði hreyfing-
arinnar og framkvæma
skuldaskil við fyrri mis-
tök og ríkjandi vankanta
á stefnu og starfi hennar.
Ella verða engar forsend-
ur skapaðar fyrir nýrri
sókn. Ekkert er verra en
að halda stöðugt áfram að
berja f brestina.
2