Neisti - 26.11.1978, Blaðsíða 6

Neisti 12. tbl. 1978 bls. 6
Forbyltmgarkreppa í fran
Hagsmunir stórveldanna
Stórveldin Bandaríkin, Sovétríkin,
Kína, V-Þýskaland og Bretland hafa
öll lýst yfir stuðningi við franskeisara.
Hagsmunir kapítalísku landanna eru
augljósir: „f fran eru mestu olíulindir
Vesturlanda“ segir Sonja. fran tilheyrir
reyndar Austurlöndum. Eins og fram
kom í grein um íran hér í blaðinu hafa
þessi ríki einnig hagnast á iðnvæðingu
frans.
Hernaðarlegt mikilvægi írans er
mikið fyrir Bandarikin og Sovétríkin,
þar eð landið liggur að hinu síðar-
nefnda. Það er vitað mál að Banða-
ríkjamenn hafa lengi haft „aðgang“að
Sovétríkjunum frá leppríkjum sínum í
austri einsog fran ogTyrklandi. Sovét-
menn hafa bitra reynslu af þessu og
reyna því að vingast við Pahlavi eins og
Stalín ættfaðir gerði áður fyrr. Hann
drap í fæðingu sjálfstjórnarlýðveldið
Azerbaijan um 1946 að beiðni frans-
keisara.
Kínverjar hafa lýst yfir stuðningi við
keisarann. Heillaóskaskeyti Hua for-
manns fékk samflot með skeytum
hnetubónda og Brezhnevs til hallarinn-
ar í Teheran þegar Reza Pahlavi átti
afmæli um daginn. Hua sagðist m.a.
vona að „vinaleg samskipti og sam-
vinna milli írans og Kína muni halda
áfram að vaxa og styrkjast." Er að
furða að Verkalýðsblaðið haldi kjafti
um fran?
Okkur er ljúft og skylt að geta þess
að Kúbanir muna enn þá hverjir stóðu
fyrir öllu því böli sem þeirmáttu þola á
sokkabandsárum byltingarinnar. Þeirra
heillaóskaskeyti munu seint eiga sam-
flot með skeytum kúgaranna, Banda-
ríkjamanna, til hallar slátrarans í
Teheran. f málgagni kúbanska komm-
únistaflokksins hefur frá ágústlokum
verið greint ítarlega frá átökunum I
íran. Hefur þar verið dustað af flestum
nothæfum blótsyrðum spænskrar tungu
til þess að úthúða íranskeisara og
heimsvaldasinnunum.
ógk
Persneskt ævintýri
í íran ríkir ströng ritskoðun og þær
fréttir sem umheiminum berast af
atburðum í landinu eru einkaskoðanir
keisarans. Að undanförnu hafa þessar
skoðanir prýtt forsiður „blaðs allra
landsmanna", Moggans, og kom eng-
um á óvart. Það sem er öllu alvarlegra
er að þessar sömu skoðanir hafa rutt
sér braut inn á heimili landsmanna
fyrir tilstilli ríkisfjölmiðlanna. Gott
dæmi er umfjöllun Sonju Diego 21.
nóv. s.l. um ástandið í íran. Var þar
mest fjallað um hversu hryggur keisar-
inn væri yfir því að allir þeirsem hann
hcfði hyglað að á ferli sínum skyldu
vera að yfirgefa hann. Sonja er hér að
ræða um það sem hagfræðingar nefna
„fjármagnsflótta". Fjármagnsfiótti
snertir aðallega hagskipun kapítalísks
þjóðfélags. Vinskapur eða fjandskapur
hafa lítil áhrif á hann.
Sonja gerði sér ekki það ómak að
ræða um raunverulegar ástæður fyrir
óánægju fólksins. Málunum er alltaf
ýtt út í huglægar víddir, pöpullinn á
svo gott með að skilja á þeirri
bylgjulengd. Gott dæmi er þegar er-
lendar fréttastöðvar segja að barist sé
um hvort konur eigi að ganga með
blæju fyrir andliti eða ekki o.s.frv.
Æi, þessar fréttir eru eins og eitt
hugljúft persneskt ævintýri. „Verka-
menn neita að hlýðnast skipun keisar-
ans!“ hrópar Mogginn. „Ef keisarinn
fellur þá er voðinn vís!“ segir Sonja
fréttamaður. Hvers vegna er írönsk
alþýða svo óánægð ef henni finnst hún
lifa í ævintýraheimi.
ógk
Kröfur fólksins
6. nóvember s.l. voru sett herlög í
öllu fran. Útgöngubann er frá rökkri til
dögunar. Bann er við fundum fleiri en
tveggja einstaklinga á götum úti. Menn
eru almennt sammála um að þróun
mála í fran sé komin á nýtt stig og að
ískyggilega horfi fyrir slátraranum,
Mohammad Reza Pahlavi.
f fyrsta skipti síðan stjóm Mossa-
deghs var steypt af stóli fyrir tilstilli
CIA árið 1953 hefur fjöldabaráttan í
íran haft afgerandi áhrif á þróun þjóð-
mála þar. f fyrsta skipti hefur fólk
þorað út á göturnar til mótmæla. Upp-
hafiega var mótmælt morðum keisara-
lögreglunnar á saklausu fólki. Við-
brögð keisarans við mótmælunum
komu engum á óvart: skotið var á
fjöldann, menn handteknir, pyntaðir,
drepnir. En öllum á óvart, ekki síst
keisaranum, hætti fjöldinn ekki að
mótmæla. Samkvæmt múhammeðstrú
eru látnir menn syrgðir 3, 7 og 40
dögum eftir dauða sinn. Þessum sorg-
arathöfnum fjölgaði í sífellu á árinu og
þær fóru að breytast í mótmælaað-
gerðir. Að lokum varð þetta daglegt
fyrirbæri og kröfurnar fóru að taka á
sig æ pólitískari blæ. Það var komið að
því að 25 ára niðurbæld reiði íranskar
alþýðu syði upp úr.
íranskur kapítalismi
í ógöngum
Mikilvægasta útflutningsafurð frans
er olía. Olíuframleiðslan er stór
hundraðshluti af allri olíuframleiðslu
heimsins og mjög mikilvæg fyrir
Vesturlönd. Það er því eðlilegt að
handbendi borgarastéttarinnar á vest-
urhveli jarðar (Carter og legátar) hafi
áhyggjur af framvindu mála í fran. Hin
þróuðu vestrænu ríki hafa um áratuga-
raðir hagnast á nýlendustefnu sinni í
ríki keisarans, hagnast á fátækt fólks-
ins og lágum launum þess, hagnast á
Eins og áður sagði spruttu mótmæli í
upphafi af sorgarathöfnunum. En áður
en langt um leið tóku þau á sig
pólitiska mynd og kröfugerðin varð
skírari. Verkföll hófust, hið mikilvæg-
asta í olíuiðnaðinum, sem stöðvaði
allan útfiutning olíu. Því mun fram-
fylgt ennþá, utan hvað innanlands-
markaði er sinnt lítillega. 400.000
kennarar lögðu niður vinnu og hefur
ungdómurinn því gengið laus í allt
haust og ekki látið sig vanta í kröfu-
göngurnar. Fjölmiðlar stöðvuðust,
ríkisstofnanir og ráðuneyti. Samgöng-
ur röskuðust, m.a. hefur íranska flug-
félagið ekki starfað í langan tíma. Og
annað er í þessufn dúr.
til forbyltingarástands.
Keisaradæmið á stutt eftir.
„Stjórnin fer með okkur eins og dýr."
Hvert stefnir?
fáfræði þess. Hagsmunir heimsvelda-
stefnunnar hafa verið samslungnir
hagsmunum keisarans, sem hefurfarið
vel með sig og látið 700.000 manna her
vernda spor sín.
Árið 1960 hóf Pahlavi iðnvæðingar-
herferð sína og hugðist byggja upp
nýtískuiðnað en ryðja úr vegi hinum
fábrotna persneska handiðnaði. Þessi
iðnvæðing hefur gengið seint og nær
enn sem komið er til lítils hluta þjóð-
arinnar og er óhætt að fullyrða að
smæsti hluti hennar njóti góðs af.
Gamla handiðjan er enn ríkjandi og
eru að meðaltali tvær manneskjur við
hverja framleiðslueiningu.
Erlend iðnríki njóta góðs af iðnvæð-
ingu frans því að þau selja tæknikunn-
áttu, vélar og varahluti til landsins.
Sitji keisarinn áfram kemur hann til
með að halda áfram að versla við iðn-
veldin. Það er þeirra hagur að veldi
hans sé sterkt.
íranskur efnahagur byggir á tengsl-
Einn af mikilvægustu áföngum
baráttunnar er að samstaða hefur oft
náðst með fólkinu og hermönnum
keisarans. Fólkið hefur þyrpst að
þeim, stráð yfir þá blómum og hrópað:
„Hermenn, bræður! Hvers vegna
skjótið þið bræður ykkar og systur?"
Oft hafa hermennirnir lagt niður vopn,
neitað að hlýðnast fyrirskipunum
yfirboðara um að skjóta á manngrú-
ann, eða að þeir hafa hreinlega gengið í
lið með fjöldanum. Má þar með
undanförnu segir m.a.:
„Sjáðu til, á þeim 25 árum sem lið-
in eru frá valdaráninu 1953 hafa
margir misst a.m.k. einn meðlim
fjölskyldu sinnar vegna kúgunar
keisarans, og einn eða tveir til
viðbótar eru í fangelsi. Efnahags-
ástandið er einnig ein af ástæð-
unum fyrir niðurlægingu fólksins.
T.d. eru meðallaun verkamanna
1-2.000 tómanar (89.518) á mán-
uði, í mesta lagi. Af því fara 1.000
tómanar í húsaleigu fyrir fimm
manna fjölskyldu, og fiestar fjöl-
skyldur eru stærri en það. Og á
hverjum degi sér fólk barsmíðar
lögreglunnar á götum úti, handtök-
ur o.s.frv. Ef þú lifir ekki við þessar
aðstæður skilurðu ekki tilfinningar
fólksins. Stjómin fer með okkur
eins og dýr.“
Barátta íransks almúgaersjálfsprottin,
leiðin er vörðuð líkum, en ekkert bugar
stolt eða baráttu hug hans. Þegar for-
byltingarkreppa er í augsýn í íran hljót-
um við að spyrja sjálf okkur: Hvert
stefnir? Það er enginn fjöldaflokkur í
íran sem haft getur forystu fyrir kröfu-
gerðinni og baráttunni á næstu vikum.
Tudeh-flokkurinn (gamli Stalínistar)
nýtur óskiptrar fyrirlitningar vegna
svikanna 1953 (sjá 10. tbl. Neista) og
vegna þess að hann hefur verið
handgenginn keisaranum fram til
þessa. Maóistar fara huldu höfði eftir
hina illræmdu heimsókn páfans í
Peking, Hua, til slátrarans í Teheran í
haust. Trotskistar eru í sókn en ráða
ekki yfir þeim áhrifum sem dygðu til
forystu. Margir íbúa írans virðast
binda vonir við Ayatollah Khomeini,
aldraðan trúarleiðtoga sem dvelst nú í
útlegð í París. Borgarapressan hefur
túlkað þær vonir á þann veg, að fólk
vilji umbætur á trúarmálum í landinu.
Það eina sem Khomeini hefur sagt er að
hann muni aldrei sætta sig við stjórn
keisarans, og lái svo hver sem er
alþýðunni fyrir að vera sammála þessu.
Vegna þeirrar pólitísku kúgunar sem
ríkt hefur í íran s.l. aldarfjórðung er
vitundarstig fjöldans lágt og hanngerir
sér óljósar hugmyndir um hvert beri að
stefna. Kröfur hans ganga mislangt.
Sumir vilja lýðræði, frelsi, að spilling
verði upprætt, kúgun af lögð. Sumir
vilja hefnd. Einhverjir sjá allt þetta í
pólitisku samhengi og vilja byggja
sósíalískt verkalýðsríki í þessu gamla
ævintýralandi.
Hvað svosem verður útkoman úr
þessari stórfenglegu fjöldabaráttu lýs-
um við yfir stuðningi við íranska al-
þýðu. Hugsjónir hennar eru fagrar og
málstaður hennar, sem svo margir af
sonum og dætrum hennar hafa fallið
fyrir, ætti að vera hverjum alvarlega
þenkjandi verkalýðssinna heilagur.
Niður með slátrarann! Niður með
heimsvaldastefnuna! Lifi barátta ír-
anskrar alþýðu!
Ólafur Grétar
Hua Kuo-feng, enn titlaður formaður, flyt.ur lofrullu í samsæti
í höll slátrarans.
A myndina vantar moldvörpuna góðkunnu. Hun hefur nu komið
1 leitirnar.
um við alþjóðlegt auðmagn, sem hlýtur
að verða ótryggur bandamaður við
aðstæður eins og nú ríkja í íran. Al-
þjóðleg kreppueínkenni e'ndurspeglast
ívið skarpar í íran m.a. vegna hins lítt
þróaða iðnaðar og ófullnægjandi
landbúnaðarframleiðslu. Ljóst er, að
þar sem engin verkalýðsfélög eru leyfð,
gerir borgarastéttin það sem henni
þóknast þegar þröngt gerist um hag
hennar. Undanfari mótmælanna í ár
voru þannig ósvífin aðför að kjörum
verkalýðs og bænda. Slíkt kann aldrei
góðri lukku að stýra.
Það má með nokkrum rétti fullyrða
að forbyltingarástand ríki í íran. Gíf-
urlegur fjármagnsfiótti hefur átt sér
stað á undanförnum vikum og hefur
farið upp í 50 milljónir bandaríkjadala
á dag. Borgarastéttin hefur þannig lagt
drögin að hruni íransks efnahags,
atvinnulífs og viðskipta. Afleiðing-
arnar eru algjörlega ófyrirsjáanlegar.
Her og lögregla ráða ekkert við
ástandið. Þor og máttur fólksins hefur
vaxið við hvert mannsfall. Enginn
óttast lengur dauðann. Við svo búið er
alþýðan ósigrandi.
Augljóst er að íran uppfyllir þau
skilyrði sem félagi Lenín setti fyrir því
að byltingarástand ríki: „Þegar „lág-
stéttirnar" vilja ekki búa við hina
gömlu skipan, og „yfirstéttirnar" geta
það ekki lengur". íranskt þjóðfélag er í
kreppu. írönsk alþýða vill fórna sér
fyrir byltinguna. Byltingin er komin á
dagskrá.
fullyrða að yndisleikur tilverunnar sé
orðinn harla lítill í augum keisarans,
því að hingað til hefur það verið herinn
sem hefur haldið honum við völd. En
jafnframt eykur þetta líkurnar á
„björgunaraðgerð" af hálfu Banda-
ríkjamanna líkt og gert var í Zaire fyrr
á þessu ári. („Björgunaraðgerð“ =
innrás.)
Fólkið krefst eftirfarandi:
1. Endir verði bundinn á herlög og
herstjórnin leggi niður völd.
2. Pólitískir fangar verði látnir lausir
og útlögum leyft að snúa heim.
3. Leyniþjónusta keisarans, SAVAK,
verði leyst upp og deildir hennar innan
verksmiðjanna lagðar niður.
4. Ráðist verði gegn spillingu innan
ríkisstofnana t.d. Iranska olíufélagsins.
5. Upphafsmönnum fjöldamorða
þeirra er átt hafa sér stað verði refsað.
6. Allar kröfur þeirra 400.000 kenn-
ara sem eru í verkfalli verði uppfylltar.
Ljóst er að kröfugerðin er miklu víð-
tækari en að ofan greinir. T.d. erkrafa
nr. 1 yfirleitt: Niður með keisarann!
Ennfremur er fólkið ekki alls kostar
ánægt með kjör sín, það vill fá að
skipuleggja verkalýðsfélög, sem þykir
nokkuð sjálfsögð krafa í hinum
„siðvædda heimi“. franskur maður,
sem tekið hefur þátt í mótmælunum að