Neisti - 01.01.1982, Blaðsíða 3

KREPPA SJA VARUTVEGSINS
Þegar þetta er skrifaö liggur
nœr allur fiskveiðiflotinn bund-
inn við landfestar vegna verkfalls
sjómanna og verkbanns út-
gerðarmanna, þar sem ákvörðun
fiskve^ðs liggur ekki fyrir. Á
sama tima hefur fjölda fiskverk-
unarfólks verið sagt upp kaup-
tryggingarsamningi vegna hrá-
efnaskorts. Rúmlega 9.000
manns vinna i fiskvinnslu, en
talið. er að allt að 8.000 hafi
fengiö, eða-séu að fá reisupass-
ann þessa dagana.
Við fyrstu sýn virðist allt þetta
uppistand eiga sér rætur i ein-
faldri kjarabaráttu sjómanna, og
venjub undinni deilu sjómanna
og útgerðarmanna annars vegar
og ' fiskvinnslu hins vegar um
ákvörðun fiskverðs. Fleira
hangir þó á spýtunni. Núverandi
ástand er einnig birtingarmynd á
þeirri staðreynd, að sjávarút-
vegurinn á við kreppu að stríða,
sem hægt er að lýsa með orðun-
um rányrkja, offjárfesting og
skipulagsleysi.
Eins og fiskveiðar á íslandi eru
skipulagðar, þ.e. á grundvelli
gróðasóknar einkafyrirtækja og
frjáls og kostnaðarlauss aðgangs
þeirra að fiskimiðunum, hafa
þær innbyggða tilhneigingu til
rányrkju. Með rányrkju eigum
við ekki i sjálfu sér við það, að
fiskurinn sé veiddur í stórum stil,
heldur hitt að hann sé veiddur
að þvi marki, að viðkomubrestur
fiskistofna eigi sér stað. Ef við-
komubrestur verður og stofnar
hrynja og verða það litlir að þeir
verða óveiðaniegir eða hverfa
jafnvel alveg, hefur það efna-
hagslegar afleiðingar í smáu og
stóru. Atvinna og lifsafkoma
fólks er lögð undir, og nægir að
minna á afleiðingar hvarfs síldar-
innaráárunum 1967-68.
Hinn einstaki kapitalisti í fisk-
veiðum sér engan hag i því að
draga úr eigin sókn i fiskistofna
með það fyrir augum að vefnda
þá. Það yrði aðeins til þess að
aðrir kapitalistar í fiskveiðum
fengju meira i sinn hlut, en
vemdunin yrði engin. Af
þessum sökum verður að koma
til einhvers konar utanaðkom-
andi stýring á fiskveiðunum í
formi veiðibanna, kvóta eða jafn-
vel þjóðnýtingu útgerðarinnar
og beinnar vísindalegrar stjóm-
unar.
Þótt hinn einstaki kapítalisti sjái
sér engan beinan hag í verndun
fiskistofna, hefur auðmagnið í
fiskveiðunum sem heild hag af
því að viðkomubrestur verði ekki
hjá mikilvægustu nytjastofn-
unum. Sama máli gegnir auð-
vitað um íslfensku borgarastétt-
ina og ríkisvaldið sem fulltrúa
heildarhagsmuna hennar. Það
væri fráleitt að haldsf þvi fram,
að þessir aðilar hafi t.d. haft hag
af þeirri kreppu sem skapaðist
hér á landi á ámnum 1967-68 i
framhaldi af hvarfi sildaiinnar.
Af þessum sökum leitast ríkis-
valdið við að hafa einhverja
stjórn á veiðunum, a.m.k. er
reynt að koma í veg fyrir að
helstu nytjastofnar eins og
þorskur, ýsa, karfi. og loðna
hrynji. Þótt ríkisvaldið leitist við
að hafa stjóm á fiskveiðunum til
að hindra rányrkju, er langur
vegur að það takist. I flestum til-
fellum hefur þó tekist að koma í
veg fyrir algjört hrun stofna
síðan síldin hvarf. Hins vegar er
langur vegur frá að stofninn sé
haldið í þeirri stærð, að þeir gefi
sem mest af sér. I þeim skilningi
em flestir stofnar stöðugt of-
veiddir.
Ástæður þess að ríkisvaldinu
tekst ekki betur að stjóma veið-
unum, em einkum tvær. í fýrsta
lagi virðir ríkisvaldið það sjónar-
mið, að gróðaviðmið einkafýrir-
tækja skuli vera drifkraftur og
hvati útgerðarinnar, og að
þessum fyrirtækjum sé fullkom-
lega frjálst að athafna sig innan
þess ramma og þeirra reglna
sem ríkisvaldið setur. I öðru lagi
eru rikisstjómir og ráð-
herrar undir stöðugum þrýstingi
frá gróðaöflunum i sjávarútvegi
að slaka nú á klónni varðandi
fiskverndunarmál.
Afleiðing ofveiði birtist einna
skýrast í loðnuveiðibanninu, sem
sett var á i byrjun desember. Að
vísu koma þar til fleiri þaettir,
svo sem stækkun þorskstofnsins,
en hann é„ur mikið af loðnu.
Loðnuafurðir voru 11.7% af út-
flutningi árið 1979 og 9.8% árið
1980. Það sjá allir í hendi sér að
það hefur töluverðar afleiðingar í
för með sér, ef engin loðna verð-
ur veidd á næsta ári vegna of-
veiði að undanförnu.
OFFJÁRFESTING.
Rányrkjan er stöðugt yfirvof-
andi vandamál. En nú sem
stendur er það offjárfestingin
sem er enn meir áberandi. í
skýrslu sem Rannsóknarráð ríki-
sins gaf út nýlega og fjallar um
þróun sjávarútvegs, segir:
«Öllum, sem hafa heildarsjónar-
mið til viðmiðunar er ljóst orðið
að flotinn er orðinn of stór, enda
væri vart þörf á jafn viðtækri
skerðingu á athafnafrelsi hans og
raun ber vitni, ef það væri ekki
staðreynd.» Á öðrum stað i
skýrslunni segir: « Óliklegt er að
aðstæður leyfi jafnmikinn sam-
drátt sóknar og umrædd «hag-
kvæmasta»sóknarstefna gerir
ráð fyrir. Þó er ljóst, að verulega
beri að draga úr sókn og jafn-
framt að minnka flotann þannig,
að hann megi fullnýta á hverjum
tíma».
Þessar staðreyndir eru alls ekki
nýjar. Nú i mörg ár hefur verið
bent á þetta af ólíkustu aðilum.
Á- árinu 1975 kom út svokölluð
Blá skýrsla um þróun sjávarút-
vegs, þar sem bent var á, að
þáverandi fiskiskipafloti gæti
veitt um 950 þús. tonn af botn-
fiski miðað við ástand fiskistofna
um 1970. Siðan þá hefur fiski-
skipaflotinn vaxið töluvert, en þó
sérstaklega á siðasta ári, en
botnfiskaflinn hefur hæst komist
í 638 þús. tonn á árinu 1980.
Niðurstöður Bláu skýrslunnar
frá 1975 ber að taka alvarlega.
Einnig ber að lita á, að flotinn
hefur eitthvað stækkað að tonna-
tölu miða við aflamagn végna
breyttrar tækni og krafna um
bættan aðbúnað sjómanna. En
þótt þessir þættir væru teknir
með í reikninginn, er vart lengur
um það deilt að flotinn er of stór
miðað við það aflamagn sem
fiskistofnarnir geta borið. Þrátt
fyrir þetta er haldið áfram að
fjárfesta.
Ástæður offjárfestingar eru
þær sömu og rányrkjunnar, þ.e.
mótsögnin milli gróðahagsmuna
hinna einstöku kapítalista og
hagsmuna heildarinnar, sem
kapítalisminn fær ekki sameinað
í þessu tilfelli. Út frá sjónarhóli
heildarinnar er augljóst,að of-
fjárfesting gefur ekkert annað af
sér en sóun á verðmætum.
Ekkert annað gerist en að sami
afli dreifist.á fléiri skip, og hvert
um sig gefur þvi minna af sér.
En frá sjónarhóli hins einstaka
kapítalista eða útgerðarfyrir-
tækis blasir málið öðru vísi við.
Annað hvort er hann að tryggja
"skvipnslufyrirtæki sínu hrá-
efni, eða að hann vill fá að taka
þátt í leiknum og treystir á að-
stoð rikisvaldsins eins og aðrir.
AFLEIÐINGAR.
Afleiðingar alls þessa blasa við.
Sá fiskur sem hér er veiddur er
minni en hann gæti verið með
skynsamlegri stjórnun og er
veiddur með mun meiri til-
kostnaði en nauðsynlegt er. Það
leiðir siðan til minni afraksturs
sjávarútvegsins og krafna um
kjararán, um leið og eitthvað
bjátar á. Skipulagsleysið sem
fylgir einkaeignarréttinum og
reglunni: Einn togari a.m.k. á
frystihús», gerir það að verkum
að miklar sveiflur verða í vinnu
fólks í sjávarútvegi, sem hefur
slæm áhrif á heilsu þess og
starfsþrek, auk þess sem það
gerir meðferð hráefnisins verri.
Það liggur fyrir, að með visinda-
legri stjórnun og lýðræðislegri
áaétlanagerð megi stóráuka af-
rakstur sjávarútvegsins. En for-
senda þess að svo megi verða, er
að stærstu útgerðar- og fisk-
vinnslufyrirtækin verði þjóðnýtt
og þau sett undir sameiginglega
og samræmda stjórnun sjó-
manna, fiskvinnslufólks, fiski-
fræðinga og annarra vísinda-
manna á sviði sjávarútvegs.
Aðeins þannig verður höfð stjórn
á veiðum og flota, og samræmi
komið á á milli veiða og vinnslu.
Þá þyrftu þúsundir verkafólks
ekki að óttast um atvinnu sína á
fárra mánaða fresti.
10. jan. 82
MG
AuOvaldsbúskapurínn
i
Meisti bis-.3.
Það liggur fyrir, að með vísindalegri stjórnun og lýðræðis-
legri áætlanagerð megi stórauka afrakstur sjávarútvegsins.
En forsenda þess að svo megi verða, er að stærstu útgerð-
ar- og fiskvinnslufyrirtækin verði þjóðnýtt og þau sett undir
sameiginlega og samræmda stjórnun sjómanna, fisk-
vinnslufólks, fiskifræðinga og annarra vísindamanna á
sviði sjávarútvegs.
YFIRLÝSING FYLKINGAR-
INNAR VEGNA SJÓMANNA-
VERKFALLS 0G UPPSAGNA
í FISKIÐN AÐI.
Meðan á sjómannaverkfalli stóð, og verkbanni og fjölda-
uppsögnum var beitt gegn verkafólki, sendi Fylkingin frá
sér eftirfarandi fréttatilkynningu. Rétt þykir að birta hana
hér, lesendum til glöggvunar.
Vegna ágreinings um fiskverð og kjaradeilu sjómanna og
útvegsmanna er atvinnuleysið nú orðið 3.000 manns eða
þar yfir. Með sjómönnum í verkfalli og því fólki sem sagt
hefur verið upp í fiskvinnslu er talið að allt að 13.000 manns
verði án vinnu áður en yfir lýkur. Fylkingin bendir á, að
þetta atvinnuleysi undirstrikar enn það öryggisleysi varð-
andi lífsafkomu, sem íslenska auðvaldsþjóðfélagið skápar
verkafólki. Fylkingin krefst þess að þegar verði gengið að
kröfum sjómanna um afnám olíugjalds og hækkun fisk-
verðs, svo þeir megi njóta sömu kjarabóta og annað verka-
fólk.
Fylkingin vill benda á, að sú staða sem nú er komin upp í
sjávarútvegi, er ekki sök sjómanna, eða þess verkafólks
sem vinnur í fiskvinnslu. Hún er afleiðing áralangrar ó-
stjórnar og skipulagsleysis auðvaldsins í sjávarútvegi og
þeirri stéfnu sem ríkisvaldið hefur fylgt. Afleiðingum
þessa er síðan stöðugt reynt að velta yfir á herðar sjómanna
og verkafólks.
Fylkingin vill benda á, að það atvinnuleysi sem nú hefur
verið skapað er að hluta til pólitísk þrýstingsaðgerð af hálfu
útgerðarmanna og fiskvinnslufyrirtækja. Þessir aðilar hafa
það ætíð í hendi sér að hóta atvinnuleysi tilað þrýsta á um
stjórnvaldsaðgerðir eins og gengisfellingar og kjaraskerð-
ingar. Einnig er ekki grunlaust um, að ríkisstjórnin hafi
lítið á móti því að verkafólki sé kennd sú lexía, að ef það
heldur ekki aftur af sér í launakröfum muni atvinnuleysið
blasa við.
Við þessar aðstæður er brýnt, að verkalýðshreyfingin
bregðist hatrammlega við þessari aðför að íslensku verka-
fólki. En því miður eru lítil teikn þess að svo verði. ASÍ og
Vei kamannasamband íslans hafa að vísu sent frá sér álykt-
anir, en þar við hefur verið látið sitja. Fylkingin vill benda
á, að ef einhvern tíma var þörf á mótmælaaðgerðum og
fundum verkalýðshreyfingarinnar, þá er það nú.
PÓLITÍSK FRAMKVÆMDANEFND FYLKINGARINNAR