Stúdentablaðið - 24.11.1980, Page 16

Stúdentablaðið
lfi——
Kjartan Ottósson:
Lánamál stúdenta frá sjónarhóli jafn
aðarmanna
Hvernig veröur efnahagslegt
jafnrétti til námstryggt? Hvernig
veröur þaö tryggt, aö verka-
mannssonurinn hafi sömu mögu-
leika á framhaldsmenntun og for-
stjörasonurinn? Fyrir okkur stú-
dentum er svariö vitaskuld ljöst:
Þaö veröur aöeins gert meö því
aö tryggja nemendum fram-
færslueyri meöan á námi stend-
ur. Þvf miöur gerirhins vegar al-
þýöa þessa iands sér oft litla
grein fyrir forsendum þessa
hagsmunamáls sins og metur
máliö sjálft jafnvel ekki aö verö-
leikum.
Alþýöufölk, sem margt átti ekki
kosta á langskólanámi, þegar þaö
var ungt, sér oft ofsjónum yfir
þeirri f járhagsfyrirgreiöslu, sem
stúdentum er veitt. Verkafólk,
sem veröur aö vinna myrkranna
á milli viö leiöinleg og lýjandi
störf til aö sjá sér og sinum far-
boröa, þaö hellir úr skálum reiöi
sinnar yfir þeim styrkjum, sem
geri stúdentum kleift að lifa góöu
lifi viö afar hóflegt vinnuálag.
Enda þótt nokkuö sé um liöiö slö-
an námslán hættu aö vera nánast
sama og gjafir, situr þaö enn i
fólki, og margir gera sér litla
grein fyrir þvi mikla vinnuálagi,
sem sumir stúdentar búa viö. Ef-
laust kannast þeir stúdentar við
þessi viðhorf, sem unnið hafa
verkmannavinnu, og er vonandi
að þaö hafi sem flestir stúdentar
gert.
Stúdentar eiga samleið
með alþýðu
Jafnaöarmenn telja, aö stú-
dentar eigi samleiö meö alþyöu
þessa lands. Þeir telja þaö bar-
áttumál númer eitt, tvö og þrjú,
aö enginn þurfi aö hrökklast frá
námi af fjárhagsástæöum, aö
enginn stúdent þurfi aö gefast upp
vegna þess aö hann á ekki efnaöa
aö. Þetta markmiö er langt þvi
frá tryggt eins og málin standa I
dag. Stúdentum er reiknaður
framfærslueyrir, sem er minni en
lágmarksgreiöslur til ellilifeyris-
þega, en reglur Lánasjóösins
tryggja, aö ldntakendur hafa
aldrei nema hluta þessa fram-
færslueyris, 85% eöa rúmlega
þaö, sama hversu mikiö þeir
vinna. Allir nema þeir fáu, sem
komast i'uppgripavinnu yfir sum-
ariö, veröa þvi aö komast af meö
lægri lifeyri en gamla fólkinu er
tryggöur sem algjört lágmark.
ööru visi horfa málin vitaskuld
við þeim, sem eiga þaö efnaöa aö-
standendur, aö þeir geti hlaupiö
undir bagga. Þaö er því vel til i
dæminu, aö böm efnalitilla for-
eldra gefist upp viö námiö. Þarna
hafa jafnaöarmenn verk aö
vinna.
Fósturlaunin
Háskólanám gerir þeim, sem
þess njóta, kleift aö velja sér
störf, sem höfða til þeirra, og
tryggir þeim yfirleitt betri tekjur
en ella. Þaö er þvi skiljanlegt, aö
alþyöan krefjist þess, aömennta-
menn gjaldi fósturlaunin. Viö stú-
dentar getum vitaskuld bent á, aö
i sumum nágrannalandanna eru
veittir beinir námsstyrkir til allra
stúdenta. Þessir styrkir, þar sem
um þá er aö ræöa, duga ekki fyrir
framfærslu námsmanns, en syna
þó, aö ekki má lita á fjárhagsaö-
stoö viö námsmenn eins og hver ja
aöra lánafyrirgreiöslu, t.d. eins
og fjárfestingarlán. Þvert á móti
eru námslán i eöli sinu félagsleg
lán.
Þaö táknar hins vegar ekki, aö
námslán skuli ekki greiða til baka
eins og önnur lán. Félagslegt lán
táknar fyrst og fremst það I þessu
tilfelli, aö lánin skuli vera vaxta-
laus og endurgreiösla þeirra fari
eftir aöstæöum hvers og eins,
sömuleiöis aö endurgreiöslutim-
inn skuli vera langur. Samkvæmt
þessu skulu þeir sem námiö færir
háar tekjur, endurgreiöa lán sin
hraöar en þeir, sem ekki hafa
hagnast jafn mikiö á náminu.
Meginreglan skal þó ætiö vera sú,
aö á endanum greiöi hver og einn
sitt lán til baka I raungildi. Stú-
dentar ættu aö geta fallist á, aö
námslánin skili sér til baka aö
fullu, sé þess aöeins gætt, aö árleg
endurgreiösla standi i hlutfalli viö
tekjur ársins.
Endurgreiðslur
Þær aöstæöur geta veriö fyrir
hendi hjá þeim, sem tekið hafa
námslán, aö þeir geti ekki staöiö
undir árlegum endurgreiöslum
um einhverja hriö eöa jafnvel
varanlega. Þá leiöir af sjálfu sér,
aöekki veröur um endurgreiöslur
aö ræöa. Þetta er svo sjálfsagt
mál aö jafnvel núgildandi kerfi
er i reynd tekiö tillit til aöstæöna
aöþessu leyti. Þaö er þvi óhyggi-
legt aö berjast undir kjöroröinu
„Engar endurgreiöslur á þurftar-
laun”, og aöeins til þess falliö, aö
viöhalda þdm misskilningi, aö I
reynd séu námslán aö mestu leyti
styrkur.
Oddviti svonefndra vinstri
manna hér I háskólanum gaf einu
sinni þá skilgreiningu á vinstri
manni, aö þaö væri sá, sem viður-
kennir ekki þaö þjóöfélag, sem
viö lifum i. Fyrir hægfara vinstri
menn eins og okkur lýöræðisjafn-
aöarmenn er þetta vissulega um-
hugsunarverö skilgreining. Hún
gæti t.d. varpaö ljósi á grundvöll
baráttuaöferöa vinstrimanna-
klikunnar, sem væri þá aö vinstri
mennhafi neitaöaöhorfast i augu
viö þann þjóöfélagslega veru-
leika, sem viö lifum oghrærumst
i. Afstaöa stúdentaráösforystunn-
ar til hins nýja frumvarps um
Lánasjóöinn bendir e.t.v. til
sinnaskipta i' þeim herbúöum, og
væru þaö ánægjuleg tiöindi, ef
rétt reynast.
Gallað frumvarp
Frumvarpiö um Lánasjóöinn er
vissulega gallaö i ýmsum atriö-
um. er hins vegar jákvætt, aö þar
eru lögbundnir áfangar aö 100%
brúun umframfjárþarfar. Meöan
þaö aölögunartimabil stendur, er
hins vegar nauösynlegt að stú-
dentar hafi möguleika á aö brúa
bilið meö eigin vinnu. Aö sjálf-
sögöu veröur aö draga tekjur aö
mestu frá viö útreikning náms-
lána, m.a. vegna þess, hve stú-
dentar i hinum ýmsu greinum
hafa misgööa aöstööu til aö afla
sér hárra tekna. Ef t.d. 80-90%
tekna eru dregin frá, eiga náms-
menn þar möguleika á aö ná þeim
framfærslueyri, sem Lánasjóöur-
inn reiknar þeim. Sé þetta tryggt,
má fallast á aö kostir frumvarps-
ins vegi þyngra en gallamir.
Reykjavlk, 10. nóv. 1980
Kjartan Ottósson, formaöur
Stúdentafélags jafnaöarmanna
Svart
á hvítu
nr.
1 ’80
Fyrsta tölublaöiö af Svart á
hvitu 1980. er fyrir nokkru
komiö út. Þetta er fjóröa áriö
sem Galleri Suöurgata 7
heldur úti þessu timariti,
þykku og hressilegu
menningarriti.
1 þessu tölublaöi er fjallaö
um pólitik, tónlist og bók-
menntir og viö þaö bætast
nokkur ljóö. Þýdd grein er
eftir Austurrikismanninn
André Gorz og heitir Gullöld
Svart á hvftu
1 ibl 1. érg 1ð/7 — Haust
atvinnuleysisins. Er þar
fjallaö um tækniþróunina, ör-
tölvubyltinguna og mögulegar
afleiöingar hennar. Völundur
öskarsson ritar um rokk i
andstööu, samtök nokkurra
evrópskra hljómsveita sem
eiga þaö sameiginlegt aö falla
illa inn i sölumennsku tón-
listariönaöarins. Semsé eng-
inn Sprengisandsmórall þar! 1
viötali viö þýska klarinett- og
saxófónleikarann Peter Brötz-
man er vikiö aö spunatónlist
og frjálsum djassi. Brötzman
var hér á ferö fyrir ári siöan.
Annaö viötal er viö nýlistar-
manninn Dick Higgins, sem
einnig kom hingaö til lands á
vegum Suöurgötu 7.
Lengsta greinin I blaöinu er
eftir Halldór Guömundsson og
ber nafniö Glima Lofts viö
Gússa. Er þar rýnt i heimssýn
Olafs Jóhanns Sigurössonar
rithöfundar og tekiö miö af
Svart é hvitu
2 tbl árg 1978 — Sumar
_______gjfefi
bókunum Hreiöriö og Bréf
séra Böövars. Er þar saman
dreginn mikill fróðleikur og
stór pæling. Halldór rýnir
samviskusamlega I alla sálar-
afkima höfundarins, dregur
ekkert undan, og ræöir sföan
viöhorf Ólafs Jóhanns I ljósi
breyttra þjóöfélaghátta. Er
öllum lesendum bóka Olafs
Jóhanns Sigurössonar mikill
fengur aö þessari grein og
óskandi væri aö fleiri bók-
C> tV’
1 . &
menntafræöingar tækju til
umfjöllunar rit samtimahöf-
unda á svipaðan máta. Málfar
er einnig mjög til fyrir-
myndar, kjarnyrt og
auöskiliö.
Auk fyrrnefndra greina eru i
blaöinu ljóö eftir Anton Helga
Jónsson, Einar Má Guö-
mundsson, Einar Kárason,
Olaf Ormsson og Sigfús Bjart-
marsson.