Fálkinn - 05.12.1936, Qupperneq 5

F Á L K 1 N JN
5
Minnast menn „bókabrennu“ þýskn stúclentanna fyrir nokkrum árum, er Iíitler komst til valda. Hjer
er önnur brenna frá Barcelona. Þar eru að verki kommúnistar og brenna — gömlum kirkjugripuml
í sifeldu stríði við Rif-kabylana,
og Spánverjar urðu þrotlaust að
senda meira og meira lið suður
vfir sund og ófriðurinn kostaði
þá svo mikið fje, að rikisfjár-
hirslan kost í þrot. Árið 1U21
Itiðu Spánverjar stórkostlegan
ósigur fyrir Kabylum við Anual.
Vildu þá sumir hætta ófriðnum,
en þá kom Primo de Rivera til
sögunnar og lofaði að ganga
milli bols og höfuðs á Kabvlum.
I’að loforð var tekið gilt og
greiddi honum götu til einræð-
isins betur en nokkuð annað.
Rivera náði völdum 1923. En
illa gekk honum að ráða niður-
lögum Kabyla fyrst í stað, jafn-
vel þó hann færi sjálfur til víg-
stöðvanna til þess að tala kjark
í herinn. En þá vildi honum
það til happs að Abd-el-Krim,
andstæðingur hans þar syðra
gerði þá reginflónsku að ráðast
á franskt herlið í Marokkó, og
þetla gaf Frökkum átyllu til að
skerast í leikinn. Og 1926 beið
Abd-el-Krim úrslitaósigur fyr-
ir her Frakka og Spánverja og
varð að flýja land.
Nú er straumurinn í öfuga
átt. Hið spánska herlið í Mar-
okkó hefir verið að flytja til
Spánar í alt sumar og haust og
hefir fylkt sjer undir merki
Francos ásamt fjölda „dekkri
hermanna“ — los moros. Af
því sem að framan er ritað
verður ef til vill skiljanlegt, að
baráttan er svo grimmilega hörð
á Spáni, sem raun ber vitni.
Rorgarastyrjöldin er ekki að-
eins barátta stjettar gegn stjett
og stefnu gegn stefnu. Hún er
jafnframt barátta, sem á sjer
1200 ára gamlar rætur, barátta
þeirrar þjóðar, sem telur sig
ættborna til Spánar, gegn erfða-
óvinunum los moros.
Og þegar styrjöldinni er lok-
ið verður þetta atriði líka þungt
á metunum. Verður liægt að
koma á friði eftir þá styrjöld,
sem los moros hafa átt svo
mikinn þátt í? Ef Franco vinn-
ur sigur — verður honum þá
ekki erfitt., að sætta hina sigr-
uðu við Márana? Og vinni Cah-
allero sigur — verður þá nokkr-
um Mára vært á Spáni?
Kommúnisti, sem er að koma úr
fangelsinu, og fer be.int í herinn.
góð og þessi Márastjórn var á
Spáni. En þrátt fyrir það tókst
Aröhum aldrei að ná sáttum
við landslýðinn, og smám sam-
an tókst Spánverjum að reka
þá af höndum sjer. Frelsisstríð
Spánverja stóðu margar aldir
og um þau er til fjöldi af hetju-
sögum og æfintýrum, sem enn
lifa á vörum Spánverja. Rodr-
igo Diaz de Vivar, eða Mio Cid,
el Capeador, sem hann heitir
í hetjusögum Spánverja, er enn
talinn þjóðhetja Spánverja af
því að liann barðist gegn Már-
unum á dögum Ólafs Kyrra og
Magnúsar berbeins. Gegn gagu-
byltingum kristinna inanna
kölluðu Márar trúbræður sina,
Berbána, frá Marokkó til Spán-
ar. Þeir voru vanir hernaði,
harðfengari og grimmari en
Márarnir sjálfir, því að Márar
voru stórmikil menningarþjóð
og miklu betur siðaðir en Berb-
arnir. En síðan þetta gerðist
hafa Spánverjar jafnan notað
orðin „Los moros“ um Márana,
jafnframt og þeir minnast
Berbanna. Los Moros — það er
erfðafjandinn. Hinir upruna-
legu Márar, stuðningsmenn
þeirra Berberarnir og sá fólks-
blendingur, sem af þeim er
kominn —- alt heitir þetta einu
nafni los moros, á máli þess,
sem heita vill sannur Spán-
verji. Og íbúana í Marokkó
kalla Spánverjar líka los moros,
jafnt hvort þeir eru friðsamir
og siðaðir bæjarbúar eða hálf-
viltir fjallahúar — kabylar, sem
Spánverjar hafa barist við ár-
um saman.
Arið 1492 tókst konungshjón-
unum ísabellu og Ferdinand að
leggja undir sig Granada og
kúga „moriskana" en svo var
blendingsþjóð Mára og Berba
kölluð i þá daga. Þá höfðu
arotningarnar á Spáni álirifa-
mikla leynilögreglu, sem ekki
stóð að baki blóðhundalögreglu
einræðisstjórnanna nú á dögum.
Það var „inkvisitionin“, liinir
alræmdu dómstólar kirkjunnar,
sem jafnan gátu fundið sakir
lijá „villutrúarmönnum“ og ekk-
ert átti kirkjan liægra með en
að stimpla menn villutrúarmenn
i þá daga. „Inkvisitionin" hjelt
hinum kúguðu niðri og þá sem
efnaðir voru, notaði hún sem
Vppreisnarmenn meö fallbyssur sínar við Irun, áður en borgin fjell.
fjeþúfu. Það voru einkurn Gyð-
ingar og Márar, sem urðu fyrir
barðinu á þessari „lögreglu“
þeirra tíma. „Moriskarnir“ gerðu
uppreisn 1568 og 1609 en voru
bældir niður og fengu grimmi-
FÁNI UPPREISNARMANNA
á Spáni, 'sjest lijer á myndinni. örf-
arnar fiinm tákna hin fornu fimm
konungsríki á Spáni, og eru þær látn-
ar mætast til þess að tákna samein-
ingu ríkjanna undir stjórn Ferdin-
ands og ísabellu.
lega refsingu, engu vægari en
þó að berbisku villimennirnir
hefðú verið sjálfir að verki
Stjórnin hafði verið fljót að
læra ýmsar verstu pvntingarað-
ferðir Berbanna. Eftir síðari
uppreisnina flýði um liálf milj-
ón Mára til Marokkó. Þeir liöfðu
flestir átt heima í Andalúsíu
og kornið þar upp blómlegri
rækt og vatnsveitingum. En síð-
an hefir Andalúsía farið síhrörn-
andi, og nú eru þar miklir
flákar eyðimörk ein, þar sem
áður var blómlegt land. Þegar
til Marokkó kom tóku þessir
Márar einkum að leggja fyrir
sig sjórán og menningu þeirra
hnignaði, eins og landinu, sem
þeir höfðu skilið við.
I rauninni hefir aldrei verið
fullur friður milli Spánverja og
Máranna í Marokkó, en eftir að
Spánverjar höfð fengið geira
af Marokkó til umráða, 1912,
blossaði ófriðurinn upp á ný.
Spánska setuliðið, sem sent
hafði verið til Marokkó til þess
að „friða“ landið, var að kalla