Fálkinn - 11.12.1937, Síða 5

F Á L K I N N
5
Frá Hveravöllum.
Fremri-Skúta, sem nú heiiir
Gránunes. Það sagði mjer
amma min, að Gránunes dragi
nafn af grárri hryssu úr för
j)eirra bræðra, sem fundist hefði
jjarna lifandi sumarið eftir og
með reiðing undir kviðnum en
gjarðirnar höfðu etið sig inn í
bein á hryggnum, svo henni var
e'kki lí'fvænt. (Ekki veit jeg
hvort þessi sögn er sönn. Á
jn-iðja degi liefðu þeir komist
upp hjá Kjalfelli, en þar i liraun
inu fundust lik þeirra vorið eft-
ir og beinin af flestu fje þeirra
og héstum. Höfðu þeir verið á
algerlega rjettri leið en á hag-
leysu, sem sýnir að þeir hafa
orðið tilneyddir að setjast að í
miðjum áfanga.
Nú víkur sögunni norður að
Reynistað. Þegar líða tók vetur
án þess að sendimenn kærnu
gerðist þeim hjónum órótt.
Kynlegar sagnir og feigðarleg-
ar dramnvísur komust á gang.
Einn klausturlandseti, Jón á
Hryggjum, sem var lítill vinúr
Jóns Austmanns, hafði sjeð svip
hans er liann var að fje sínu í
hriðarveðri. Varnaði Austmann
honum að reka fjeð heirn alla
nóttina. Björgu systur Bjarna
dreymdi vísu: Enginn finna
okkur má--------o. s. frv. Ragn-
lieiður á Reynistað spurði Jón
á Hryggjum eitt sinn er hann
kom til kirkju, hvað hann hjeldi
að liði um menn sína. „Eigi veit
jeg það víst, svaraði Jón, en
jiað hygg jeg að Jón Aust-
mann sje kominn til andskot-
ans“. Ragnheiður gekst nú
fyrir jiví, að tveir menn voru
sendir suður Kjöl til að njósna
um ferðir Staðarmanna. Völd-
ust til fararinnar Jón Bjarna-
son í Stórúgróf, þólt kom-
inn væri um sjötugt, og 19
ára vinnumaður á Reynistað,
Riörn Tllugason, sem síðar kem
ur mjög við málaferlin út af
líkahvarfinu. Jón gamli var
harðfengur og úrræðagóður og
hestamaður mikill en þótti ær-
ið brellinn á yngri árum.
Þeir fjelagar liöfðu tvo til
reiðar livor en báru liey á þeim
fimta. Fóru þeir Kjöl suður í
Hreppa og fréttu um ferðir
Slaðarmanna og þótti þá sýnt
um afdrif þeirra. (Jón Espólín
segir að tveir menn hafi verið
sendii gangandi aðeins suður á
Kjöl á jólaföstu).
Þeir Jón og Björn dvöldu
syðra þangað til í fyrstu viku
þorra. Þá riðu þeir norður aft-
ur dagfari og náttfari á 4 dægr-
um milli bygða, en það voru
taldar fi þingmannaleiðir eða
21 fi km., en er i raun og veru
ekki nema lfiO km. (frá Gull-
fossi—Mælifelli). Það kemur
vel heim við veðurbók H. F. að
þeir hafi beðið svo lengi eftir
færi, því upp úr 17. jan. gekk
til NA-áttar með frosti og hreim
viðri.
í norðurleið fundu þeir 20
kindur norður af Hveravöllum
cg komu þeim norður í Svart-
árbuga, en þangað voru þær
síðan sóttár. Nokkrar kindur
fieiri slæddust niður í Svartár-
cial og sagt er að liundur þeirra
liafi komið niður að Rugludal
í Blöndudal (Espólin segir það
væri hestur). Annars er það ein
kennilegt að sunnanfjeð skyldi
leita norður á bóginn.
Svo Icið veturinn og fram á
vor 1781, að ekki var frekar að
gerl. Þegar rakað var af hross-
um um vorið við Staðarrjett
kom graðhestur grár að lit
hneggjandi sunnan Langliolt og
heirn að rjett. Var hann úr för
Staðarmanna. Brá Halldóri þá
svo að hann lá rúmfastur i viku
en Ragnlieiður harkaði af sjer.
Um vorið 1781 er ferðir hóf-
ust yfir Kjöl fann Tómas bóndi
á Flugumýri tjaldlirauk Staðai’-
inanna. Reið liann þá á undan
lest sinni norður og sagði tíð-
indi. Þólti þeim fjelögum ærin
nálykt úr tjaldinu, en sáu ekki
merki þess að neitt hefði verið
hreyft. Þeir Tómas voru fjórir
saman og sóru allir síðan að
þeir hefðu fyrir víst sjeð 3 lík
i tjaldinu og auk þess kvað
Tómas sig hafa sjeð hönd koma
upp með líki Bjarna og ætlaði
að það væri hönd Einars litla.
Var nú sent sem hraðast suð-
ur á Kjöl með 4 kistur til að
sækja líkin, en þegar þangað
kom voru aðeins 2 lík i tjald-
inu, Sigurður frá Daufá og
Guðinundur að austan. Lík
braéðranna voru þar ekki en
merki þóttust menn sjá, hvar
þriðja hefði legið að minsta
kosti.
Það upplýstist nú að Eyfirð-
ingar, sem fóru um Kjöl skömmu
á eflir Tómasi liöfðu og fund-
ið tjaldið en sáu þar aðeins tvö
lík. En næst eftir Tómasi og á
uiidan Eyfirðingum liöfðu þrír
menn farið norður Kjöl. Var
[;ar Jón Egilsson á Reykium á
Revkjaströnd og i fylgd með
honum Sigurður sonur hans og
Björn Illugason er suður reið
með Grafar Jóni um veturinn.
Ilöfðu þeir farið suður á land
lil fjárkaupa.
Fjell nú grunur á þessa menn
um að vera valdir að líkahvarf-
inu og mundú þeir liafa látið
grei]iar sópa um það sem fje-
mætt var i vösum Bjarna eða
til þess að dvlja þjófnaðinn.
hjá tjaldinu, en falið síðan líkin,
Auk þess voru uppi getgátur um
að líkunum hefði verið rænt
svo að ekki fengju þau kirkju-
leg til þess að skaprauna þeim
Reynistaðarhjónum.
Gísli Konráðsson segir nú að
leitir væru gerðar af mörgum
mönnum á slætti um sumarið en
án árangurs. Þó fanst hestur
Jóns Austmanns í kvísl sem
Þegjandi heitir eða í feni við
hana. Var hesturinn skorinn á
háls og lágu reiðtýgin á þúfu
þar hjá. Var af því haft fyrir
satt að Jón Austmann, sem einn
var fullharðnaður maður í ferð-
inni, hafi ætlað að brjótast til
hygða og sækja hjálp en orðið
úti á leiðinni, líklega hrápað i
Blöndugil, því mannshönd fansl
í Blöndugili i bláum vetling og
á fangamark Jóns. —
Nú hefsl lokaþáttur þessara
viðburða. Grunur gerðist svo
svo sterkur á Jón Egilsson og
förunauta hans, að um haustið
1781 stefndi Halldór á Reyni-
slað þeim til þess að svara til
saka um hvarf likanna og fór
fyrsta rjettarhaldið fram á Stóru
Seilu 27. sept.
Af rjettarhöldunum lítur svo
út sem málum sje nokkuð bland
að um líkleitina í þáttum Gísla
Konráðssonar. Af rjettarbókun-
um virðist það því nær einsætt
að leil liafi verið gerð snemma
um vorið að öllum líkunum og
leitað í tvo daga suður eftir
Kjalhrauni. Báða þessa daga
stilti Jón Egilsson svo til að
hann leilaði með fram aðalveg-
inum og fór alveg fram hjá
likaborginni, en þóttist ekkert
finna.
í rjéttarhaldinu er Grafar Jón
spurður: ,,Virtist þjer nokkur
leitandi maður hafa getað svo
farið tvívegis um veginn hjá
líkaplássinu, að hann liafi ekki
getað sjeð þau lík í snjóleysu
og albjörtu veðri um daga og
þann farangur, sem þar lá úti,
rauðá flónelssvuntu, sortaða
síðhempu, lmakkana, skrinuna
samt fleira, sem alt lá úli hjá
tjaldinu?“ Svar: „Varla var það
mögulegt að heilskygn maður
færi svo veginn norður eftir að
hann ekki sæi það“.
Hjer er vitanlega sveigt að
Jóni Egilssvni, að liann hafi
tvisvar farið fram hjá líkunum:
hið fyrra skiftið í leitinni um
vorið, hið síðara skiftið er hann
rak fjeð að sunnan. En í þeirri
för þóttist Jón liafa farið fyrir
austan hraun, en hinsvegar báru
þeir er likin sóttu, að þeir hefðu
sjeð fjárslóð í leirflagi rjett vest-
an við líkborgina, en enga slóð
austan við hraunið. Höfðu og
sum vitni það eftir Sigurði að
liann hefði farið vestan við
veginn.
Tómas Jónsson var aðalvitni
í málinu og er þetta aðalatriðið
úr framburði hans:
1. spurning: Hvar funduð
þjer líkin? Svar: „í Kjallirauni
smman undir einni stórri borg
fyrir vestan veginn“. 2. Hvað
möíg lik sáuð þjer undir tjald-
inu „Þrjú“. 3. Voru þar lík
beggja sona klausturhaldarans,
Bjarna og Einars? „Bjarna var
þar til vissu, en um Einars veit
liann ekki annað en að hönd
hafi staðið upp við lík Bjarna,
sem liann meinar verið hafi
Einars“. I. Hvernig var þá lík
Bjarna búið? „I blárri peysu
með bláa húfu og rauðum silki-
Frh. á hls. 7.
O
Frá Hvítárvatni.