Fálkinn - 08.05.1942, Qupperneq 6

G
F Á L K I N N
„Fimm stðrlaxar" Msslands.
Strídsráðaneyti Stalins.
- LITLfi SfiBfifi -
Mark Hellinger:
Hami fjekk
mmnisvarða.
AÐ VAR DRJÚGUR spölur upp
á tennisvöllinn og i dag kom
Joe og Alice saman um, aö þau
skyldu stytta sjer leið og fara yfir
kifkjugaröinn.
Joe talaði — hann samkjaftaði
nefnilega aldrei. Hann var rithöf-
undur, skrifaði smásögur og dreymdi
um að skrifa stórar skáldsögur, og
svo var liann skotinn i stúlkunni,
sem með honum var. Hann talaði
um skáldskap sinn, um úst, róman-
tik og öngþveiti. Kanske var hann
svo skynugur, að hann skildi að það
var best að segja það sem segja
þurfti áður en hann gifti sig. Sumir
eigin'menn komast neínilega að raun
um, að það er erfitt að fá að skjóta
inn orði á eftir.
„Jafnvel hjer í kirkjugarðinum,"
sagði Joe og baðaði út höndum,
„jafnvel hjer er ást og rómantík.
Hefirðu hugsað út í það, ástin mín?
Líttu hara á þessa. granítstöpla og
marmarasúlur, sem segja frá fólki,
sem liefir elskað og bíður nú eftir
þvi, að elskendur komi á eftir þeim
í gröfina.“
Joe var ekki alveg viss um, að
setningin væri málfræðilega rjett,
en liann festi sjer hana i minni,
svo að hann gæti notað hana í
skáldsöguna, sem hann var ekki
byrjaður á.
Það fór hrollur um Alice. „Joe,
hvernig getur þú fengið af þjer að
tala um ást og dauða í sömu and-
ránni?“
Unga skáldið brosti með umhurð-
arlyndissvip: „Dauðinn er ekki
nema ofurlítil þögn í ástinni.“
„Joe,“ sagði Alice. „Það er fluga
á nefinu á þjer.“
Þegar þau nálguðust útgönguhlið-
ið, nam Joe staðar við einn stærsta
legsteininn. Maður úr granít sat
þar á stórum stalli. Hann var hár,
burðalegur, alvarlegur. Hann stakk
hægri liendinni i barminn. Áletr-
unin var stutt. Hún hljóðaði svo:
Raymond Branburn. Varða þenn-
an reisti eiginkona hans, Margrjet,
á dánarári hans, 1890.
Fyrir framan minnisvarðann var
ofurlitill grænn blettur og grænmál-
uð girðing í kring. Joe leit kringum
sig og andvarpaði.
„—Ó, Alice,“ hvíslaði hann, „ef
þú hefðir heilann í mjer, skáldheila,
þá gætir þú lesið skáldsögurnar und-
ir minnisvörðunum. — Líttu nú til
dæmis á þennan minnisvarða. Hvað
sjerð þú? Granítmann á stórum
stalli. En hvað sje jeg? Ást. Hetju-
þor! Rómantík! Æfintýri! Þúsund
hluti. . . . “
Joe leit betur á granítmanninn.
Svo las hann áletrunina aftur. Og
þegar hann tók til máls var röddin
blíð og spekingsleg.
„Geturðu ekki liugsað þjer þenn-
an mann lifandi? Sjerðu hann ekki
ganga um og tala — virðulegan, ró-
legan, stoltan? Hvílík aðalpersóna i
skáldsögu?“
Hann leit liornauga framan í unn-
ustuna og sá, að hún lijekk bein-
línis á vörunum á honum. Svona
átti það einmitt að vera.
„Líttu á áletrunina,“ sagði hann.
„Fæddur 1840. Hann hefir þá verið
21 árs, þegar borgarastríðið liófst.
Jeg þori að veðja um, að liann gegnd''
kalli forsetans og barðist fyrir Lin-
coln gamla, barðist eins og hetja
til stríðsloka. Hugsaðu þjer, þegar
lierinn kom heim úr stríðinu ....
blaktandi fána, glymjandi hljóðfæra-
slátt, hraustar hetjur .... og Ray-
mond Rranburn fremstur i flokki.
Á brjóstinu á honum er heiðurspen-
ingur úr gulli. Móðir hans grætur
af fögnuði. — Drengurinn hennar,
einkasonur hennar, hefir barist fyrir
ættjörðina.“
Joe tók sjer málhvíld. Alice hall-
aðist ósjálfrátt upp að öxlinni á hon-
um. Hann Joe hennar gat málað svo
yndislegar myndir með orðunum
einum.
„Jeg sje það í anda — jeg sje
það alt,“ hjelt liann áfram. „Jeg
sje Raymond Branburn fimrn árum
síðar. Kjör hans eru breytt, hann
hefir gifst ungri og fallegri stúlku,
Margrjetu. Þau eiga tvö indæl börn,
dreng og telpu. Branbprn hefir lesið
lög, hann er yfirrjettarmálaflutnings-
maður. Hann er dýrseldur, þegar
ríkir eiga í hlut, en fátæklingunum
hjálpar hann ókeypis, laun hans eru
að lesa þakklætið í augum þeirra.
Hann er sómamaður, sem allir«elska
og virða. Á hverjum morgni ekur
hann í vagni með tveimur ösku-
viljugum hestum fyrir, utan frá bú-
stað sínum og inn í borgina. Hann
lítur við, brosir til elskaðrar lconu
sinnar, sem sendir honum koss á
fingrinum .... þetta gerir liann á
hverjum einasta morgni þangað til
hann er orðinn fimtugur. Þá skeð-
ur það, að liann yfirgefur lieimilið
í síðasta sinn. . . .“
Alice beit á vörina og stilti sig
um að gráta. Hún tók fastar um
handlegginn á Joe. En liann hjelt
áfram með mikluin móði:
„Þannig er rás lífsins, vina mín
— enginn má sköpum renna! Þegar
Branburn er að aka inn í borgina,
þá um morguninn 1890, sjer liann
gamla konu hniga niður á götunni
rjett fyrir framan stóran ölvagn.
Branburn bregður við, hleypur út
úr vagni sínum, grípur veslings
konuna með báðum höndum og
dregur liana undan ölvagninum ....
en merst sjálfur til bana undir lijól-
unum! Konan lians er óhuggandi.
Borgarstjórinn fyrirskipar, að allir
borgarbúar skuli klæðast svörtu, og
belstu menn bæjarfjelagsins standa
grátandi hjer á þessum stað, þar
sem við stöndum nú.... Raymond
Branburn sígur ofan í gröfina —
hinsta hvílan. Ekkja hans, með mar-
ið hjarta... .“
Ungi höfundurinn tók alt í einu
málhvíld. Gamall maður, kirkju-
garðsvörðurinn, kemur gangandi.
Hann fer að slá grasið kringum
niinnisvarðann. Joe bendir ú granit-
myndina.
„Afsakið þjer .... þektuð þjer
Raymond Branburn?“
Gamli maðurinn leit upp og pirði
rauðvotum augum til hans.
„Já, jeg var hjerna, þegar hann
var grafinn, það held jeg.“.
„Datt mjer ekki í hug!“ sagði
skáldið unga hróðugt. „Sjáið þjer til,
jeg er skáld, og jeg var einmitt
núna að endursegja æfiágrip Bran-
burns og segja unnustunni minni
það. Minnisvarðinn er verðug end-
urminning um hann. Hann hlýtur
að hafa verið dæmalaus maður.“
Gamli maðurinn brosti og sýndi,
að hann hafði ekki nokkra tönn í
hvoptinum.
„Ungi maður,“ sagði hann. „Ray-
mond Branburn var mesti hauga-
CkÖMMU eftir að Þjóðverjar rjeð-
^ ust á Rússland sá Stalin, að
nauðsynlegt yrði, að fela örfáum
mönnum alt æðsta framkvæmda-
yald. Af þessu leiddi að nú eru það
fimm menn, að Stalin meðtöldum,
sem öllu ráða. hinir eru Georgi
Maximilianovitch Malenkov, Laur-
enfi Pavlovitch Beria, Molotov og
Timosjenko liersliöfðingi. Hershöfð-
ingjarnir Voroshilov, Budyonny,
Sliukov, Shaposhnikov og Mertzkov
eru ráðunautar þessarar stríðsstjórn-
ar. En hin milcla ihlutun, sem ráð-
stjórarnir höfðu áður á gang mál-
anna, er horfin.
Nöfnin Molotov og Timosjenko
eru svo alkunn, einnig utan landa-
mæra Rússlands, að engum finst til-
lökumál að þessir menn yrðu í
striðsráðinu. Hinsvegar þótti ýms-
um mönnum erlendis, sem kynni
hafa af rússneskum málum, það
skrítið, að Melankov og Beria skyldu
verða -skipaðir í ráðið. Melenkov er
39 ára að aldri og kannast fáir við
hann utan Rússlands, þó að innan-
lands hafi um fáa verið meira talað
en þennan bústna, gljárakaða Stó.r-
Rússa. Hann var óbreyttur liðsmað-
ur i flokknum en frama sinn á liann
því að þakka, hve óvægilega hann
hefir oft gagnrýnt hina óæðri ráð-
stjóra úti um landið. Þessvegna
komst hann í„Politburo“ og i þjón-
ustu miðstjórnarinnar. Sumir stjóru-
málamenn hafa komist til valda
með smjaðri, eii Malenkov liófst til
vegs á því að skamma alt og alla.
Ameríljanskur blaðamaður liefir kall-
að Malenkov „Savonarola kommún-
ismans“. Og það er ekki sagt út í
hött, því að eins og munkurinn í
Florenz rjeðst á spillingu kirkju-
valdsins um sína daga, liefir Mal-
enkov liamast gegn þeim, sem brulu
í bága við kommúnistakenningarnar
og gegn spiltum starfsmönnum. Hanu
barðist gegn kenningunni um „þægi-
legt lif“ og sló því föstu, að Rússar
væru of ánægðir og andvaralausir
í utanríkismálum og vanræktu fram-
leiðslu sina og hernaðar viðbúnað,
en af því liefði stafað, hve athfna-
litlir þeir voru þegar hinir örlaga-
ríku dagar í Miichen runnu upp,
haustið 1938.
Malenkov tókst þann vanda á
hendur að fá bændur til að fallasl
á, að þeir yrðu að vera án ýmis-
konar þæginda er þeir höfðu öðlast,
og láta þá skilja nauðsynina á þessu.
Aðferð lians var aðdáanleg: í stað
þess að telja þeim trú um, að það
væri nauðsynlegt að lierða á tökun-
um og taka upp ýmiskonar aftur-
haldsráðstafanir á ný, og reyna að
afsaka þetta, rjeðst hann á verk-
smiðjufólkið og' fann að við það,
með orðum, sem enginn hafði þorað
að nota siðan í upphafi rússnesku
byltingarinnar. Þannig skapaði hann
andúð milli verksmiðjufólks og
bænda og vann sjer hylli meðal
bændanna, sem liöfðu gaman af að
sjá „framvarðalið öreiganna" verða
að láta í minni polcann.
lelinginn, sem guð liefir skapað.
Hann vann aldrei ærlegt handtak.
Og þegar hann dó, þá sagði konan
lians: „Þetta er fyrsti greiðinn, sem
Raymond hefir gert mjer — að hann
skyldi deyja — og þessvegna skal
liann fá fallegasta minnisvarðann í
kirkjugarðinum. Svoleiðis atvikaðist
það, að hann fjeklc minnisvarðann.“
QlvIPUN Beria, forseta OGPU, í
^ stríðsstjórnina, kom síður á ó-
vart, að minsta kosti þeim, sem
vita hvílíkt feiknavald leynilögregl-
an hefir i Rússlandi. And-kommún-
istiskir áróðursmenn hafa reynt að
afskræma þennan duglega og ment-
aða og ótvirætt hættulega mann og
líkt honum við ósvikinn bófa. í
rauninni er Beria snyrtimenni og
liæglátur maður og ekki ósvipaður
ameríkönskum bankastjóra. Hann
er fæddur í Georgia, landi Stalins.
Tuttugu og eins árs var hann orðinn
aðstoðarmaður leynilögreglustjórans
í Baku. Árið 1938 kvaddi Sallin
hann til Moskva. Þar varð hann
eftirmaður Jeshovs, sem þá hafði
nærfelt eyðilagt flokkinn með hin-
um sífeldu „umhreinsunum“ sín-
um og aftökum. Beria fór liægt og
gætilega að öllu. í fristundum sin-
um frá formannsstarfinu í OGPU
skrifaði hann sögu borgarstyrjald-
arinnar í Kákasus og lofaði jiátt
Stalins í henni. En eigi verður sagt,
að Beria sje gefið um að smjaðra
fyrir yfirmönnum sínum. Menn sem
best ættu að þekkja til, telja liann
gagnmentaðasta manninn, þeirra,
sem nærri standa stjórnanda hins
rússneska ríkis. Það er ósennilegt,
að hann verði nokurn tíma eftir-
maður Stalins, vegna þess að hin
hótfyndna og slóttuga framkoma
hans mundi ekki auka honum veg
hjá fjöldanum. En líklegt er, að
hann geti haft tök á öllum stjórn-
artumum og staðið bak við þann
sem stjórnar.
Síðan „Stórlaxarnir fimm“ tóku
við hefir stjórnmálalífið breyst mik-
ið í Sovjet-Rússlandi. Ráðstjórarnir
gömlu gera lítið annað en ferðast
um landið og hvetja verkamenn og
bændur til að veita innrásarlierjun-
um viðnám. Það er „Orgburo“ sem
annast sambandið milli flokkstjórn-
arinnar og rílcisstjórnarinnar og af-
greiðir fyrirmæli „Politburo“ til
ráðstjóranna. Forustumenn þessa
„Orghuro“ slcipaði Stalin þá tvo
ménn, sém hann treysti best: And-
rei Andreievitch Andrei og Andrei
Alexandrovitch Shdanov.
QllADANOV liafði verið í ónáð
í nokkra mánuði þegar hann
var skipaður í „Orgburo“. Fyrir
fyrri Finnlandsstyrjöldina var tal-
ið, að hann væri áhrifamesti mað-
urinn i Rússlandi, að Stalin ein-
um undanskildum. Þegar Rússar
töldu sig tilneydda, af stjórnmála-
ástæðum, að hefja stríð, virtist
Shdanov því mjög fylgjandi, en þá
komst hann í ónáð. Þegar liann var
Frh. á bls. 13.
4