Fálkinn - 05.06.1942, Blaðsíða 3

FiLtlNM
3
VIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM.
Ritstjóri: Skúli Skúlason.
Framkv.stjóri: Svavar Hjaltested
Skrifstofa:
Bankastr. 3, Reykjavík. Sími 2210
Opin virka daga kl. 10-12 og 1-6.
Blaðið kemur út hvern föstudag.
Allar áskriftir greiðist fyrirfram.
Auglýsingaverð: 30 aura millin!.
HERBERTSprent.
Skraddaraþankar.
í dag er þjóðardagur Danmerkur
og á morgunn er þjóðardagur Sví-
þjóðar. Þessar þjóðir voru fyrrum
stórveldi báðar tvær. Danir voru
um eitt skeið mesta sjóhernaðar-
þjóð veraldar, og veldi Svía náði
langt austur í Rússland. Þjóðsagan
segir, að þjóðfáni Dana hafi fallið
af hininum ofan í orustu, sem þeir
háðu fyrir austan Eystrasalt. Og
menningaráhrifa frá Svíum gætir
enn víða í Eystrasaltslöndum og
enda þótt lengra væri austur far>ð.
En örlög þessara jijóða urðu þau
að verða smájjjöðir — á mælikvarða
þann, sem nú er notaður um tug-
miljónaþjóðirnar, sem að meira eða
minna leyti ráða landaskipun heims
og örlögum þjóða. Við takmarkanir
á landrými beindu Norðurlanda-
þjóðirnar allar huganum í eina átl,
sem hægast er að lýsa með orðum
eins liins ágætasta Dana á síðari
helmingi 19. aldar, eftir að Þjóð-
verjar höfðu með ofurefli og of-
beldi hrifsáð frá jjeim Suður-Jót-
land: „Það út á við tapast skal
inn á við vinnast.'"
Og þjóðirnar ljetu ekki sitja við
orðin tóm. Danir gerðu hið litla
iand sitt að jjrautræktaðasta land-
inu á linettinum og' danska hænda-
stjett að fyrirmynd allra hænda-
stjetta. Svíar efldu einnig landhún-
að sinn og framfarir ljeirra í iðn-
aði urðu til eftirbreytni allri ver-
öldinni. Þeir ástunduðu — á grund-
velli hins sænska stáls — framleiðslu
kostagóðrar vöru í stað mergðar
af vöru — „kvalitet fremur en
kvantitet“. Og Norðmenn urðu mesta
siglingaþjóð heimsins, auk þess að
verða forustujjjóð i vatnsvirkjun og
þeirri stóriðju, sem byggist á ódýrri
raforku. Hjá öllum þjóðunum var
hygt á kostum landsins. Þær þurftu
ekki og vildu ekki sælast til ann-
ara um „lífsrúm“, heldur skópu ljær
ný lífsrúm í sínu eigin landi. —-
Og um leið urðu jjær fyrirmynd
að jjvi framtíðarskipulagi, sem
heimurinn þarfnast. Þær gengu á
undan öðrum jjjóðum í því, að láta
sjálfsagðar mannrjettindakröfur
ganga fram. Þær urðu brautryðj-
endur allra þjóða veraldar, að þvi
er- alþýðumentun snerti, bæði í
barnaskólum og framhaldsskóium.
Norðurlandabúar standa hvarvetna
framar öllum, er þeir koma í önnur
tönd. Það er engin tilviljun, að
meðal bestu hugvitsmanna í Banda-
ríkjunum eru menn af sænsku
hergi brotnir, að tveii duglegusiu
stórframleiðslustjórar Bandaríkj-
anna i dag eru Danir, og að norsk-
ur verkfræðingur liefir annast frum-
idgasta og stórfenglegasta mann-
virki Bandarkjanna. — —
Stafar þetta alt ekki af því, að
þessar þjóðir fóru að efla gildi
landsins og einstaklingsins, þegar
Grundvallarlagadagur Dana
hins siðasta konungs síns, að þvi
sem ætlað er lijer með þjóðinni.
Og þeir, sem gera sjer far um að
skilja rás viðburðanna áður en þeir
dæma, munu þakka forsjóninni fyrir
það, að síðasti áfanginn i sjálfstæð-
isbaráttu íslendinga varð svona
greiður. Verið gat, að ísland hefði
lent i sambandi við erlenda þjóð,
sem liefði orðið svo náið, að það
var ekki hægt að rjúfa.
Friðrik Hallgrlmsson
dómprófastur
verður sjötugur næstkomandi þriðju-
dag. Það er sjaldgæft um mann,
sem hefir lifað í annari heimsálfu
Ijettasta skeið æfi sinnar, að liann
geti fest rætur á ættarslóðum og
samrýmst þeim, ekki síst þegar um
jafn gagngerða breytingu er að ræða
og varð á Reykjavík á þeim árum,
sem sjera Friðrik Hallgrímsson var
vestra. En þegar hann hvarf austur
um haf reyndist svo, að hann var
máske enn gildari íslendingur en
þeir sem lieima sátu. Og prýði sú,
sem einkennir sjera Friðrik sem
kennimann og barnafræðara er kunn
eigi aðeins Reykvíkingum lieldur út-
varpshlustendum um land alt. —
Var almennur fögnuður i Reykjavik
yfir því, að stjórnarvöldin urðu við
ósk safnaðarins um það, að hinum
vinsæla kennimanni yrði leyft að
þjóna embætti sínu áfram. Enda
hefði íslensk kirkja verið svift ein-
um besta starfsmanni sínum, fyrir
aldur fram, ef bókstafur laganna
liefði verið látinn ráða. Dómprófast-
urinn er ern og síungur i anda og
á eftir að veita áheyrendum sinum
og unnendum kristinnar kirkju
margar góðar stundir. Þvi munu
honum berast margar innilegar ósk-
ir og um leið jjakklæti fyrir það,
sem liðið er.
Jakob Frímannsson, J'orstjóri,
Aknreyri, átti 25 ára starfsaf-
mæli h já K.E.A. J). 1. þ. m.
Þegar þetta er ritað er ekki vitað,
hve mikinn dagamun Danir gera
sjer í dag. En fullyrða má, að hann
verði með minni fögnuði en að
vanda Ijet. Því að vísu liefir þýskur
landstjóri ekki verið settur yfir Dan-
inörku, — þjöðin býr við samninga
þá, sem gerðir voru með ofbeldi að
morgni hins 9. apríl. En stjórnar-
völdum liennar er sett sú vofa t'yrir
dyr, að hvenær, sem hún ekki verði
við „vinsamlegum tilmælum“ her-
námsþjóðarinnar, eigi hún á hættu,
að verða fyrir sömu örlögum og
Norðmenn: að stríð sje hafið gegn
lienni, og sprengiefnið látið skcra
úr, í því landi, sem nú liefir fengið
þýsk sprengju-eggjaver á öllum þeim
stöðum, sem landinu voru mikil-
vægastir. Það þótti skítmenska, ef
sigurvegarinn barði á andstæðingn-
um, eftir að hann hafði játað sig
sigraðan að kröftum. En sú skit-
menska hefir þó verið framin af ná-
granna Dana í suðri — og þó gættu
Danir þess, i siðustu styrjöld að
„taka ekki meira en þeir áttu.“ —
Margir lágu þáverandi stjórn Dana
á hálsi fyrir það og fyrir afhend-
ingu Vesturheimseyjanna, gegn
nokkru gjaldi og viðurkenningu um
algeran yfirráðarjett yfir Grænlandi.
Zahle forsætisráðherra, sem er sá
maður, sem lengst mun verða minst
í sambandi við það, sem gerðist
milli Danmerkur og Islands árið
1918, hafði einnig ábyrgðina á þvi,
að afhenda Bandaríkjunum þessar
eyjar, gegn nokkurri borgun — og
viðurkenningu Bandarikjanna á yf-
irráðum og eignarrjetti Dana á
Grænlandi.
I storminum, sem nú geysar, er
það konungurinn, sem hæst ber á
/+/'+'**'/>s/>'/>'/>//»/>//>//>i/>//>i/>,^j/>,^//>//>,/>//>//>//>//>,/>,
hinar stærri þjóðir mörkuðu þeim
bás — eða þrengdu básinn?
í þjóðmálalifi liinnar dönsku jjjóð-
ar. Það er kallað svo, i löndum með
fullkomnu þingræði, að konungur-
inn sje ábyrgðarlaus og friðhelgur.
Hernámsþjóð Dana hefir að svo
stöddu virt friðlielgi konungs, en
hinsvegar hafa íslendingar, þrátt
fyrir samgöngubann og vantandi
póstgöngur við sína gömlu sam-
bandsþjóð, sannar fregnir af því,
livernig þjóðin liefir sameinast uin
konung sinn, fastar en nokkru sinni
áður, í fyrsta skifti eftir 76 ára
skeið, siðan Danmörk komst i neyð.
í siðasta mánuði voru liðin 25
ár frá ríkistöku Kristjáns konungs
tíunda — konungsins, sem undir-
skrifaði sambandslögin frá 1918.
Það er áreiðanlegt, að þann dag
mintust margir íslendingar með
hlýjum liug, þakklæti og virðingu
Andrjes Andrjesson klæðskera-
meistari verður 55 ára 7. þ. m.