Fálkinn - 26.06.1942, Síða 6

G
F Á L K I N N
Litla sagan:
í. S.
Leynispæjarlnn.
^tJALLANDI hringinfí í símanum.
Zebart lyfti heyrnartækinu
þreytulega upp að eyranu og svar-
aði.
— Ef þjer borgið ekki afnota-
gjaldið á morgun, verður síminn
yðar tekinn úr sambandi, sagði
höstug rödd hinumegin við vírinn.
— Já, auðvitað, tautaði Zebart,
—það er ekki nema sjálfsagt. Svo
sleit hann sambandinu. Og svo fjekk
hann sjer fjórða magabitterseninn.
Jæja .... svo að þeir ætluðu að
loka símanum, líka núna. Sjaldan
er ein báran stök ....
Nú var hringt á nýjan leik. En
áður en Zebart svaraði, fjekk hann
sjer í skyndi fimta magahressirinn.
Það var aldrei að vita nema ....
— Hjer er Nicolaysen & Co.,
sagði einhver rödd. Sörensen jústits-
ráð hefir ráðlagt okkur að leita til
yðar. Getið þjer komið í snatri1?
— Auðvitað — sjálfsagt — með
mestu ánægju. Hvað er að hjá ykk-
ur?
— Er það herra Zebart sjálfur,
sem talar? spurði röddin í síman-
um.
— Já, auðvitað. Það er jeg sjálf-
ur, sem tala.
— Þá skal jeg' segja yður, hvað
á spítunni hangir, svaraði röddin.
Svo er mál með vexti, að ellefu
þúsund krónum hefir verið stolið
úr skúffunni hjá fulltrúanum okkar.
Þetta hlýtur að hafa gerst um miðj-
an dag í gær. Sörensen jústitsráð
hefir ráðlagt okkur að leita til yð-
ar tii þess að kryfja þetta mál til
mergjar. Hann telur yður fremstan
þeirra einkalögreglumanna, sem
hann þekki. Viljið þjer taka málið
að yður?
— Það er ekki nema sjálfsagt.
Jeg' skal koma í snatri.
— Nicolaysen & Co. tautaði Ze-
bart í hálfum hljóðum, meðan hann
var að tygja sig. Nicolaysen & Co.,
sagði hann aftur og íærði andlitið
á sjer í Sherlock Holmes fellingar
og stellingar.
Stundu síðar var Zebart kominn
á vettvang. Gömul kona var að þvo
gólfið í anddyrinu, þegar Zebart
kom inn.
—- Er skrifstofa Nicolaysen & Co.
hjer í þessu húsi? spurði Zebart
og hvesti augun, eins og hann væri
að horfa gegnum kerlinguna.
Þrjá stiga upp og svo til hægri,
sagði portnaralcerlingin. — Að
hugsa sjer önnur eins ósköp! Þjer
eruð auðvitað frá lögreglunni.
— Ætli ekki það, sagði Zebart
og kinkaði kolli. Jeg kem frá lög-
reglunni.
— Það getur ekki verið um ann-
an að ræða en hann Anderson.
— Hvað segið þjer, sagði Zebart,
— hvern þá?
— Jeg meina, það er enginn ann-
ar en hann, sem hefir stolið pen-
ingunum, auðvitað. Hann hefir ann-
að eins og það á samviskunni,' trú-
ið þjer mjer til, herra lögreglustjóri.
Maður þarf ekki nema Hta á hann.
Koníaksanganina leggur af Iionum
langar leiðir siðan í gær, en ann-
ars leggur altaf af honum brenni-
vínsdaun af verstu tegund. Jú, jeg
þekki nú mitt heimafólk, og ef það
er ekki hann, þá megið þjer kalla
mig asna.
—- Það er nú gott og blessað,
sagði Zebart með miklum virðu-
leik og lijelt áfram upp stigann.
Honum var tekið með bukti og
beygingum á skrifstofunni hjá Nico-
laysen & Co. og farið með hann
beina leið inn til fulltrúans.
— Nú, jjarna er skrifborðið —
lásinn sprengdur upp!
— Aha! sagði Zebart og brosti
og fór að rannsaka læsinguna.
— Starfar hjerna hjá yður mað-
ur, sem heitir Anderson?
Fulltrúinn fölnaði.
— Jú, það held jeg .... en hvern-
ig vitið þjer ----- hvernig dettur
yðui' í hug .... sendiníaðurinn
okkar heitir Anderson.
— Er jeg leynilögreglumaður eða
er jeg það ekki, hvað haldið þjer?
hjelt Zebart áfram og setti á sig
snúð. — Jeg þarf að tala við þenn-
an Anderson!
Anderson kom. Nú hvesti Zebart
á hann hin djúpsjáandi lögregln-
augu sín og góndi á hann þangað
til Anderson fölnaði og fór að
skjálfa.
— Það er best fyrir yður að
mcðganga undir eins, sag'ði Zebart.
Ef þjer meðgangið þrjóskulaust, er
ekki að vita nema húsbóndi yðar
sýni linkind og hlífist við að kæra
yður fyrir lögreglunni. En ef jjjer
meðgangið ekki, þá læt jeg stinga
yður inn undir eins.
Það runnu tvær grímur á Ander-
son. Svo viknaði hann og meðgekk
alt.
Zebart fjekk 500 krónur íyrir
vikið, borgaði símann sinn og l'ór
svo að leita að Sörensen jústitsráði
í símaskránni.
— Jeg heiti Zebart, sagði liann.
Ze-bart! Þjer hafið vísað Nicolaysen
& Co. á mig sem einkaspæjara!
Leyfist mjer að spyrja....
— Þetta byggist á ofurlitlum mis-
skilningi. Jeg vísaði Nicolaysen &
Co. á Ncúebart . . ... jeg vona, að
þjer hafið ekki haft óþægindi af
þessu?
— Sei, sei, nei, það kom ekki að
sök, svaraði Zcbart.
Theodor Árnason:
Merkir tónsnillingar lifs og liðnir:
Kimsky Korsakau.
1844—1908.
Nikolai Andrievicli Rimsky-Kor-
sakov var fæddur liinn 6. mars 1844
í Tikhvin í Novogorod-fylki. Hann
var af aðalsfólki kominn, sein tók
þvi mjög fjarri, að liann gerðist
tónlistarmaður, þegar honum var
það sjálfum ljóst ungum, að einmitt
það var köllun hans. Hann liafði
þvi mjög erfiða aðstöðu til þess að
afla sjer svo fullkominnar mentun-
ar, sem hann bóttist þurfa, og var
að því leyti litlu betur settur, en
fátœkur listamaður, sem reynir að
brjóta sjer ieið til mentunar. En
þrátt fyrir þessa erfiðu aðstöðu
fóru leikar svo, að Rimsky-Kor-
sakov bar brátt höfuð og herðar
yfir alla rússneska listbræður sina
sem tónskáld og varð heimsfrægur
fyrir verk sín.
Fyrstu kynnin, sein liann liafði
af tónlist í bernsku, voru þau, að
að þegar menn vildu gera sjer glatt
kvöld á heimili hans, var ofl feng-
in ofurlítil „hljómsveit“ til að leika
undir dansi og söng. Voru þetta
fjórir Gyðingar og liöfðu tvær fiðl-
ur, symbala (tveir pjáturdiskar, sem
slegið er saman) — og „trqmmu“.
Á „hljómsveit“ þessara kumpána
hlustaði Nicolai með andagt og að-
dáun. Foreldrum hans þótti sýnt,
að drengurinn hefði ákaflega „gam-
an“ af tónlist, og töldu sjálfsagt að
lofa honuni „að leika sjer“ við þá
dægradvöl. Hann fjekk þannig til-
sögn í píanóleik frá því er hann
var 6 ára gamall, og níu ára gamall
fór hann að fást við samningu tón-
smiða.
Foreldrar lians voru ekki i nein-
um vafa um það, að drengurinn
var tónsnillingsefni, — en eins og
áður er sagt, var ekki um það að
tala, að leyfa honum að leggja út
á tónlistarbrautina. Hinsvegar var
hann settur, kornungur, í sjóliers-
skólann í Pjetursborg (1856), og
gafst honum nú lítið tækifæri til að
fást við tónlist. Þó var liann ekki
af baki dottinn: hann fiekk tilsögn
i pianó- og knjefiðluleik hjá góðum
kennurum á sunnudögum og frídög-
um, og notaði annars hverja tóm-
stund til æfinga,
Árið 1861 kyntist hann ungum
atkvæðamiklum tónsnillingi, Bala-
kirev að nafni. Var maður sá fremst-
ur i fylking þeirra, sem hjelt fram
hinni svokölluðu nýju rússnesku
músik-stefnu. En viðkynningin við
jiennan tónsnilling varð til jiess, að
nú vildi Rimsky-Korsakov — hinn
ungi sjóliðsforingi, fyrir hvern mun
afla sjer fullkominnar mentunar, til
jiess að geta komið í boðlegan bún-
ing hugmyndum, sem hugurinn var
barmafullur af.
En liann var ekki nema rjett ný-
byrjaður nám hjá Balakirev, þegar
hann fjekk skipun um að fara í
þri ggja ára ferðalag. Skildi hann
fara með skólaskipi, sem sigla átti
,,i hægðum sínum“ umhverfis linött-
inn.
Ekki mun hanum liafa líkað jietta,
síður en svo, en treysti sjer þó ekki
til annars en hlýða. Hann var
beygður en ekki brotinn, og á jiessu
ferðalagi samdi liann, við hin frá-
leitustu skilyrði, hina fyrstu sym-
fóníu sína, — en liandritið sendi
liann lieini til Balakirevs, jafnskjótt
og hann hafði lokið við hvern þátt,
til athugunar og endurskoðunar.
Þessi fyrsta symfónía Rimsky-Kor-
sakovs, (raunar liin fyrsta rússn-
eska symfónía) var flutt í Pjeturs-
borg i desember 1865 og stjórnaði
Balakirev hljómsveitinni. Var verk-
inu tekið forkunnar vel, en áheyr-
endum kom jiað mjög á óvart, er
höfundurinn hafði verið kallaður
fram, að jiá kom fram á pallinn —
ungur sjóliðsforingi.
R.-K. var nú um kyrt í Pjeturs-
borg og gal gefið sig að náminu
hjá Balakirev á ný. Hann vahn a'ð
tónsmiðum en fór sjer liægt, og á
tímabilinu frá 1865—71 komu að-
eins fram tvö verk eftir liann í
stóru broti: symfónisk ljóð, Sadko
(1867) og söngleikurinn Pskoviti-
anka (Stúlkan frá Pskov), og vöktu
bæði þessi verk mikla og verðuga
athygli.
Árið 1871 var hann svo kjörinn
prófessor í komposition og instru-
mentation við sönglistarskólann i
Pjetursborg og sagði sig þá jafn-
framt úr liernum. Gat hann upp
frá því gefið sig óskiftan að hugð-
arefnum sínum og tók hróður hans
brátt að berast út um hinn mentaða
heim.
Frægð sína vann R.-K. sjer aðal-
lega fyrir symfónisk verk. Hann var
frumlegt og þjóðlegt tónskáld, bjó
yl'ir mikilli hugmyndaauðgi og
náði frábærri leikni í því að not-
færa á frumle'gan hátt eiginleika
hinna ýmsu hljóðfæra í hljómsveit-
inni. Hann samdi 3 symfóníur, 2
forleiki (ouvertures), symfóniska
„ljóðið“, sem fyr er nefnt, og ýmis-
legt fleira en fyrirferðarminna, al
þessu tagi. Þá samdi hann allmarga
söngleiki, sem allir voru bygðir á
þjóðlegu efni, eða voru svo rúss-
neskir að anda og efni, að þeir
hafa ekki verið leiknir utan Rúss-
lands. En þar eru íþeir mjög vin-
sælir. Út af liessu brá þó um einn
söngleik R.-K. er hann nefndi „Moz-
art og Salieri“, ji. e. að efni til.
Þegar athuguð eru verk Rimsky-
Korsakovs verður maður þess brátt
var, að þau bera jjað með sjer, að
höfundur jjeirra liefir verið frábær
tónsnillingur, djúphugsandi, vand-
látúr og vandvirkur listamaður,
einn hinna fáguðu og einlægu lista-
manna, sem láta sig ineiru skifta
það, að fullnægja sinni cigin sam-
visku, heldur en sinna því, hvernig
jjetta og hitt muni láta í eyrum al-
mennings. Utan Rússlands var hon-
um um skeið legið á hálsi fyrir það,
hversu mjög liann cinskorðaði sig
við þjóðleg yrkisefni, sem ekki
nyti sín utan Rússlands — menn
ættu heimtingu á, einnig utan Rúss-
lands, að fá að njóta snillings, sem
svo mikið liefði til brunns að bera.
Hinsvegar álösuðu sumir rússhesku
listdómararnir honum fyrir það, að
liann liefði opnað allar gáttir fyrir
„wagnerisma". Þetta var sitt livoru
megin við jjað sem rjett var. Mörg
hin symfónisku verk hans eru nú
flutt um allan hinn mentaða heim,
tónlistarelskum mönnum til mikils
unaðar. Ennfremur eru „kaminer“-
tónsmiðar hans margar heimskunn-
ar og ýmislegt fleira. Hinsvegar
voru söngleikirnir svo al-rússneskir,
að þeirra hafa Rússar notið einir
alt til jjessa, að því er mjer er
hest kunnugt.
Eins og áður er getið, varð R.-K.
prófessor við tónlistarskólann í
Pjetursborg 1871 og gegndi hann
því starfi til dauðadags. Árin 1883
—94 stjórnaði hann hirðhljómsveit-
inni í Pjetursborg og árin 1883—
90 var hánn hljómsveitarstjóri á
hinum svonefndu „rússnesku sym-
fóní-hljómleikum“.
Rimsky-Karsakov ljest i Pjeturs-
borg hinn 8. júní 1908.
— Hver er aS koma?
— PaS er unnustinn minn.
•—- Þá œtta jeg að fara.
— Nei, vertu kyr. Jeg vil gjarnan
yera hann afbrýðissaman.
— Heyrðirðu þrumurnar í nótt
sem leið?
— Nei! Af liverju vaktirðu mig
ekki. Þú veist, að jeg get ekki sofið
í þrumuveðri.
Kennarinn: — Til hvers notar
fíllinn halann, Pjetur litli?
Pjetur (sem þekkir bifreiðar): —
Hann notar hann til þess að sýna,
lil hvorrar hliðarinnar hann ætlar
að snúa.