Fálkinn - 14.08.1942, Qupperneq 3

FÁLKINN
3
VIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM
Ritstjóri: Skúli Skúlason.
Framkv.stjóri: Svavar Hjaltested
Skrifstofa:
Bankastr. 3, Reykjavík. Sími 2210
Opin virka daga kl. 10-12 og 1-6
Blaðið kemur út hvern föstudag
Allar áskriftir greiðist fyrirfram
Auglýsingaverð: 30 aura millim.
HERBERTSpre/d.
Skradðaraþankar.
Síðustu árin virðist hafa orðið
nokkur umbót i gömlu íslensku
vandræðamáli. Flestum hugsandi
mönnum var orðið það hrygðar-
efni, hversu munnsöfnuður blaða-
manna þeirra, sem fást við stjórn-
mál, svo og stjórnmálamannanna
sjálfra, var orðinn ósamboðinn
mönnum, sem vilja láta virða sjálfa
sig og sem þykjast bera virðingu
fyrir þjóð sinni og menningu henn-
ar. Og hverjir jjykjast ekki gera
það?
Þennan tíma, sem „þjóðstjórnin"
sálliga sat við völd, varð talsverð
breyting til bóta á þessu. Flokkun-
um skyldist — og um leið blöðum
þeirra •— að það væri leið til að
deila um mál, án jjess að skvetta
sauri og ata auri, og að það væri
jafnvel affarasælla, að ræða lands-
mál að siðaðra manna hætti og tefla
frernur fram rökum, en persónuleg-
Um hnjóðsyrðum, lítilsvirðingum og
rógi og ósíjnnindum. Það var að
komast lijer á einskonar „borgfrið-
ur“ og iniklum meirihluta þjóðar-
innar var þetta mikið ánægjuefni.
Vitanlega var til minnililuti í þessu
máli sem öðrum, því að í öllum
tlokkum eru til menn á því stigi,
að þeim „þykir enginn matur í“
því, sem eigi hefir að geyma 1‘óls-
yrði og mannskemminsar.
En Adam var ekki lengi í Paradis
og nú mun áður áminstum minni-
hluta vera skemt, þvi að nú er aftur
upp tekið hið gamla orðbragð, og
sýnir það, að þjóðin hefir ekkert
lært og vill ekkert læra í þessu
efni. Síðan „þjóðstjórnarflokkarnir“
svonefndu gliðnuðu í sundur, fyrst
í vetur, og svo fyrir fult og alt um
síðastliðna krossmessu, hefir brenni-
steinsregn liinnar islensku prúð-
mensku í riti dunið yfir þjóðina.
Það má aið vísu til sanns vegar
færa, að nú hafa verið kosningar
og eiga enn eftir að verða kosning-
ar innan skamms, og munu sumir
vilja afsaka það, sem nú er að ger-
ast, með kosningahitanum. í kosn-
ingaliitanum verður alt að leyfast,
segja menn. En það ber lika að lita
á hitt, að einmitt núna er verið að
ganga endanlega frá fullveldisskip-
un landsins. Og nú geta íslendingar
ekki lengur skotið sjer undir það,
að þeir sjeu ekki ábyreir orða sinna.
Það er sannarlega ekki til mikils
mælst, að þjóðin sjálf, og þá fyrst
og fremst þeir, sem hafa gerst for-
ustumenn hennar í ræðu og riti,
sjeu sjer svo mikillar ábyrgðartil-
finningar meðvitandi, að þeir reyni
að ástunda prúðmensku og sýna al-
þjóð, að ef íslendingar eiga að
verða raunverulega sjáifstæð þióð,
þá verða þeir að verða siðmeut
þjóð.
Kvikmyndahús Háskólans - Tjarnar-Bíó.
Á föstudagskvöldið var hafði hið
nýja kvikmyndahús Háskólans, sem
fengið hefir nafnið Tjarnar-Bíó,
frumsýningu sína. Var liún fyur
gesti eingöngu, en á laugardags-
kvöldið hófust opinberar sýningar,
en þær verða tvær á kvöldi fyrsta
kastið, en i ráði er að hafa fram-
vegis stuttar (50 minútna) sýning-
ar frá kl. 2 síðdegis, þangað til
kvöldsýningar byrja. Fyrsta myndin,
sem kvikmyndahúsið sýndi, var
„Lady Hamilton“, ensk mynd úr lífi
sjóhetjunnar Nelsons, og ljeku Vivi-
an Leigh og Laurence Olivier aðal-
hlutverkin. Myndin er hin ágæt-
asta.
Svo sem kunnugt er var það á-
formað, eftir að Háskólinn hafði
fengið rekstrarleyfi kvikmyndahúss
í fyrra, að byggja nýtt leikhús milli
Austurstrætis og Hafnarstrætis, við
Austurstræti 5. En þegar til átti að
taka fjekst eigi innflutningsleyfi á
efni til svo stórrar byggingar. —
Keypti húsnefndin þá, á áliðnu
sumri, gamla ísliúsið við slökkvi-
stöðina í Tjarnargötu og hefir nú
verið unnið að því í vetur og sum-
ar, að breyta húsi þessu í kvik-
myndahús. Þeir, sem komu þarna
á hlutaveltur, eftir að hætt var að
nota húsið sem íshús, og koma
jiangað aftur nú, munu reka upp
stór augu. Því að þarna er kominn
hinn prýðilegasti samkomusalúr.
Aðaldyr eru á austurgafli og tekur
þar við forstofa, með miðasölu,
snyrtiklefum o. fl. til liliðanna, en
yfir lienni er sýningarkiefi og öft-
ustu bekkir á svölunum ná og yfir
forstofuna. Inn i salinn niðri er
nokkur jjrep upp að ganga, því að
gólfinu niðri hallar upp, vestanfrá.
Er sýningartjaldið í vesturenda
hússins. Gangur er eftir miðju húsi
endilöngu, en sætin til hliðanna —
einkar þægilegir stólar. Húsið tekur
tæp 400 manns í sæti.
Sýningarvjelarnar eru frá Western
Electric og dáðust menn að því á
frumsýningunni, hve hljómhreinar
þær eru, enda munu þær vera af
allra siðustu gerð. Sýningarmenn
kvikmyndahússins verða þeir Karl
Guðmundsson og Bogi Sigurðsson.
Það er Sáttmálasjóður, sem á þetta
kvikmyndahús og rekur það. En
Háskóiinn hefir kosið fyrirtækinu
sjerstaka stjórnarnefnd, og eiga sæti
i henni prófessorarnir Jón H. Sig-
urðsson, Gunnar Thoroddsen og
Niels Dungal. Það sem knúði fram
þetta fyrirtæki var óttinn við það,
að með sívaxandi verðfalli peninga
yrði Sáttmálasjóði á engan hatt
kleift, að koma að sama gagni og
áður, nema til þess ráðs væri tekið
að gera fje hans arðbærara en það
er nú. En það má telja víst, að
hið nýja kvikmyndahús verði svo
arðbært fyrirtæki, að tekjur Sátt-
málasjóðs muni stóraukast með því
að taka upp jjennan rekstur. Og
það skyldu allir liafa í liuga, að all-
ur sá arður, sem verður af rekstri
hins vistlega kvikmyndahúss i Tjarn
argötu rennur til styrktar íslenskra
embættismannaefna og vísindamanna
og á þann hátt til þjóðarinnar sjálfr-
ar.
Enginn sjerstakur framkvæmda-
stjóri hefir verið settur yfir þetta
fyrirtæki, heldur hefir Pjetri Sig-
urðssyni liáskólaritara verið falið
að hafa umsjón með daglegum
rekstri og bókhaldi. Það er þegar
orðið þjóðkunnugt, hve myndarlega
þessum manni hefir farist úr hendi
rekstur Happdrættis Háskólans og
um leið hve mikla hagsýni liann
hefir sýnt i starfinu, því að kostn-
aður við Happdrættið mun vera
minni en við nokkurt happdrætti
annað í ve"röldinni.
Frágangur hússins, að utan sem
innan, er hinn prýðilegasti. Sjer-
staklega munu gestir veita lýsingar-
útbúnaðinum athygli. Þess má geta,
að enn vantar loftræstingarútbúnað
í liúsið, en liinsvegar liggja útgöngu-
dyr, tvennar, á norðurhlið þess,
beint undir bert loft, svo að loft-
skifti geta orðið fljót i hljeunum.
Bókafregn.
Guðmundur Friðjónsson:
Utan af víðavangi, kvæði,
Rvik 1942.
Fjörutíu og fjögur ár eru liðin síð-
an Guðmundur Friðjónsson gaf ut
fyrstu bók sína. Fyrir rjettum fjöru-
tiu árum gaf liann úr fyrstu ljóða-
bók sína, Úr heimahögum. Allan
þennan tima hefir hver bókin rekið
aðra hjá þessum orðhaga þingeyska
bónda. Og nú fyrir skömmu kom
frá honum ný ljóðabók, TJtan ^af
víffavangi, væn bók með mörgum
kvæðum og fáum eyðum. í stuttum
formála segir höfundur: „Nafn bók-
arinnar er valið til að tákna það,
að efni hennar nái yfir víðara
svigrúm en Heimahaga, en svo hjel
fyrsta safn kvæða minna. Það fer
að likindum, að roskinn maður
gaumgæfi fjölbreyttari málefni en
unglingur, sem háður er hjartslætti
titrandi viðkvæmni og tengir þess-
vegna kveðskapinn of mjög við
sjálfan sig.“
Skáldið kemur líka allviða við i
þessum kvæðum sínum, þótt auðvit-
að velji það enn mörg yrkisefnin
úr heimahögum. Guðmundur er ein-
hver hagasti erfiljóðasmiður vor nú-
lifandi, honum er lagið að gera þau
persónules og minnisstæð, og svo
er um mörg í þessari bók. Ilann
velur sjer að þessu sinni nokkur
yrkisefni úr borgarlífinu (Halti Már,
Frh. á bls. li.
Jóhann Þorbjörnsson, Frei/ju-
götu 4.3, verður 80 ára 1b. ágúst.
virði fæstir Selfoss viðlits, þó að
ekki sje nema kippkorn að ganga
þangað, frá Dettifossi. Þessi mynd
ætti þó að sýna, að það borgar sig
að sjá Jjennan einkennilega foss.
Myndin_ er eftir Edv. Sigurgeirsson,
prentuð með leyfi Ferðafjelags ís-
lands.
SBLFOSS
i Jöknlsá.
Selfossarnir lijer á
landi eiga það skylt,
að fáir sjá þá. Er
annar þeirra Ijó við
þá stórbrú landsins,
sem fjölförnust leið
er yfir, nfl. við Ölf-
usárbrú, en sá ljóð-
ur er á ráði þessa
„foss“, að það sjer
liann enginn, því að
þetta er eiiginn foss
lieldur ofurlitlir há-
vaðar, og mundi
nufnið löngu gleymt,
ef bærinn á árbakk-
anum hjeti ekki Sel-
foss. — Öðru mali
er að gegna um Sel-
foss þann, sem lijer
er sýndur. Hann er
mjög myndarlegur
foss, en hylur sig í
skugganum, vegna
þess hve hann á
myndarlegan bróður. Selfoss er sem
sje í Jökulsá i Axarfirði, efsti foss-
inn i því mikla fljóti og skamt fyrir
sunnan Dettifoss. Allir vilja sjá
Dettifoss, og er þeir hafa sjeð hann