Fálkinn - 30.10.1942, Qupperneq 3

FÁLKINN
3
VIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM
Ritstjóri: Skúli Skúlason.
Framkv.stjóri: Svavar Hjaltested
Skrifsíofa:
Bánkastr. 3, Reykjavík. Sínii 2210
Opin virka daga ld. 10-12 og 1-6
Blaðið kemur út hvern föstudag
Allar áskriftir greiðist fyrirfram
HERBERTSpre/ií.
Skraddaraþankar.
Núna á dögunuin birtisl lijer í
blaði einu í Reykjavik skeyti frá
New York, með •frjett - frá merku
verslunarmálablaði þar. Efni skeyt-
isins var það, að ef islenslcar pant-
anir væru ekki aitaf fyrir liendi,
mundi samkvæmisklæðagerð gleym-
ast í bili í Bandaríkjunum. Þvi að
„ameríkanskir kaupmenn og kaup-
sýshunenn flestra annara þjóða líti
á samkvæmisklæðnað sem bannvöru
meðan á stríðinu stendur.“
Það ber nð sama brunni hjer,
eins og stundum hefir verið drepið
á hjer í blaðinu á þessum stað, að
íslendingar vita ekki ennj>á lvvað
stríðið er. Þeir leika sjer eins eftir
sem áður, þeir sóa , peningum og
þeir lieimska sig, alveg eins og þeir
væru dárar, sem byggjust við að
verða drepnír á morgun. A hruns-
árum gjaldeyrisins, eftir siðustu
slyrjöld, var það siður ýmsra í Þýska-
landi, að koma peningum sínurn í
vöru, vegna þess að þeir fengu
meira fyrir aurana í dag en liægt
væri á morgunn.
Þessu mun þó varla til að dreifa
hjer. Allur þorri ístendinga mun
ekki gera ráð fyrir, að íslenskur
gjaldeyrir komist í j)að horf, að
niiljónir króna þurfi undir eitl
sendibrjef, eða þvi um líkt. Ner,
J>að er annað, sem lijer er að verki.
Ýmsu góðu fólki liefir stigið efna-
leg velmegun sin svo til höfuðs, að
J)ví finst að j)að verði að sýna j)að
i verki, að J)að muni ekki um skild-
inginn. Maður sjer j)að tika í búð-
unum; — lijerna er fótk stundum að
versla, sem ekki iætur sig muna um
skildinginn. Það lieimtar dýrari vör-
ur en því er boðið, kvenfólkið notar
dýrindis kjólatau í morgunsloppa og
karlmennirnir eru varla eftirbátar.
Hjer sannast daglega það, sem próf.
Sigurður Nordal drap á í hinum
ágæta fyrirlestri sinum við setn-
ingu Háskólans á laugardaginn var,
er liann tilfærði orðin úr Þórðar
sögu Geirmundarsonar: „Kauptu citt-
hvað, kauptu einhvern andskotann.“
Hvað er nú um a.lla ameríkönsku
miljónamæringana, dollarakongana
og auðhringaherrana. Það fólk kaup-
ir sjer ekki samkvæmisföt. Vitanlega
inun þetta fólk liafa átt meira af
J)eim áður, en ísleridingarnir, sem
láta skraddarana í New York vinna
fyrir sig um J)essar mundir. En
eitthvað er nú bogið við J)etta samt.
Það er leiðinlegt afspurnar, fyrir
fátækustu J)jóð lieimsins, að hún
geri sig að athlægi lijá ríkustu þjóð
veraldar. Þetta með frjettina frá New
York er litlu betra en gamla sagan:
að Ameríkumenn hjeldu fyrir
skömmu, að hjer byggju skrælingj-
ar. Halda j>eir það ekki enn, J)ó
ineð öðrum hætti?
Vjelsmiðjan Hjeðinn tvítug.
Þann 1. nóvember næstkomandi
eru tuttugu ár liðin siðan þeir
Bjarni Þo'rsteinsson vjelfræðingur
og Markús ívarsson vjelstjóri stofn-
uðu Vjelsmiðjuna Hjeðinn. Eigi vit-
um vjer hversvegna smiðjunni var
vatið Jietta nafn, en J)ó mætti ])að
vera nokkur bending í J)ví máli, að
þeir keyptu járnsmiðju Bjarnhjeðins
heitins Jónssonar, við Aðalstræti og
tiófu ])ar starfsemi sína. Verkefni
þessarar nýju vjelsmiðju var fyrst og
fremst allskonar viðgerðir skipa og
önnur járnsmíði. — í byrjun unnti
þarna í vjelsmiðjunni 16 manns og
J)ótti ])að allmyndartega al' stað far-
ið á þeirri tið.
En þeir menn voru J)arna við
Iijarni Þorsteinssou.
stýrið, sem sýndti, að jætta fyrir-
tæki var aðeins mjór vísir mikils
meira. A undanförnum árum liefir
Vjelsmiðjau Hjeðinn 1. d. útskrifað
nær hundrað full-lærða vjelsmiði
og Jiannig orðið einskonar skóli í
])eirri grein, sem með hverju ári
þarfnast vaxandi starfskrafta. Þeir
eru t. d. ekki fáir vjelstjórarnir lijer,
sem liafa lokið verklegu nánii sínu
i smiðjum Hjeðins.
Og nú vinna hjá Hjeði 130—140
manns. Hann er m. ö. orðum orðinn
eitt af stærstu atvinnufyrirtækjum
landsins, og það verðmæti iieinur
ekki smáræðis upphæð, sem þessi
vjelsmiðja liefir haldið í landinu,
í stað jæss að láta l)að reiina til
útlendra aðila. Það voru logaravið-
gerðirnar, sem framan af voru aðal
viðfangscfni Hjeðins, en ár frá ári
hefir starfsviðið færst út. Þegar
olíufjelögin fóru að setja upp olíu-
geyma sína lijer við Reykjavík og
víðsvegar um land, voru það vjel-
smiðjurnar Hamar og Hjeðinn, sem
að mestu leyti önnuðust það verk.
Og Hjeðinn kemur eigi lítið við
sögu fiskiðnaðarins hjer á tandi.
Þelta mikta fyrirtæki hefir t. d. bygt
síldarverksmiðjurnar á Seyðisfirði,
Alcranesi, Bíldudal og Húsavík og
smiðað í þær vjelarnar að miklu
lcyti, en allir 'þessar verksmiðjur
eru gerðar fyrir hvorttveggja í senn:
sildarbræðslu og fiskiinjölsfram-
tc-iðslu. Hina niiklu lýsisbræðslustöð
i Vestmannaeyjum bygði Hjeðinn
einnig, og jók við hana fyrir tveim-
ur árum, er kadhreinsun var tekin
upp á lýsi. Um þessar mundir er
Hjeðinn að ljúka byggingu sams-
konar kaldhreinsunarstöðvar lijer i
bænum, fyrir Bernliard Petersen
stórkaupmann.
Hraðfrysihúsin marka eina eftir-
tektarverðustu breytingu í fiskiðn-
aði fslendinga. Þau eru nú orðin
mörg, en að engin kyrstaða sje í
þeim málum eins og stendur, má
marka af J)ví, að um þessar mundir
hefir Hjeðinn livorki meira nje minna
en níu hraðfrystihús í smíðum. Og
Markús ívarsson.
það eftirtektarverða er, að vjel-
smiðjan sjálf smiðar meginið af
þeim vjelaútbúnaði, sem í ])essi
frystihús þarf, og hefir fyrir löngu
reynst samkepnisfær við gamlar og
rótgrónar erlendar vjelsmiðjur.
Þær vjelsmiðjurnar Hamar og
Hjeðinn fundu' fljótt til l)css, hver
vöntun var á fullkominni stálsmiðju
hjer á landi. Beittu þær sjer þvi
fyrir ])ví í sameiningu, að lijer komst
upp fullkomin nýtísku stálsmiðja,
sem er rekin af sameignarfjelagi.
Þetta „dótturfjelag“ rekur einnig
járnsteypu fullkomna. Og eru |)á
fengin j)au aðstoðartæki, sem vjel-
smiðjur mega ekki án vera.
Eins og áður er sagt hóf Hjeðinn
starfsemi sína í liinni gömlu smiðju
Bjarnlijeðins lieitins Jónssonar við
Aðalstræti. En þar varð brátt of
þröngt. Reisti fjelagið þá skála einn
mikinn bak við smiðjuna og er þar
mikið húsrými. En brátt kom að
því, að vjelsmiðjan „sprengdi utan
af sjer“ ]>essi húsakynni. í hliðar-
byggingu yið skálann er nú járn-
smiðja Hjeðins, eða eldsmiðja og
norður af henni rafsuðusmiðjurnar,
þar sem járn og stál bráðnar eins
og vax undan 4000 stiga heitum
broddi suðutækisins.
Frh. á bls. Vi.
Likan af nýju verksmiðjubyggingunni.
Frú Giiðrún Magnúsd., Mánag.
23, varð 80 ára 27. ]>. m.
Magnús G. Guðnason, steinsm.,
Grettisg. 2!), varð 80 ára 25. ]>. m.
Skúli Giiðmundsson, óðalsOóndi
að Keldum, varð 80 ára 25. ]>. m.
Grímur Ólafsson, bakari, Há-
vallag. 35, verður 80 ára 31. f>. m.