Fálkinn - 30.03.1945, Qupperneq 2

2
F Á L K I N N
Magnús S. Magnússon, prenlari í
Iiikis prentsiniðjunni Gute.nberg, ú
fimtíu úra starfsafmœli 1. apríl, en
verður 66 ára 31. mars.
Sigurður Ólafsson, gjaldkeri Sjó-
mannafélags Reykjavíkur varð 50
úra 25. mars.
Ilver fstiiii:
Loftvogina?
Torricelli hét maður suður á ítalíu
trúmaður mikill, sem árið 1608 eign-
aðist son, er hann nefndi Evangelisto
Þegar Evangelisto Torricelli kom til
vits og ára, komst hann í kynni við
Galiieo Galilei, og varð bráðiega
aðstoðarmaður hans.' Hann var frá-
bær að þekkingu sinni í stærðfræði
og eðlisfræði, og mun hafa ált djúg-
an þátt í þvi, er Galilei húsbóndi
hans gerði á ýmsum sviðum. Meðal
annars gerði hann ýmsar umbæt-
ur á stjörnukíki Galileis, og á heiður
af því undratæki, ásamt lærimeist-
aranum.
Svo er talið, að loftvogin hafi
orðið til, í framkvæmd mannsand-
ans, árið 1643. Þá var Torricelli
prófessor við háskólann i Firenze,
sem ýmsir rangnefna Florenz. Þar
var prófessorinn að gera loftvogir.
Hann notaði kvikasilfur í mæliásinn,
en tveim árum síðar frétti hann,
að hinn frægi þýski eðlisfræðingur,
Otto von Guericke, væri að sýsla við
samskonar tilraunir, en notaði vatn
til að sýna útþenslu, við misjafnan
loftþunga. En ioftvog Guerickes var
yfir tíu metra liá pípa, hol að innan
og með vatnsgeymi að neðan. Var
Þórður Þorkelsson, ökumaður frú
Grjóta, varð úttrœður 24. marz.
hún gerð úr messing að neðanverðu,
en úr gleri að ofan. Vatnsgeymir-
inn, sem pípan stóð í, var lokaður
að ofanverðu. Eins og sjá má af
lýsingunni var þetta áhald Guerickes
svo fyrirferðamikið, að það var vel
til þess fallið, að halda á því sýn-
ingar fyrir almenning, svo sem oft
liefir verið gert á ýmsu, sem minna
máli skifti fyrir framtíðina. En fólki
þótti skrítið að sjá, að vatnið í
liinni tíu metra háu súlu Guerickes
steig jafnan þegar gott veður kom
á eftir, en hneig fyrir leiðu veðri.
Þetta þóttu galdrar. „Veðurmaður-
inn“ hans Guerickes varð töfra-
þing, fólk trúði á hann — en vitan-
lega var göldrum til að dreifa
þarna. Guericke hlaut að hafa svarið
sig sjálfum djöflinum og lofað hon-
um sálu sinni, fyrir þessa galdra.
Þeir voru fæstir, sem gátu iátið sér
detta í hug, að það væri bara loft-
þrýstinguriiap, sem væri þessum
hreyfingum á súlunni i glerhylkinu
valdandi.
Súla Guerickes með vatninu, sem
þarf yfir tíu metra til að ná að
sýna hæðarmun, datt fljótt úr sög-
unni. En kvikasilfrið hans Torri-
celli stendur enn við lýði. — Siðan
hafa aðrir komið til sögunnar, og
gert loftvogir með öðru móti. Þeir
hafa notað útþenslu málmanna til
þess, að gera loftvogir — nákvæmar
og vissar — með vafningsstreng úr
málmi. Á flestum heimilum ver-
aldar, þar sem loftvogir eru til, er
það þesskonar loftvog, sem sést
á veggnum. Aneroid Barometer eru
þær kallaðar. Þessi loftvog er í raun-
inni gerð úr blikkdósum, en mis-
munandi þensla loksis á dósinni,
stýrir vísi, sem segir til um loft-
þyngdina, eins og vísir á úri.
Þessar loftvogir eru býsna góðar
og ábyggiiegar til notkunar almenn-
ingi. En veðurstofur og jivílikar vís-
indastofnanir, nota enn i aðalatrið-
um uppgötvun Torricellis: súluna
með kvikasilfrinu. Hún verður einna
ábyggilegust, einkum síðan liægt var
að gera glersúluna þannig, að hún
yrði ekki fyrir sam- eða sundur-
drætti, sem gæti villt sjónir um þann
rétta aflestur, sem veðurfræðingur
nútimans þarf að liafa, ])egar hann
ályktar um örsmáa hreyfingu vind-
sveipa eða annara fyrirbrigða —
i mörg hundruð kilómetra fjarlægð.
En veðurspár og veðurfræði eigum
við fyrst og fremst loftvoginni að
þakka — og Torricelli.
NINON------------------
SamkvöEmis-
□g kuöldkjólar.
Efíirmiðdagskjólar
Peysur Dg pils.
Uattzraðir
silkislappar
□g suzfnjakkar
Plikið lita úrual
Sent gegn pústkröíu
um allt land. —
Bankaatræti 7
¥í§an han§
Kolbein§. —
Fálkinn hefir komist yfir nokkrar
nýjar vísur eftir Kolbein í Iíolla-
firði. Munu þær verða birtar, ein
og ein í hverju blaði framvegis, til
þess að verða við tilmælum þeirra,
sem Iiafa beðið Fállcann um að birta
góðar ferskeytlur. Efnið er ýmis-
konar, eins og Kolbeini er lagið.
Hér kemur sú fyrsta:
Sólarlag.
Drafnir grána. Dagga tún.
Dalir blána, rökkna.
Út við Ránar ystu brún
eldar fránir slökkna.
Kolbeinn frú Kotlafirði.
Ný bók
„Á ég að segja þér sögu‘“ heitir
safn af stuttum sögum, sem Bókaút-
gáfan Norðri hefir sent frá sér ný-
lega, en Brynjólfur Sveinsson mennta
skólakennari valið og islenskað. —
Geymir bókin útján sögur, allar eftir
úrvalshöfunda, er hlotið hafa frægð.
Fimm þeirra eru eftir Somerset
Maugliam en fjórar eftir Anton
Tzcltekow, og ættu þau nöfn að
gefa nokkra bendingu um, að höf-
undarnir eru ekki valdir af verri
endanum. Þarna eru og sögur eftir
Sigrid Undset, Maupassant, Rhys
Davies og Saki. Tvær sögurnar eru
alllangar, eða um 60 bls. livor, en
hinar af þeirri lengd,sem kallaðar
eru „stuttar sögur*.
Það inun hafa vakið söknuð
nargra, sem halda upp á smásögu”
að útgáfa Bókaversl. Sigf. Eymunds-
sonar ó söguúrvali Jóns Sigurðsson-
ar og Kr. Albertssonar liætti, því
að það voru eingöngu smásögur er
höfðu bókmenntalegt gildi. En sama
verður sagt um þetta nýja safn.
Úrvalið er prýðilegt, söguefnin
fjölbreytt og þýðingin ágæt. Frá-
gangur er góður. Svo að bókin er
mjög eiguleg.
.«dky,
LÖKIN 0G f-
HANDKLÆBIN^
ENDAST
Mikið nudd slítur lökum og
iiandklæðum. En Itinso þvæl-
ir þau hrein á 12 mínútuin,
svo að þau endist lengur.
Notið helniingi minna vatn,
og aðeins tvo þriðju af þvi
Rinso, sem þjer hafið verið
vön að nota. Látið hvita
þvottinn fyrst liggja i Rinso-
bleyti i 12 ininútur, og síðan
inislita þ'vottinn í sama bleyt-
inu. Þá er ekki annað eftir
en að þvo þvottinn og skola
hann.
LJEREFTIN ERU DÝR
NÚNA.
Hlífið þeim með Rinso-að-
ferðinni næsta þvottadag.
RINSO
X-R 2TO-786
Leikkona - Söngkona
Þingmaður
Helen Gahagan Douglas, þingmað-
ur demókrata fyrir 14. kjördæmi
Kaliforniu, er há, fríð kona, 43 ára
göniul, og hefir verið dáð leikkona
og söngkona. Við stjórnmál hefir
hún fengist síðan 1937.
Áhugi heniiar fyrir stjórnmálum
færðist í aukana eftir síðustu Evrópu
ferð hennar, 1937. Á ferðinni um
Þýskaland var henni bannað að
syngja tónverk eftir tónskáld af
gyðingakyni. Auk þessarar persónu-
legu reynslu hafði hún kynst að öðru
leyti því livernig er að lifa undir
einræðisstjórn. Hún fann að stríðið
var yfirvofandi og hvarf þvi aftur til
Bandaríkjanna og sagði upp samn-
ingnum, sem liún hafði gert við
óperuna í Vin um að syngja þar.
Þegar liún var komin aftur heim
til Kaliforniu afréð hún að fara að
Játa sig einhverju skifta þjóð-
mál og þá einkum það, sem vissi
að högum Kaliforniu. Hún setti sig
inn í eitt viðfangsefni, sem þá var
mjög ú döfinni, sem sé að finna
lausn á því livernig best væri að
haga fyrirkomulagi á starfi aðfeng-
ins kaupavinnufólks, sem Kaliforn-
iubændur voru svo mjög háðir. Hún
las alt sem hún náði til um málið,
ferðaðist um og talaði við kaupa-
fólkið, hélt ræður á mannfundum
og talaði fyrir nýrri löggjöf um
kaupafólk í Kaliforniu. Þegar Cul-
bcrl L. Olsen var tilnefndur sem
fylkisstjóraefni í Kaliforníu, fyrir
demókrataflokkinn árið 1938, gekk
Niðurlag á bls 15.