Fálkinn - 30.03.1945, Blaðsíða 4

4
F Á L K I N N
George Crorcfton
Bp*on lávarðnr
Um síðustu jól kom út á íslensku snilldarfalleg bók um
eitt glæsilegasta ljóðskáld Englendinga, Lord Byron, samin
af franska höfundinum André Maurois. Hér verður sagt
nokkuð frá skáldinu, þó ekki eftir heimild bókar þessarar.
En greinin ætti að geta orðið til þess, að lesandann fýsti
að kynnast skáldinu betur.
A RIÐ 1785, þegar William, fimmti
lávarður Byron, sem gekk und-
ir nafninu „vondi lávarðurinn“,
stytti sér stundir við að kappsigla
krakkaskipum og láta kakarlakka
þreyta veðhlaup í Newstead Abbey,
kvæntist „Vitlausi Jack“ Byron,
frændi hans Catherine Gordon í
Bath. Þetta var fyrsta hjónaband
„Vitlausa Jacks“. Tíu árum áður
hafði hann komist upp á milli Car-
marthens ávarður og konu hans, og
eftir að hún hafði erft tign og 4.000
punda árslífeyri eftir föður sinn,
hafði hún hlaupist á brott með „Vit-
lausa Jack“. Carmarthen fékk laga-
skilnað; en Jack eða John Byron
giftist konunni og fór með hana iil
Frakklands, og þar fæddist þeim
dóttir, sem skírð var Augústa. En
1784, skömmu eftir að hún fæddist,
dó móður hennar, og nú stóð John
Byron uppi konulaus og auralaus.
Iivarf hann þá til Engiands og
settist að meðal hefðarfólksins i
baðstaðnum Bath, og þar hitti liann
Catherine Gordon, sem komin var
af tiginni skotskri ætt, og það sem
betra var — átti peninga. Þau voru
gefin saman á „ógæfudegi ógæfu-
mánaðarins", 13. maí, og 22. janúar
1788 fæddist þeim sonur, sem skírð-
ur var George Gordon Byron. Tveim-
ur árum síðar liafði „Vitlausi Jack“
sólundað eigum konu sinnar, svo að
nú liafði hann ekki nema 150 pund á
ári til lífsviðurværis. Laug hann þá
peninga út úr kunningjunum og
flýði til Frakklands. Ári síðar var
liann dauður, aðeins 3G ára gamall.
Frú Byron, sem var viðkvæm og
Ijúflynd, en í liina röndina skap-
mikil og ofsafengin, sat eftir í
Aberdeen með soninn unga. Hann
virtist hafa fengið að erfðum úr
báðum ættum geðofsa og blíðlyndi.
Hann var snúinn á fæti svo að hann
gekk haltur, og þessi helti bakaði
honum mikinn sársauka í æsku og
sálarkvöl alla æfi.
Hann gekk í barnaskóla í Aber-
deen. „Eg var sendur, fimm ára eða
yngri, í skóla, sem Bowers nokkur
stýrði. Þar voru bæði stelpur og
strákar. Þar lærði ég fátt nema að
þylja utan að einsatkvæðisorð (God
made man. Let us love Him), sem
höfð voru fyrir mér, án þess að ég
lærði að þekkja nokkurn staf. Þeg-
ar verið var að grennslast eftir
heima, hve mikiS ég hefði lært,
þuldi ég þessar romsur í belg og
biðu, en þegar blaðinu var flett við
í bókinni, hélt ég áfram að þylja
sömu orðin, svo að það komst upp
hve lítið ég hafði lært, og fékk ég þá
löðrung á eyrað (sem það ekki liafði
unnið til, því að með eyrunum hafði
ég lært orðin), og var uppfræðsla
mín fengin fræðara í hendur. Þetta
var guðhræddur og dugandi prestur,
sem liét Ross. Hjá honum tók ég
furðulegum framförum, og ég minn-
ist en í dag Ijúfmennsku lians og
góðlátlegrar ástundunarsemi. Undir
eins og ég var læs, varð mannkyns-
sagan mitt upáhald og — ekki veit
ég hversvegna — mest dálæti liafði
ég á frásögninni um orustuna við
Regilluvatn í Rómverjasögunni, sem
ég var látinn lesa fyrst. Síðar varð
lærifaðir minjn ungur maður og
dugandi, sem Paterson hét, alvöru-
gefinn og fáskiftinn. Hann var sonur
skóarans okkar, en góður kennari,
eins og margir Skotar.. Hjá honum
byrjaði ég að læra latinu, Ruddimans
málfræði, og hélt því áfram þangað
til ég fór i Iatínuskólann.“
Árið 1790 fór hann með móður
sinni upp í Hálöndin nýstaðinn upp
úr skarlatssótt, og í þeirri ferð vakn-
aði fyrst hjá lionum ástin til fjall-
anna. Um sama leyti varð hann líka
ástfanginn í fyrsta sinn — í frænku
sinni, Mary Duff. Hann var ekki
\iema átta ára þá, en samt sagðist
honum svo frá, að er hann heyrði
um giftigu liennar, átta árum siðar,
„var það eins og ehling lysti mig;
mér fannst ég ætla að kafna. Móð-
ir mín varð óttaslegin en aðrir
steinliissa og ætluðu varla að trúa
þessu.“
Þegar Byron var tíu ára gamall
dó „vondi lávarðurinn“, frændi
lians, og erfði hann þá tign hans.
Lávarðssetrið, Newstead, var í
mestu niðurníðslu, en frú Byron
fékk styrk úr konungssjóði, 300 pund
á ári, og fjarlægur ættingi, Carlisle
lávarður, var skipaður fjárráðsmaður
Byrons.
Móðir Byrons vildi umfram allt
lækna heltina í honum og sendi
hann til skottulæknis í Noltingham
sem kvaldi liann óskaplega, án þess
að nokkur bót fengist. Síðan var
hann settur i skóla í Dulwich, en
móðir hans dekraði við hann og
skammaði á víxl. ,,Byron'“, sagði eiiin
af skólabræðrum hans, „hún mamma
þin er flón.“ „Eg veit það“, svaraði
hann þungbúinn.
1801 var hann sendur á liinn
fræga skóla í Harrow og skaraði
þar fram úr í leti. Hann iðkaði*
hnefaleika og synti ágætlega þrátt
fyrir fótinn, og tók þátt í crickef-
keppni við Etonskóla 1805. Saga
er til frá þessum árum, sem sýnir
drenglyndi Byrons. Svaðastrákur í
skólanum réðst á Robert Peel og
barði hann. Byron var ekki svo vel
að manni, að liann treysti sér lil að
hjálpa Peel, en sneri sér að svað-
anuni með tárin í augunum og spurði
hve mörg högg hann ætlaði að
berja. „Hvað varðar þig um það,
auminginn þinn?“ svaraði óþokkinn.
„Eg ætlaði að biðja ]iig að hita lielm-
inginn lenda á mér,“ svaraði Byron.
í sumarleyfinu þegar hann var
16 ára, varð hann gagntekinn af
ásl til Mary Ann Chawortli. Hún
var veimur árum eldri og öðrum
heitin, og þessi ógæfuást hafði
slæm áhrif á hann.
Úr Harrowskóla innritaðist hann
i Trinity CoIIege Cambridge-háskól-
ans. Dvahli hann nú ýmist í há-
skólanum, London eða hjá móður
sinni í Southwell og svallaði mikið.
En hann iðkaði hnefaleik af kappi
og tókst á þann hátt að ná af sér
fitunni, sem var orðin honum til
útlitsspillis.
Hann var farinn að gera sér það
til gamans að yrkja ljöð, og 1807
gaf hann út fyrstu ljóðabók sina,
sem liann kallaði „Hours of Idle-
ness“ ’ (Iðjuleysisstundir). Þetta var
ekki meira en miðlungs kveðskapur
en gaf þó fyrirheit um meira. En
í Edinburgh Review voru Ijóð þessi
tætt í sundur. Þegar Byron las
hinn ósanngjarna dóm reiddist hann
og ætlaði að svara í Ijóðum þegar
í stað, en liætti við og afréð að
bíða og semja verulega napurt og
þaulhugsað kvæði til andsvara. Og
ári síðar'kom þetta svar, háðkvæðið
;,English Bards and Scotcli Review-
ers“. Það l'éll í góða jörð og varð
að endurprenta það mánuði eftir að
það kom út.
Nú varð Byron fullveðja, tók sæti
í efri málstofunni og skemti sér
á lénslierra vísú á aðalsbóli sínu í
Newstead. Hann hafði slitið öllu sam-
bandi við móður sína vegna geð-
ofsa hennar, en ekki ætlaði hann
sér hinsvegar að verða mosavaxinn
í Newstaed. Hann var skuldunum
vafinn en tókst þó að særa sér út
meira lán, og í júní 1809 yfirgaf hann
London og lagði í ferð til austur-
landa ásaint John Hobhouse, vini
sinum frá Cambridge.
Sigldu þeir frá Falmoutli t.il
Lissabon, þar sem Byron synti ána
Taggus, þaðan fóru þeir ríðandi
til Cadiz og svo sjóleiðis til Gibralt-
ar. Eftir þriggja vikna dvöl á Malta
fóru þeir til Albaniu. Hreifst Byron
af hinum tignarlegu fjöllum þar og
hálfviltum lýðnum, sem byggði land-
ið, og liafði gaman al' að koma
á fund ræningjahöfðingjans Ali
Paslia, sem „spurði mig að öllu,
hversvegna ég færi í önnur lönd
svona ungur, og það án þess að hafa
með mér fóstru? Hann kvað enska
sendiherrann hafa sagt sér, að ég
væri af tignum ættum, og bað mig
þvínæst að bera níóður minni kveðju
sína. Hann sagðist þora að fullyrða,