Fálkinn - 12.10.1945, Qupperneq 5

F Á L K I N N
5
„Gullbátarnir“ liggju hreyfingarlausir, þvi að þýskar flugvélar eru nálœgt.
enskum hermönnum, sem lágu á
grúfu með hjálmana á hnakkanum
til varnar sér. Við liöfðum enga
stálhjálma og fundum okkur því
gamallt þvottabretti til að hafa yfir
höfðinu. Þetta vakti auðvitað kát-
ínu, og það var glatt á hjalla meðan
við Jáguni þarna i sprengjuregninu
og biðum þess að atlögunni slotaði.
Árásin stóð nálægt 45 mín., og
hvort sem menn vilja trúa því eða
ekki, þá særðist enginn af okkar
mönnum, eða féll.
Nú héldum við af stað aftur, en
ekki liöfðum við ekið lengi, áður
en þeir voru komnir yfir okkur
á nýjan leik. í þetta skifti námum
við ekki staðar. Mikill hluti af
lestinni okkar var enn ekki kominn
út úr þéttbýlinu næst Andalsnesi,
og þar var enginn „blífanlegur
sámastaður“. Við hertum þvi á ferð-
inni og héldum áfram. Þegar bíll-
inn okkar, sem var fremstur, var
kominn út úr bænum og átti að
lialda út á þjóðveginn hinumegin,
sprakk hús i loft upp rétt fyrir fram-
an okkur og datt brakið úr því niður
á veginn og teppti hann. Sem bet-
ur fór var ofurlítil geil eftir, svo
að þegar við liöfðum rutt nokkru
af brakinu burt gátum við komist
lijá. Lengra út með ströndinni lá
lítill norskur tundurbátur við brygg-
ju rétt lijá þjóðveginum, því að hann
lá meðfram fjörunni. Tundurbátur-
inn varð fyrir sprengjuhrið í sama
bili og við fórum lijá. Hann hafði
ekki meiri skotfæri eftir og gat ])ví
ekki bitið frá sér. Við sáum sjó-
liðana á þilfarinu, en gusurnar frá
sprengjunum teygðust himinhátt upp
allt í kringum ])á. Að því er við best
gátum séð hitti engin sprengja bát-
inn sjálfan. Við urðum ekki heldur
fyrir neinni sendingu og ókum eins
Iiratt og við gátum. Við komum að
ferjustaðnum að áliðnum degi.
Símleiðis höfðum við gert ráð-
stafanir til að ferjurnar yrðu til
laks undir eins og dimmt væri orð-
ið. Við földum birfreiðarnar í skóg-
inuíh i kring eða lögðum yfir þær
greinar og lítil tré, og nú gátu
piltarnir fengið sér mat og nokk-
urra tíma hvíld, meðan við biðum
dimmunnar.
Það tók okkur fulla sex tíma að
koniast yfir sundið. Ferjurnar voru
tvær og livor þeirra tók tvo bila
í einu. Við lendinguna fyrir hand-
an var brött brekka, sem bakaði
okkur mikla erfiðleika. Margir bil-
anna voru litlir, aðeins liálft ann-
að tonn, sem við liöfðum orðið að
setja tvö til þrjú tonn á. Það leið
ekki á löngu þanað til einn þeirra
hætti að draga, og stöðvaði þá
sem á eftir koniu. Var þvi nauðug-
ur einn kostur að setja gullkass-
ana á vegarbrúnina og bæta þeim
á hina bílana, jafnóðum og þeir
komu yfir, þó að allir væru bilarn-
ir fullhlaðnir áður.
Þetta var um það leyti, sem klaki
cr sem óðast að þiðna úr jörðu.
Þetta var mjór sveitavegur og aur-
inn sumstaðar meira en liálfur met-
er á dýpt. Alltaf varð maður að
vera að nema staðar og gera við
kafhlaup i veginum. Við lögðum
af stað með 26 bifreiðar. Á leið-
inni brotnuðu fjórar þeirra eða
sátu fastar. Við náðum í þrjá bíla
í skarðið og komum á leiðarenda
með 25. En allir gullkassarnir komu
fram. Ef ekki hefði gert frost um
nóttina áður, svo að vegurinn stirðn-
aði, hefðum við aldrei komist.
í Molde liöfðu þeir biðið okkar
alla nóttina. Þar höfðu þeir til reiðu
þrælsterkan seinsteyptan kjallara,
þar sem við gátum komið þessum
1200 - 1300 kössuin fyrir. (200^300
höfðu farið með breska herskip-
inu frá Andalsnesi).
Nú liðu fjórir fimm dagar svo
að sprengiregninu linnti aldrei. —
Guilforðinn okkar var í miðjum
bænum, skammt frá bryggjunum,
sem voru aðalkeppikefli þýsku flug-
vélanna. Þjóðverjar notuðu sumpart
mjög stórar sprengjur. Ein þeirra
tætti sundur sláturhús skammt frá.
Það var bókstaflega enginn bútur
yfir fet á lengd eftir úr húsinu. Og
þar sem húsið liafði staðið var
gígur eftir, um 30 metrar í þvermál
og 10-12 rnetra djúpur. Stórir stein-
ar allt að ein smálest á þyngd,
köstuðust iangar leiðir.
Þegar við komum til Molde var
bærinn sá „rósanna bær“, sem all-
ir skemmtiferðamenn kannast svo
vel við. Vorsólin skein á heiðum
himni og speglaði mjallhvita tind-
ana kringum lygnan fjörðinn. Þeg-
ar við fórum þaðan skein sama
sólin og sömu fallegu tindarnir
spegluðust i slétlum firðinum. Én
af „rósabænum“ var ekki annað
eftir en rjúkandi rústir og gapandi
gigar í miðhluta þessa fallega og
rólega bæjar.
Eg man eina logandi og snark-
andi brunanótt, er ég stóð ásamt
lögreglustjóranum og horfði á eld-
hafið. Húsið hans var að enda við
að brenna til agna, fólkið lians flúið,
en viðurstyggð eyðileggingarinnar
var i almætti sinu. Hann stóð með
hendurnar fyrir aftan bak og píp-
una i munninum og horfði á eyði-
legginguna. Svo mælti hann fram,
liægt og fast orðin úr Njálu: „Hér
hafa engir vinir verið.“
Við reyndum að gera það gagn
er við máttum með þessum bifreið-
um, sem eftir voru. Við björguðum
eins og hægt var út úr húsunum
áður en þau fóru að brenna, eink-
anlega matvælum og verðmætum
gögnum úr verslunum. En þetta
mátti heita vonlaust verk. Vatns-
Iciðslurnar voru eyðilagðar, svo að
brunaliðið gat ekkert aðhafst. Og
varla var búið að slökkva á einum
staðnum fyrr en flugvélarnar komu
aftur með ikveikjusprengjur og köst-
uðu þeim á nýjan stað. Sprengjurn-
ar og vélbyssuskothriðin gerðu nær
ómögulegt að starfa að björgun, og
varnir okkar gegn flugárásum voru
núll. Þeir gátu flogið eins lágt og
þeir vildu.
Einn daginn var farið að loga í
húsunum kringum gömlu kirkjuna.
Við náðum í nokkra kassa af dýna-
miti og gerðum ráðstafanir til að
sprengja upp húsin, sem stóðu næst
kirkjunni, til að bjarga lienni. En
meðan við vorum að þessu kom
íkveikjusprengja beint á kirkjuturn-
inn, svo að þá var úti um kirkjuna.
Svona liðu dagar og nætur meðan
við vorum að bíða eftir livaða stefnu
atburðirnir á sjálfum vigstöðvunum
mundu taka, því að eftir jjví áttum
við að haga aðgerðum okkar og
ferðalagi.
Við höfðum allt til reiðu til þess
að flytja gullið um borð í lierskip,
en nú bættist það á mig að sjá ýms-
um embættismönnum fyrir flutningi
norður með landi. Svo var stað-
kunnugum mönnum fyrir að þakka
að við gátum náð saman vélbátum
til flutninganna fyrir kvöldið.
Seint þetta kvöld (30. apríl) lá
10.000 smálesta beitiskip við aðal-
bryggjuna í Molde. Það átli að taka
á móti konunginum og stjórninni og
jafnframt flytja gullið norður i land.
Hafnarbakkinn var sundurtættur af
sprengjum, og alelda liús á milli okk-
cr og bryggjunnar. Það virtist ó-
gerningur að komast með bíla að
skipinu og því var eina leiðin sú,
að skipa gullinu um borð i báta við
aðra bryggju og skipa þvi upp í
herskipið að utanverðu. En þarna
voru þýskar flugvélar yfir á hverju
augnabliki. Konungurinn og stjórn-
in var komin um borð, og ensku
foringjunum þótti áhættuspil að
liggja þarna lengi með þessa far-
þega. Við sáum að erfitt mundi að
fá þá til að biða meðan þessum
12 - 1300 lcössum væri skipað út.
Eg ákvað því að reyna að koinast
að skipinu landmegin, til þess að
þetta gengi fljótar. Eg fékk sjálf-
boðaliða á fjórar bifreiðar og tók
tíu smálestir af gulli á þá. Við ók-
um veginn fyrir ofan bæinn þang-
að til við komum móts við hafnar-
hakkann. 'Þar var gata, sem eldur
var aðeins í liúsunum á aðra hönd,
og við komumst fljótlega niður að
skipinu.
En við vorum ekki fyrr komnir
þangað en tvær stórar sprengjuflug-
vélar komu drunandi yfir okkur
og þutu svo lágt yfir herskipinu
að minnstu munaði að þær snertu
siglurnar. Nú varð lieldur en ekki
hávaði. Fallbyssur, pom-pom-byssur
og vélbyssur spúðu skotum svo þús-
undum skifti. Á herskipinu skutu
þeir sumpart sjálflýsandi kúlum,
svo að eldlínur sáust á loftinu. All-
ar þessar linur stefndu að sama
marki, nfl. flugvélinni, og urðu að
lýsandi keilu, sem lireyfðist til og
frá með ótrúlegum hraða. Eg liefi
séð marga flugelda um æfiiia, en
enga sem standa þessum á sporði,
og vona að ég sjái annað eins aldrei
aftur.
Þeir fáu menn, sem á bryggjunni
voru lilupu um borð í flýti. Það
siðasta sem ég heyrði af vörum liátt-
setts manns í l'jármálaráðuneytinu
var þetta, sem liann hrópaði til
mín gegnuin allan liávaðann: „Þú
verður að reyna að komast norður,
með einliverju móti.“
Allur uæsti dagurinn fór í að
flytja gullið yfir tangann, sem Molde
stendur á, yfir að ferjustaðnum við
voginn fyrir norðan. Við laumuðum
bíl eftir bíl af stað og komum þéim
norður yfir fjörðinn.
Fyrri hluta dagsins fréttum við
að gufubáturinn, sem við höfðum
sent áleiðis norður um nóttina,
hefði verið skotinn skammt undan
landi. Hann gat siglt á grunn og
allir um borð gátu hlaupið í lánd.
Þeir lágu þarna hálftíma varnar-
lausir i fjörunni, en flugvélarnar
voru á sveimi yfir þeim og skutu
af vélbyssum og köstuðu 40 - 50
sprengjum. Þó að merkilegt megi
Iieita særðist aðeins einn maður,
en þvi miður dó annar daginn eftir,
af hjartabilun.
Frh. á bls. 14.