Fálkinn - 12.10.1945, Page 9

FÁLKINN
stúlku, sem léggur lag sitt við setu-
liðið, er aðeins ein meining um.
Geri hún hvorttveggja þá kann ég
ekki uógu Ijótt nat'n á hana. Ég
liefi heyrt aðra tala um Evu, en ég
[jekki hana ekki, ekki eins, og þú,
og get þessvegna ekki dæmt í mál-
inu. Að liún hafi verið þér mikils
virði einu sinni veldur víst því að
þú gerist verjandi liennar og vilt
meira að segja færa svo mikla fórn
fyrir liana, að þú mundir fara í
hundana á því. Hún er falleg, þrátt
fyrir það líf, sem hún hefir lifað
— og fyrsta ástin fyrnist seint, seg-
ir máltækið. En það er ekki alltaf,
sem það reynist rétt, heldur. Ég er
ekki svo ratvis á íeynigötur sálar-
innar, að ég geti myndað mér
nokkra skoðun á ýmsum öflum, sem
eru að verki milli tveggja sálna.
Trúir þú á þau? Heldurðu ekki að
það sé fyrst og frémst verndar-
hneigðin, sem er að verki hjá þér?“
Hrólfur ypti öxlum. — Nú var
hringt, svo að samtalið féíl niður.
Hrólfur varð að fara og aðstoða við
uppskurð.
Ég mun hafa setið svo sem tíu
mínútur þegar hjúkrunarkonan kom
hljóðlega inn. „Ivonan sem liggur á
dauðastofunni er að spyrja eftir
iækninum sínum. Hann er önnum
kafinn, en hún sagði að liún yrði
að tala við einhvern, hún vill tala
við yður.“ Hjákrunarkonan reyndi
að leyna fyrirlitningu sinni, og ég
lét eins og ég tæki eklci eftir neinu,
stóð upp, og innan skamms sat ég
við rúm konunnar sem var að
deyja. Hún lá um stund og horfði
á mig hálfluktum augum, svo brosti
hún hlýtt og innilega. „Þér eruð
vinur Hrólfs. Eg fæ ekki að lifa
næsta dag, svo að ég verð að flýta
mér. Þér vitið víst talsvert, en samt
ósköp lítið — viljið þér lilusta á
mig?“ Ég kinkaði kolli, og nú hóf
Eva máls, með lágri rödd og lok-
uðum augum. „Mér þótti vænt um
Hrólf, kanske talsvert vænna en um
aðra. En ég beið og beið, allt þang-
að til maðurinn minn tók mig. Mér
fór ekki að þykja verulega vænt um
hsnh fyrr en eftir að barnið fædd-
ist, — en þá var það of seint. Ég
fór að skilja, að hann hafði valið
mig eingöngu vegna peninganna,
það var ekkert annað, og svo kom
innrásardagurinn. Við flýðum, en
hann flýði aðeins til að bjarga sjálf-
um sér. Og týndi lífi. Barnið missti
ég, það munaði mig mestu, já, öllu,
það skildi ég eftir á. Söknuðurinn
eftir barnið varð mér óbærilegur,
það var barnið, sem liafði gefið mér
kærleika, sem ég varð að eiga til
þess að geta lifað. Þegar barnið dó
þá dó lika ást min til mannsins
mins, því að ég gct aðeins elskað
þann mann, sem er faðir að barni
mínu. Er ekki þetta, að elska, meira
en nokkuð annað? Og er ekki það,
að ala barn þýðingarmest alls, fyrir
konuna? Og get ég gert að því
livernig eðli mitt er? Margir liafa
sagt að lágstæðar livatir hafi knúið
mig áfram og ráðið gerðum minum,
en j)á er allur heimurinn svona
gerður, — og það eru karlmenn-
irnir sem eru aflfjöðrin i allri nið-
urlægingunni. Og ég hefi haft við
marga þeirra saman að sælda. Ef
það er minkún að vilja eiga barn
til að elska, livílik minkun er það
þá ekki að vera giftur og eiga börn?
Mikið er sá fátækur, sem ekki ósk-
ar sér að eiga barn. Ég hefi efni á
að eignast barn, en maður nokkur
notaði sér lmeigðir minar og elsk-
aði ekki mig eða barnið, sem ég ól
honum, en meiri þorparaskapur er
ekki til. — Eg hefi sést með Þjóð-
verjum — og er kölluð lauslætis-
drós. Hver getur fullyrt það? Fólk
hefir séð mig með Norðmönnum og
þá er dómurinn enn verri. En ef ég
segði yður að ég hefði aldrei haft
neitt saman við þessa menn að
sælda, munduð þér [)á trúa mér?“
Ég lirökk við. „Ég get engan dóm
kveðið upp í þessu máli,“ var ]>að
eina, sem ég gat svarað, og Eva
brosti háðslega og hélt áfram: „Nei,
þér getið ekki dæmt. En setjum nú
svo, að það liefðuð verið þér, sem
elskuðuð stúlku, svona stúlku eins
og mig. Munduð þér hafa gifst
henni, ef þér hefðuð haldið að hún
mundi táka yður?“ Ég hristi höfuð-
ið og Eva hélt áfram: „Þér vitið
heldur ekki núna livað þér munduð
hafa gert. Það vissi Hrólfur ekki
heldur og hann missti mig fyrir
það að hann þorði ekki, hann hik-
aði, efaðist um það, sem hann elsk-
aði, um stúlkuna sem einu sinni
hafði sagt, að hún ætlaði að bíða.
Ég beið, beið, en Hrólfur kom ekki.
Ást hans var ekki eins mikit og
mín, ekki eins rík. Hann tók dom
fólksins fyrirfram og með því eyoi-
lagði hann það, sém héfði getað
komið okkur báðum að' gagni. En
þegar ég er dauð ]>á deyr ást hans
til mín. Ég vil að liann fái ekkert
að vita um að það er hann, sem á
sökina á að ég varð sú, sem allir
hálda að ég sé.----------
Ég beið lengi, íengi, leit kringum
mig eftir manni, sem gæti gefið mér
barn, — en fann engan, sem ég hélt
að mér gæti þótt vænt um. Og
Hrólfur skildi mig ekki. — Einn
dag sá ég stóran þýskan bíl koma
akandi niður þrönga götu. Þarna
voru mörg börn að leika sér, og
einn anginn beið bana. Bílstjórinn
hefði getað afstýrt þessu, en gerði
ekkert til þess. Þá fannst mér eins
og barnið mitt liefði verið myrt á
ný, og ég afréð að lielga líf mitt
ástinni til barnanna. Ég kaus þá
leið, sem dæmdi mig, en ég gat
ekki annað. Smámsaman komst ég
i kynni við þýska liðsforingja, þeir
voru fúsir til að gera að kalla allt
fyrir mig, — en enginn fékk mig,
og heldur ekki neinir norskir. Þjóð-
verjarnir bölsótuðust og bölvuðu, en
af því að ég gat skemmt þeim á ýms-
an annan hátt þá létu þeir mig i
friði. Það eru engir menn til, sem
er eins auðvelt að stjórna og Þjóð-
verjum. Sá sem er myndugastur
hann sigrar, sá drembilátasti l’ær
valdið, og Þjóðverjarnir eru fúsastir
til að lilýða þeim„ sem hefir sterk-
asta skipunarraustina. Og mánuðum
saman tókst niér að smjúga gegnum
nálaraugun. Mér tókst að láta ógæfu-
samar barnamæður vita, Iivar eigin-
menn þeirra voru niðurkomnir —
og ég gat hughreyst konur, sem lágu
á sjúkrahúsum og gátu búist við að
verða sendar i fangelsi, og stund-
um tókst mér að koma því til leiðar
að þær fengu frelsi. Ég lieyrði svo
margt. Einu sinni á gleðskaparkvöldi
var lasburða fangi dreginn neðan
úr kjallara og sýndur gestunum.
Þetta var kunnur borgari í Osló,
nú var liann i tötrum, riðandi á
fótunum, skinhoraður og liafði ver-
ið kvalinn herfilega. Hann hafði
kynnst öllum versu pyntingartækj-
unum, en hafði jafnan starað kulda-
lega á böðlana. Nú átti að taka hann
af lífi morguninn eftir. En hann
slapp. Ég gat séð um það. Annað
skiftið var komið með konu. Hún
var falleg, hún var sýnd á palli og
siðast svift öllum klæðum. Þjóð-
verjarnir hlógu, og svo fóru þeir
að draga um það með spilum, hver
ætti að fá hana fyrstur. Ég frétti
að þetta væri gift kona og ætti tvö
börn — en mér tókst að koma lienni
undan líka. —• Ég dansaði heilan
klukkutíma til að fá hana lausa, en
svo lánaði ég henni föt. Þá fékk
Inin að fara. -— í þriðja skiftið
höfðu Þjóðverjar náð í unga stúlku.
0, hún var svo ung, svo ung. Þeir
höfðu bundið liana á höndunum og
gráðugar krumlur tóku á henni. Sex
liðsforingjár voru á vakki kringum
hana. Ég frétti að það hefði verið
lýst til hjónabands með henni í
kirkju — en að mannsefnið hennar
héfði orðið að flýja. Þegár einn
liðsforinginn ætlaði að draga hana
mcð sér inn i klefa, fór ég þangað.
Stúlkan hló og' grét, hún skildi þetta
ekki í fyrstu, en það gerði Þjóðverj-
inn. Ég varð að taka ábyrgð á þess-
ari „vöruskiptaverslun“, og stúlkan
l'ékk að fara heim til sín. Ég varð
eftir.
„Þjóðverjar héldu að ég gæfi þeim
gleðina, en ])ar var dauðinn. Það
var ást mín, gleði hefndarinnar,
endurgjaldið fyrir lífin tvö, sem
þeir tóku frá mér. Engin fórn er of
stór þegar liún er til þess gerð að
bjarga barni. Ég vissi á liverju kven-
fangarnir áttu von —- þegar þær
höfðu verið svívirtar voru þær end-
ar til fangabúðanna i Þýskalandi,
með barnið undir belti — barnið,
sem þær höfðu eignast i skelfingu
örvæntingarinnar. Það var ekki
vegna kvennanna, sem ég gerði
þetta heldur vegna barnanna, þvi
að hvað varð um þau? Og svo skrif-
aði ég hjá mér nöfn Þjóðverjanna,
sem höfðu svivirt og myrt okkar
eigin þjóð. Hrólfur sá mig oft með
ýmsum. Það voru þeir, sem Noregur
á að losna við. Eg á öl 1 nöfnin á-
samt skýringum í bankahólfinu
mínu. Viljið þér taka lykilinn, sem
9
liggur í skúffunni þarna, og af-
henda dómstólunum allt l>að, sem
er í bankahólfinu?“
Ég tók lykilinn. Gerði ráð fyrir
að Eva mundi hahla áfram, en hún
lá þegjandi með lokuð augu og ein-
kennilegt bros um munninn. Hugur
minn fór í gönur, en svo skildi ég
loksins. „Þér segið að enginn þess-
ara manna fengi yður?“
Húu opnaði augun hægt. „Ein-
mitt! Enginn fékk mig — aðeins
líkamann. Ástin til barnanna var í
sál minni, og sálin er liafin yfir
líkamann. Ég er ánægð.“ Svo komu
allt i einu veikir drættir í andlitið,
brosið stirnaði og lífið yfirgaf
dauðaherbergið.
Ég hitti Hrólf úti á ganginum, og
augu hans störðu spyrjandi. „Það
er liðið hjá. Hún var einstök kona,
mikil kona. En þeir verða ekki
margir, sem dæma hana rétt.“
Ég hafði liugsað mér að afhenda
Hrólfi lykilinn að bankahólfinu, en
nú sagði hann: „Konan er bundin
efninu. En oftast nær ræður hjartað
meira en vitið. Líkami Evu var fág-
ur. En hún sagðist vilja lil'a. Eg elsk-
aði liana einu sinni, en nú, þegar
ég veit að hún er dáin, þá finnst
mér þetta allt hafa verið eins og
martröð. En ég hefi fyrirgefið henni
fyrir löngu, kanske liefir hún vei'ið
veik, undir niðri — hvað veit ég?
En að dæma hana, það vil ég ekki,
])ví að nú er hún ekki framar háð
mannanna dómum. Likami liennar
verður að mold, og sálin fer þangað
sem aðrar góðar sálir fara.“
Ég tók á bankahólfslyklinum i
vasa mínum, sleppti honum aftur —
hest að láta hann liggja þarna þang-
að til rétti tíminn væri kominn.
Allt í einu liringdi lcngi i innanhús-
símanum og Hrólfur svaraði: „Já,
ég veit það. Jarðarförin? Nei, ég
get það ekki, ég verð að fara í
ferðalag á morgun.“ — Svo hringdi
bæjarsiminn. „Gefist upp! Já, ég
átti von á því. Nei, ég verð að fara
á morgun. Yið fögnum friðnum
l>egar hann kemur.“ Hrólfur sneri
sér brosandi a'ð mér: „Það er kom-
inn friður eftir fáeina klukkutíma
eða fáeina daga. Leiðinlegt að við
skulum þurfa að fara á morgun.“
Eg stóð hægt upp af stólnum.
„Ég held að þú verðir að fara einn.
Ur því að friðurinn er kominn þarf
ég ýmislegt annað að hugsa en um
þennan fund. Þú getur haldið hann
án min. Vertu sæll.“
Hrólfur brosti og svo fór ég út.
Eg hitti hjúkrunarkonuna á gangin-
Framh. á nœstu síðu.
7
■ spurnmgar
1. Hvaða úr vav fyrst floyið hér á landi?
2. Eftir hvern er kvæðið „Nú er frost á fróni"?
Hvað héi Þingvallavatn til forna?
rt. Um hvaða efni er Gylfaginning?
5. Hver fann upp talsímann?
6. í hvaða ríki er Caracas höfuðborg?
7. Hvað fer tjósið hratt á sekúndu ?
Svör á blaðsíðu 14.
Eftir Köhler Syversen