Fálkinn - 15.03.1946, Blaðsíða 5

F Á L K I N N
5
gólfi eins og forðum á Norð-
urlöndum. Undir þessum hús-
um eru oft grafreitir. 1 Biblí-
unni er oft sagt frá tilsvarandi
greftrunarsiðum, svo sem það
er segir um Samúel spámann,
að hann hafi verið grafinn und-
ir liúsi sínu.
Á Bronsöldinni koma fram
liin fyrstu merki listar: litlar
fuglamyndir úr leir, myndir af
nöktum konum með allskonar
slcartgripi, eyrnahringi og þess-
liáttar. Þetta niunu vera myndir
af gyðjunni Astarte, sem tignuð
var um öll austurlönd sem
gyðja frjóseminnar, og sem var
einskonar fyrirrennari grísku
gyðjunnar Afrodite.
Merkileg athugun var gerð
við rannsókn á beinum úr dýr-
um frá þessum tírna. Það kom
sem sé fram að þarna fundust
hnútur úr liestum. Áður liafði
verið lalið, að hesturinn liefði
ekki komið til Vestur-Asíu fyrr
en 1000 - 2000 árum f. Kr., en
þarna sannaðist að hann hefir
lifað þarna þúsund árum fyrr.
Nokjkru síðar koma fram myndir
af stríðsvögnum með ökumanni.
Þeir voru skæðasta vopn forn-
aldarinnar og áttu sinn þátt í
því, að Hittítarnir gátu lagl
undir sig Vestur-Asíu.
En Bronsöld Hama hófst ekki
fyrr en um það bil 1200 árum
fyrir Krist. Og þá er farið að
geta nafnsins í riti. Um þær
mundir var járnöldin lcomin í
Vestur-Asíu (á Norðurlöndum
var þá steinöld).
Biblían getur um Toi kon-
ung í Hama, sem sendi Davið
konungi heillaóskir, þegar liann
liafði unnið sigur á sameigin-
legum óvinum þeirra. Svo að
Hama hefir verið ríki, sem
reiknað var með í þá daga.
Er bæjarins víðar getið í Biblí-
unni, svo sem síðar segir frá.
Iláborgin i Hama var mið-
depillinn í ríki Ilamakonungs.
Hún stendur austan í hæðinni
og er 160x100 metrar að grunn-
fleti. Ganga breið þrep neðan
úr bænum upp að háborgarhlið-
inu, en þar er torg eitt, og ljóns-
myndir úr graníti á báðar lilið-
ar. Torg þetta befir verið und-
ir þaki. Innanvert á torginu,
eða forgarðinum eru einnig
tvö steinljón sitt hvoru megin
við dyrnar inn í sjálfa höllina,
en þar eru móttökusalir, birgða-
klefar og þvi um líkt. Allt þetta
er til vinstri handar þegar inn
er gengið, en til liægri liandar
er musteri. Það merkilegasta,
sem þarna fannst, eru áður-
nefnd steinljón, sem stóðu fyrir
framan sjálfa höllina. Hefir
verið gert við annað þeirra, og
stendur það nú í garðinum fyr-
ir framan danska þjóðmenja-
safnið.
En þessi forna lconungshöll
var i slæmu ástandi. Var sjá-
anlegt að liún hafði brunnið.
Þarna fundust leifar af ýmsum
trjáskurði, eins og viðarkol, og
jafnvel leirinn hafði sprungið
í hitanum og ljónin voru líka
i molum, svo að það varð að
líma þau saman. Þarna hlýtur
eldur að hafa komið upp
skyndilega. Þó má sjá þess
merki, að „skjalasafni“ konungs
hefir verið bjargað burt að
meslu lejdi. Óvinir hafa heim-
sótt Hama og framið þar her-
virki.
En hver hefir byggt þessa
höll, og hver var óvinurinn,
Sem brenndi liana? Það er liægt
að svara þessu nokkurnveginn,
þó að vafi leiki á um fyrri
spurninguna.
Höllin og musterið svara að
stíl og fyrirkomulagi til þess
blandaða byggingastíls, sem
reis upp af slíl Hittíta og Sýr-
lendinga, og kalla má „syro-
hiltítastíl“. Það var af Hittítum,
sem Abraham kejqiti sér graf-
reit við helli Macpela, svo sem
sagt er frá í 1. Mósebók, og fór
sú verslun fram með sama
sniði og gerist í Sýrlandi í dag.
Eins og sjá má af Gamla-testa-
mentinu liefir land Ilittíta náð
yfir Sýrland líka í þá daga, en
kjarninn í ríki þeirra var alltaf
i Litlu-Asíu, þaðan ruddust
þeir inn í Sýrland og reyndu
að ná landinu frá „hinum
rétta“ eiganda þess. Má m. a.
sjá þetta af hinu fræga Tell-
el-Amarna-bréfi frá Egypta-
landi, þar sem stendur, að Hitt-
ítarnir fari með ófrið á hend-
ur faraónum Ekenaton. Um 1400
f. Kr. stóðu þeir á hátindi
frægðar sinnar, en um tveim
öldum siðar kom hefndin yfir
þá.
Þá fór flóðalda mikil yfir
Litlu-Asíu. Egyptum tólcst með
naumindum að standa á móti.
Sjóorusta var háð við þennan
innrásarher að norðan, og var
Ramses lll. fyrir liði Egypta.
Innrásinni var hrundið frá
Egyptalandi, en eftirlegukindur
úr hernum settust að um alla
Vestur-Asiu. Nýir þjóðflokkar
mynduðust, en aðrir liurfu;
meðal hinna nýju voru Filiste-
ar, sem Biblian talar svo mikið
um. Og samtímis komu Arm-
mear og Israelitar inn í Pales-
tínu og Sýrland sunnan að. Eigi
vitum við liver þessara þjóða
hefir sest að í Hama, en það er
sennilegt, að menningárleifar,
sem fundist liafa i Hama séu
frá þeim öllum.
Hinu er auðveldara að svara,
hver sigvegarinn hafi verið.
Um það gefur Biblían upplýsing-
ar. — A 8. öld f. Kr. ruddust
Assyríukonungarnir Tiglatiles-
er og Sargon vestur til Libanon,
lögðu undir sig Damaskus og
Samaríu, gerðu ísraelsland að
nýlendu og hertóku íbúana og
fluttu þá til Babylon. Það er
atburðurinn, sem spáð hafði
verið um, og sem um var kveð-
ið „I Babylon við vötnin ströng“.
Um 740 var Hama tekin lier-
skildi af Assyriumönnum og
konungurinn í borginni varð
að gjalda sigurvegurunum skatt.
Eftir liann kom kjarkmeiri
konungur til valda; liann neit-
aði að borga skattinn, gerði
samband við konungana i Dain-
askus og ísrael og gerði upp-
reisn. En Sargon Assyríukon-
ungur kom á vettvang eins og
elding. Hann tók Hama árið
720. íbúarnir voru fluttir burt
í þrældóm, en Assyríumenn
settir i borgina í staðinn. Kon-
ungurinn i Hama var tekinn
höndum og fleginn lifandi. At-
hurður þessi er myndaður mjög
greinilega á lágmynd, sem enn
er til í höll Sargons í Khorsa-
bad.
Endurómur af þessum bar-
dögum kemur fram í Biblíunni,
i orðum Amosar spámanns, þar
sem hann ógnar Israelsbörnum
„sem sofa í fílabeinssængum
og drekka vín úr skálum“, með
því að þau verði hernumin og
bendir á hvernig farið liafi i
Hama: „Farið til liinnar miklu
Hama og gangið filisteanum
Gath á vald! Yerðið þið sælli
þá?“
Þannig urðu örlög Hamaborg-
aranna táknmynd þeirrar refs-
ingar, sem ganga skyldi yfir
ísrael á þeim degi, sem spá-
maðurinn segir: „Þegar söngv-
arnir i höllinni urðu að veini“.
En þarna í Hama hafa fundist
leifar, sem gefa glögga hug-
mynd um lifnaðarhættina og
aldarháttinn á þeim tímum, sem
þessár frásagnir Biblíunnar ger-
ast. Iláborgin í Hama er mynd
af þeim höllum, sem konungar
Biblíunnar lifðu í — Jerúsalem,
Samaría og Jerikó. Alls ekki i-
burðarmiklar eins og þær eru
látnar vera stundum í kvik-
myndunum, heldur miðaðar
við getu manna á þeim tíma,
en þó hefir almúganum fund-
ist mikið til um þær.
En sögu borgarinnar lauk
ekki með þessu hernámi Assyr-
íumanna 720 f. Kr. Á næstu
öldum fyrir Krists burð hefst
nýtt blómaskeið. Þá er borgin
komin undir menningaráhrif
Grikkja. Alexander mikli hafði
langt undir sig Vestur-Asíu og
eftirmenn hans voru dugandi
stjórnendur. Hinsvegar eru þá
liorfnar allar leifar hinnar
fornu frægðar, og Hama orðin
sveitaborg með líku sniði og
aðrir bæir þar um slóðir.
En eftir að Arabar lögðu
þessi lönd undir sig og beygðu
fólkið undir trúarbrögð Múha-
meðs blómgaðist bærinn á ný.
Við uppgröftinn liafa fundist
merkilegar menjar frá þeim
tíma — þrettándu og fjórtándu
öld. Þá hefir listiðnaður verið
á háu stigi í Hama, brendir leir-
munir og gler, sem fundist hefir
við uppgröft Carlsbergsjóðsins
er svo haganlega gert og list-
rænt, að nútíma listiðnaður gæti
margt af honum lært. Þarna
hefir líka fundist innfluttur list-
iðnaður, bæði frá Persíu og
alla leið austan frá Kína. Þess-
ir munir eru nú til sýnis á
þjóðmenjasafninu í K.höfn;
samkvæmt samningi, sem leið-
angurinn gerði við sýrlensku
stjórnina, skyldi helmingur all-
ra þeirra muna sem fyndust
ganga til þessa safns.
Spurningunni um hvort þess-
ar fornleifar staðfesti frásögn
Biblíunnar er erfitt að svara.
Þegar maður hefir t. d. fyrir
sér leirflögur, sem lýsa synda-
flóðinu, munu sumir draga þá
ályktun af þessu, að hið marg-
umtalaða syndaflóð Biblíunnar
sé sannsögulegur viðburður. En
aðrir draga þá ályktun, að þetta
sé þjóðsaga, komin austan frá
Babylon. Hver dregur þá álykt-
un, sem honum þykir best, og
þær verða margar.
En eitt er hægt að segja með
vissu: að ýmislegt sem í Biblí-
unni stendur verður ljósara,
þegar þessar leirflögur frá
Hama liafa verið lesnar. Mað-
ur kynnist nefnilega daglega
lifinu á þeim tírna, sem Bibli-
an segir frá og fær svo margvís-
legar skýringar. Þegar Jesús
t. d. stendur frammi fyrir læri-
sveinunum og segir: „Friður
sé með yður!“ þá er ekkert liá-
tíðlegt í þeim orðum. Þetta var
venjulegt ávarp manna á þeim
timum, eldgömul austurlanda-
kveðja, sem menn þekkja svo
vel úr ferðabókum og enn er
notuð meðal Araba: „Salam
aleikum“.