Fálkinn - 17.10.1947, Síða 4

4
F Á L K I N N
Jón Dúason:
Landkönnun
Frcgnin um liið furðulega land,
sem þeir Snæbjörn höfðu fundið,
víg þeirra Snæbjarnar, nauðungar-
eiðarnir, hefndirnar og afdrif
jieirra Styrbjarnar og Hrólfs hlýtur
að bafa flogið eins og eldur í s:nu
um land allt á örskömmum tíma,
eftir komu skipsins í Vaðil á Barða-
strönd.
En svo fylgdi þessari fregn það,
að Jietta nýja land væri fullt af
marg'skonar veiðidýrum, er lítt ótt-
uðust manninn og iiægt væri að
leggja að velli svo að segja eftir
vild.
Og sum Jiessara kvikinda voru
dýrustu konungagersemar, er ekki
voru aðeins verðar of fjár, lieldur
og „gjaldeyrir“, er kaupa mátti fyrir
hylli og vináttu mestu stórhöfðingja
heimsins. Höfðingjarnir við Breiða-
fjörð höfðu besta aðstöðu til að
sannprófa livað liæft væri í sögun-
um um Jietta Eldóradó.
Það varð að gera lit skijj og menn
til að kanna þetta nýja Jand. Ei-
ríkur rauði í Öxney mundi vel fall-
inn og fús til slíkrar farar. Hann
hafði frá engu að liverfa, var van-
ur ísum og veiðiskap, Jjví að hann
var fæddur og uppalinn i Dröng-
um á Ströndum. Nú átti hann í
málaferlum við Þorgest á Breiða-
bólsstað. Er Eiríkur gekk fyrir
breiðfirsku höfðingjana, tóku Jieir
margir vel í liðsbón hans en spurðu
líklega á móti, hvort liann mundi
vilja takast á hendur ferð til hins
nýja lands í vestri, er Snæbjörn,
frændi Þjóðhildar konu hans, hafði
J'undið, og var Eiríkur fús þeirrar
farar.
Á Þórsnesjiingi sóttu jieir Þor-
gestur hinn gamli og synir Þórðar
gellis Eirík hinn rauða um vig
Þorg'estssona, er látist höfðu um
haustið, ])á Eirikur sótti setstokk-
ana á .Breiðabólsstað, og var ])ar
þing allfjölmennt. Þeir höfðu áður
haft setur fjölmennar. Eiríkur bjó
um þingið skip sitt til liafs í Ei-
ríksvogi í Öxney, og veittu þeir
Eiríki Þorbjörn Vífilsson og Víga-
Styrr, og synir Þorbrands úr Álfta-
firði og Eyjófur Æsuson úr Svin-
ey; en Styrr einn var á þinginu lið-
veislumanna Eiriks, og dró hann
alla menn undan Þorgesti, þá er
hann mátli“.
Hvað hafast hinir iiðveislumenn
Eiriks að, fyrst þeir eru ekki á
þinginu? Þeir eru að búa skip
handa Eiríki. Þeir leggja Eiriki, er
var eignalaus, til skip, menn og all-
an búnað. Á þinginu tekst Styrr að
ónýta málin fyrir Þorgesti, máske
með því, „að bjóða andstæð-
ingum sínum iög“, sein kallað var,
bjóða þeim hólmgöngu eða einvígi.
Eiríkur verður aðeins sekur fjör-
baugssekt, líklega fyrir einhverja
þingsafglöpun, en synir Þorgests
féllu ógildir. Þeir Styrr og Þor-
björn og' Eyjólfur Æsuson fylgdu
líiríki á ferjum út um eyjar. Iívödd-
ust þeir félagar þar með kærleikum,
og hét Eiríkur ])ví, að reynast þeim
Iil.
Breiðfirðinga á Grænlandi 982-985
ekki ver en þeir höfðu til lians gert.
Við þeim Eiriki blasti nú fram-
undan heimshafið, ímynd frelsisins
og hinna miklu möguleika. Hann sá
í anda landið mikla, sem hann fór
til að kanna, land hafísa og jökla.
En mikið mátti það vera, ef sunn-
an á þvi eða á vesturströnd þess
fyndust ekki byggileg svæði. Þar
hlaut að biða lians fjörður eða dalur,
þar sem hann, kotungurinn með
höfðingslund og höfðingsblóð í æð-
um, mundi nema og reisa sér frægt
höfuðból, höfuðból, er skyldi verða
ævarandi sögulegt minnismerki og
eggjun íslensku þjóðarinnar, til
framsóknar í vestur. Dáðir lians og
liöfuðbólið hans skyldu sí og æ
vera logandi vitar, vitar, er lýstu
íslendingum til dáða og íslenskum
skipum leið í vesturátt.
En þetta var ekki hugur Eiríks
eins, heldur allra skipverja. Allir
átlu þeir í huga sér slík höfuðból;
Þeir voru landnámssinnar, höfð-
ingjar, sem vantaði höfuðból, —
og draumar þeirra allra áttu eftir
að rætast.
Eiríkur rauði var ekki einhleyp-
ur eins og Snæbjörn. Göfug starfs-
mikil og þrautseig kona af ágætum
ættum stóð við hið lians. Þá er
mönnum síður brothætt. Nú, þegar
á lá og' leggja skyldi út í svaðilför,
vildi luin ekki láta bónda sinn vera
einan -og' yfirgefinn. Hún gekk á
skip með honum með þrjá sonu
þeirra unga, Leif, Þorvald og Þor-
stein, er allir urðu síðar landkönn-
uðir og frægir menn. Skólann fengu
þeir líka ungir í þessari för og úti-
legu, er átti að vara i þrjá vetur.
Þessir piltar voru enn of ungir til
])ess að hægt væri að hefna á þeim.
En dveldist förin fyrir Eiríki eða
yrðu ])eir 12 vetra, var ekki hyggi-
legt að eiga ])á eftir heima á íslandi
tmdir eggjum Þorgests á Breiða-
bólsstað.
Engin sjón er jafntignarleg, jafn-
fögur og máttug og Snæfellsjökull á
fögru og sólbjörtu vorkvöldi, er
spegilslétt vaggandi lognaldan seiðir
og magnar, dregur og laðar til þess
að leggja út, út til liafs, vestur á
Vínlandsleiðina fornu, er altlrei hef-
ir gleymst. Þegar sannleikurinn
keiiiur i ríki sitt, verður Snæfells-
jökull viðurkenndur tignarlegasta,
fegursta og frægasta fjall í heimi.
Þeir Eiríkur stýra nú vestur und-
an Snæfellsjökli stefnu þá, sem síð-
ar var við Eirík kennd. Þetta gerist
vorið 982.
„Eirikur sigldi undan Snæfells-
jtikli; hann fann landið og kom að
Miklajökli |)ar, sem liann kallaði
Miðjökul; sá heitir nú Bláserkur.
Bláserkur er beint vestur af Breiða-
firði og Faxaflóa. Hann er fyrir
stinnan Krosseyjar (Angmagsalik)
á Grænlandsströnd og næsta íslauss
svæðis þar fyrir sunnan, er kallað
var í fornöld Millum jökla“. Þaðan
fór liann suður með landinu að leita
ef þar væri byggjandi landið. Hann
var hinn fyrsta vetur í Eiríksey
nærri miðri liinni eystri byggð; um
vorið fór liann til Eiríkfjarðar og
tók sér þar bústað". Fyrsti bænda-
bærinn á Grænlandi, .Brattahlíð, er
þannig reistur 983. Þar sest Þjóð-
liildur að með syni sína. „Hann
fór það sama liaust i Vesturbyg'gð
og gaf víða örnefni. Hann var ann-
an vetur i Eiríkshólmum við Hvarfs-
gnípu. En hið þriðja sumar fór
íiann allt norður til Snæfells og inn
í Hrafnsfjörð .... Hvarf hann þá
aftur, og var hinn III. vetur í Ei-
ríksey fyrir mynni Eiríksfjarðar“.
Sumarið þar á cftir fór Eiríkur og
meginhluti tiðs hans til Islands og
koma í Breiðafjörð. Þjóðhildur, syn-
ir hennar og liklega einhverjir liðs-
manna Eiríks, sátu eftir i Bratta-
lilið.
Hvað sagði Eiríkur af tandi þvi,
er hann hafði kannúð? Ein lieiinild-
in segir eftir honum: „Hann kall-
aði land ]>að, er liann liafði fundið,
Grænland, því að hann kvað það
nuindi fýsa menn þangað, ef landið
héti vel“. Annað liandrit segir:
„Hann sagði landið mundi vel gefast
niönnum, og sagði marga ágæta
kosti og gagnauðgan af landinu,
veiðiföng nóglig allra handa, bæði
sela og hvala og rostunga, bjarndýra
snjóhvítra vala og margra annara
kvikinda, og vildi |iann veg fýsa
menn þangað með sér til landsins“.
Hefði Eiríkur rauði borið oflof
á Grænland, mundu þeir menn, er
með honum fóru síðar að nema land
ið, liafa talið hann hafa gabbað
sig og orðið óvinir bans þaðan
í frá. En það var svo fjarri því, áð
þeir, sem til Grænlands fóru, teldu
sig verið liafa blekkta, að Eiríkur
var meira virtur en nokkur annar
maður á Grænlandi.
Annars var Eiríkur ekki einn til
frásagnir um Grænland. Öll skips-
höfn Eiríks var til frásagnar um það.
En hvað sáu Breiðfirðingarnir á
Grænlandi. Þeir sáu jökulskjöld yfir
öllu miðbiki landsins, Miklajökul.
Þeir sáu ísbelti fram með austur-
strönd Grænlands, er lokaði hcnni
nicstan hluta ársins. Þeir sáu rek
úr þessum ís verður um suðurodda
Grænlands og norður með Eystri-
byggð og jafnvel lieldur lengra norð-
ur með vesturströndinni á fyrsta
helmingi ársins (frá ])ví í febrúar
og fram í júli). Þar fyrir norðan
var vesturströndin hálfislaus og án
lagísa allt árið. Ekki sáu þeir það
fyrir, að við þessa íslausu firði og
hafnir á Vestur-Grænlandi inundu
einhverntima í enn ókominni tíð
rísa upp hafsiglinga- og heimsversl-
unarborgir, milljónaborgir. Og varla
niunt þú lesandi góður trúa mér,
þótt ég segi þér það satt, að þetta
niuni verða fyrr eða síðar. — Satt
get ég sagt þér, en ekki gefið þér
greind.
Þeir Breiðfirðingarnir sáu hafið
við Grænland mora af allskonar
fiski. Þeir sáu þar ógrynni af hval,
rostungi og sel, sæg af óstyggðum
sel í látrum. Þeir sáu mikið af
fugli og mikil varplönd. Þeir sáu
hverja ársprænu fulla af fiskum.
Þeir sáu land, þar sein hvergi var
flag eða melur. Þar sem bergið var
ekki allsbert út við haf var landið
allt vafið gróðri, lyngi eða kjarri
af birki, víði eða fjalldrapa. Lyngið
var blátt af berjum, og inni í fjörð-
uiiuin voru fögur sólskin og úrkoma
mjög litil. Litbrigðin i náttúrunni
voru fögur og einkennileg. Þetta var
dýrðlegt land. Um þessi héruð gengu
stórar hjarðir óskirrða hreindýra,
er leggja mátti að velli með lítilli
fyrirhöfn. Þarna voru og öll þau
dýrmætu dýr, koiningsgerseinár, er
ég hefi áður nefnt. Maður, sem eins
og Auðtinn vestfirski náði sér i
grænlenskan hvítabjörn gat fyrir
dýr það hlotið vináttu voldugs kon-
ungs og of fjár.
Uni sumt er Grænland nú breytt
frá því, sem þá var, en í aðalatrið-
ununi er það enn hið sama og þá.
Það hefir ekki lilaupist á brott, eii
bíður enn islenskra landnámsmanna.
KOSS FRÁ SIGURVEGARA.
Franska meistarakeppnin í dýf-
ingum kvenna fúr fram í Tourell-
es fyrir nokkru. Sigurvegari varð
Michelina Moreau, sem hér gefur
skœðasta keppinaut sínum koss í
sárabœtur.
He 4e :je $ $
Br unabótafélag
Islands.
vátryggir allt lausafé
(nema verslunarbirgðir).
Upplýsingar í aðalskrifstofu,
Aiþýðuhúsi (simi 4915) og
hjá umboðsmönnum, sem
eru í hverjum hreppi og
kaupstað,