Fálkinn - 20.02.1948, Qupperneq 8

8
FÁLKINN
Karel Kapek:
Lofthræðsla

Nú á dögum, sagöi herra La-
cina, eru menn liættir að kalla
það samvisku, nú lieitir það
„bældar hugmyndir“, en þér
getið verið viss um að það kem-
ur alveg út á eitt. Eg veit ekki
livort noltkur ykkar hefir lieyrt
um tilfelli Gierke verksmiðju-
eiganda,. hann var ríkur og merk
ur maður, stór og sterkur eins
og drangur. Það var sagt að
hann væri ekkjumaður. En að
öðru leyti vissu menn iítil deili
á honum, og það kom til af
því að hann var svo fáskiptinn
og dulur. Hann var kominn
langt yfir fertugt, en þá varð
hann ástfanginn af einhverri
laglegri og lítilli hnáku, seytj-
án ára var liún og alveg ljóm-
andi falleg. Þessi telpa giftist
svo Gierke, þvi að livað sem
öðru leið þá var liann stór-
menni og ríkur lika.
Brúðkaupsferðinni var lieit-
ið til ítalíu, og þar skeði þetta:
Þau voru stödd í Venezia uppi
á hinum fræga turni •— Camp-
anile — og þegar lierra Gierke
leit niður — það er sagt dásam
legt útsýni þaðan — fölnaði
hann, sneri sér að konunni sinni
og datt kylliflatur, eins og hann
liefði orðið fyrir eldingu. Eftir
að þetta slceði varð iiann enn
fálátari en áður. Augu iians
voru ílótlalcg og flögrandi og
örvæntingin skein úr þeim. Það
cr skiljanlegt að ungu frúnni
hafi orðið órótt út af þessu,
enda fór liún lieim með liann
liið bráðasta. Þau áttu fallegt
liús rétt við skemmtigarðinn í
borginni, og þar byrjaði hið
kynlega hátterni Gierkes. Hann
var si og æ á' vakki milli glugg-
anna, til þess að athuga hvort
þeir væru lokaðir, og varla var
hann sestur aftur fyrr en hann
þaut upp, ef einliversstaðar var
opnaður gluggi og lokaði hon-
um. Hann var meira að segja
að þessu vakki á nóttinni eins
og hver önnur vofa. — Væri
hann spurður um ástæðuna,
tautaði liann bara eitthvað um,
að það væri þessi bansettur
svimi og lofthræðsla, og að
liann vildi vera viss um að
gluggarnir væru lokaðir, svo
að hann dytti ekki út um þá.
Unga frúin lét setja grindur
fyrir alla glugga til þess að
hægja þessum ótta frá honum.
Það bætti nokkuð úr skák i
fáeina daga. Gierke varð dálít-
ið rólegri, en ekki leið á löngu
þangað til hann fór að hlaupa
á mili glugganna og rykkja í
grindurnar til þess að fullvissa
sig um að þær þyldu. Síðan lét
liann gera stálhlera fyrir glugg-
ana og eftir það var hann eins
og múraður inni
Þetta hafði áhrif um sinn.
En svo byrjuðu svimaköstin
aftur, iivenær sem liann þurfti
að ganga um stiga. Þá varð að
styðja hann eins og farlama
aumingja, en samt skalf liann
eins og espilauf og svitinn bog-
aði af honum. Já, stundum varð
hann að setjast í miðjum stiga.
Þá kvaldist hann svo að liann
fékk krampakenndan ekka.
Þið getið nærri að allir hugs-
anlegir læknar voru sóttir til
lians. Og þeir sögðu eins og
þeir eru vanir að segja. Einn
sagði að sviminn stafaði af því
að Gierke liefði reynt of mikið
á sig, unnið of mikið, annar
sagði að þetta kæmi af hægða-
leysi, sá þriðji að of lítið
blóð rynni til heilans og svo
framvegis. í stuttu máli hvor
um sig liélt sinni skoðun til
streitu.
í hverjum mánuði kom nýr
sérfræðingur og reyndi sina
lækningaraðferð á Gierke.
Hann var sterkbygður eins og
steinn og þessvegna stóðst
hann þetta. En nú gat hann
ekki einu sinni staðið upp úr
hægindastólnum sínum. Undir
eins og hann leit niður á gólfið
kom sviminn yfir hann, hann
starði tómum augum inn í
myrkrið án þess að hreyfa sig.
Stundum fóru skjálftakippir um
líkamann. Það var þegar liann
grét.
I þann tið fóru miklar sögur
af nýjum lælcni, taugalækni,
það var sagt að hann gæti gert
kraftaverk. Hann liét Spitz og
var dósent. Hann lagði aðal-
lega fyrir sig að lælcna „bæld-
ar kenndir“. Hann iiélt þessu
fram: Nærri þvi hver einasta
manneskja geymir í undirvit-
und sinni allskonar hræðilegar
hugmyndir, endurminningar,
þrár — sem hún hefir reynt að
bæla niður, af því að hún ótt-
ast þær. Og það eru þessar nið-
urbældu kenndir, sem valda óró
og ákveðnum truflunum í tauga
kerfinu. En ef duglegum lækni
tekst að liafa uppi á liverjar
þessar bældu kenndir eru og
ná þeim fram í dagsbirtuna,
léttir sjúldingnum þegar í slað
og liann getur rétt við aftur.
Slíkur sálgreinandi verður
vitanlega að njóta ótakmark-
aðs trausts af sjúklingsins liálfu
til þess að geta fengið hann til
að trúa sér fyrir öllu: hvað
hann dreymir á nóttinni, atvik
sem komið liafa fyrir hann í
æsku og annað þesshátlar. Og
loks segir hann: Jæja, góður-
inn minn, fyrir mörgum árum
iiafið þér komist að þessari nið-
urstöðu eða orðið fyrir þessu
— tíðast er það ejtthvað sem
maður skammast sín fyrir —
og þetta er að grafa um sig i
undirvitund yðar — við köll-
um það „sálrænt trauma“. En
nú er það á bak og burt, einn,
tveir, þrír, liókus i)ókus, einn
tveir, þrir, þér eruð heilbrigð-
ur. Þetta er 'nú allur galdurinn!
Og þið megið trúa mér, liann
var verulegur galdramaður
þessi Spitz dósent. Þið hafið
ekki hugmynd um live margir
ríkir menn eru með bældar
kenndir. Hjá fátæklingum kem-
ur það miklu sjaldnar fyrir. í
stuttu máli: Þessi Spitz liafði
feyknin öll að gera. Nú höfðu
allir hugsanlegir sérfræðingar
gefist upp við Gierke, svo að
Spitz dósent var beðinn að
koma, og hann sagði að þessi
svimaköst kæmu frá taugun-
um, og að liann, Spitz dósent,
skyldi ábyrgjast að liægt væri
að eyða þeim. Svo að þetla var
nú allt gott og blessað.
Jæja, það reyndist erfitt að fá
Gierke til að leysa frá sltjóð-
unni. Spitz fékk að spyrja eins
og hann vildi, en Gierke svar-
aði fáu. Loks fór svo að hann
hætli alveg að opna munninn
og að endingu lét hann reka
Spitz dósent út.
Ilann var í öngum sínum.
Því að heiður lians var í húfi,
þegar um svona merkilegan
sjúkling var að ræða. Og þetta
var sérstaklega falleg og erfið
útgáfa af taugaveiklun. Svo var
á það að líta að frú Gierke var
mjög liarmandi yfir þessu á-
standi. Þessvegna var Spiíz
dósent mjög hugað um að geta
læknað þennan mann. Ef ég
kemst ekki fyrir livaða kennd
það er, sem þjáir Gierke, segi
ég skilið við alla læknisfræði
og fer að selja sápu, tautaðf
liann.
Hann tók aftur til óspilltra
málanna og heitti nú nýrri að-
ferð. Hann byrjaði með því að
að kynna sér hvar frænkur,
frændur og aðrir ættingjar
sjúklingsins væru niðurkomnir
í veröldinni. Svo leitaði hann
þetta fólk uppi og reyndi að
koma sér innundir lijá því.
Læknar, sem nota þessa aðferð,
verða umfram allt að vera góð-
ir áheyrendur. Ættingjarnir
voru himinlifandi yfir þessum
Spilz dósent og live hann væri
viðræðugóður maður. Þvi leng-
ur sem þeir sögðu frá þvi al-
varlegri var svipurinn á Spitz
dósent, og loks sneri hann sér
til grennslanastofu, sem sendi
tvo áreiðanlega menn í ferða-
lag. Þegar þeir komu aftur
borgaði Spitz dósent þeim vel
og fór svo beint til Gierke.
Gierke sat i hálfdimmu í
hægindastólnum sínum og gat
tæplega hreyft sig.
— Eg skal elcki gera yður ó-
næði, sagði Spitz dósent. Eg
skal ekki spyrja yður neins. En
mér er það fyrir öllu að finna
ástæðuna til svimakastanna
eða loftliræðslunnar. Þér liafið
bælt þessa ástæðu niður i und-
irvitund yðar lengi.
— Eg liefi ekki beðið yður
að koma, læknir, tók Gierke
fram í og seildist með liend-
inrii til bjöllunnar.
■— Eg veit það, sagði Spitz
dósent, en reynið nú að stilla
yður svolitla stund! Þegar þér
fenguð fyrsta svimatilfellið, i
Campanilunni í Venezia, mun-
ið þér, já, já munið þér hvað
yður fannst þá?
Gierke sat þarna eins og stein
gervingur, með fingurna á
bjöllunni.
— Þá skaut upp i yður, hélt
Spitz dósent áfram, — hræði-
legri brjálsemisþrá eftir að
iirinda ungu, fallegu konunni
yðar út af turnbrúninni. En
þér elskuðuð liana óstjórnlega,
og þannig kom upp innri bar-
átta í yður, sem svo varð að
sálrænu taugaáfalli. Þér fenguð
svimakast og það leið yfir
yður.