Fálkinn - 26.03.1948, Blaðsíða 4

4
FÁLKINN
Konfucianisminn
er siðalærdómur en ekki átjrúnaður
Kínverjar hafa eiginlega aldrei
haft neinn átrúnað, í þeirri merk-
ingu, sem við leggjum,i það orð,
heldur hafa þeir keppt að þvi að
lifa i samrœmi við þær siðareglur,
er geymst hafa mann fram af manni
í hinni ævagöndu menningu þeirra,
og sem varðveist liafa i gömlum
heimspekiritum og i fyrirskipunum
ýmissa stjórnliöfðingja þjóðarinnar.
Kong'futse (eða Confucius, sem
hann hefir verið kallaður lengstum
á Vesturlöndum, með þeirri orð-
mynd, sem nafn lians fékk á latínu),
gerir heldur ekkert til að vera
trúarhöfundur eða hefir skapað
nokkuð nýtt, heldur kallar hann sig
,,safnara“ og segir i ritum sínum
að liann liafi umskrifað og safnað
saman hinum fimm kínversku siða-
lærdómsbókum, sem voru enn til
frá tímum Tang-keisaraættarinn-
ar, um 1700 árum f. Kr. ásamt öðr-
um ritum er erfitt var að ná til og
eru í fárra höndum, og raðaði liann
þessu niður i fimm ritsöfn eða
bindi. Hann lét lærisveina sína
skrifa fjórða bindið, eftir ræðum
sem hann hélt fyrir þá, og sjálfur
skrifaði hann fimmta bindið. Þessi
fimm bindi liinnar ,,endurskoðuðu“
kínversku siðfræði hafa að geyma
allar liinar .svonefndu kenningar
Konfuciusar. Jafnvel þó að „end-
urskoðunin“ sé orðin 2400 ára gömul,
er rit Konfuciusar í gildi hjá um
500 milljónum Iíínverja enn þann
dag í dag. Enda er engin þjóð aft-
urhaldsamari til í heiminum en
Kinverjar.
Konfucius fæddist árið 551 f.
Kr. í kínverska fylkinu Shantung.
Hann var af furstaætt kominn. Fað-
ir hans var háttsettur embættismað-
ur í hernum og var orðinn 71 árs
þegar honum fæddist sonurinn, sem
síðar varð frægastur siðbótafrömuð-
ur Kínverja. Móðir lians var ung,
og sá hún að mestu leyti um upp-
eldi sonar síns, því að faðir hans
dó skömmu eftir að sonurinn fædd-
ist.
Sem harn var hann afar fróðleiks-
fús. Iiann langaði mikið til að læra
sem flest og sem mest, og hafði á-
gætar námsgáfur. Er hann hafði
lokið hinum fyrirskipuðu prófum
sínum varð hann kennari við æðri
skóla. Þegar hann var nítján ára
gekk hann í hjónaband og eignaðist
marga syni-----enn í dag eru margir
í Kina, sem geta rakið ætt sína í
beinan karllegg til Konfuciusar, og
eru þeir í liávegum hafðir.
En ekki varð hjónaband Konfuci-
usar farsælt, en svo vildi til að lög
og reglur um hjónaskilnað voru þá
þegar til i Kína. Konfucius skildi
við konu sína, og eftir það gat
hann gefið sig óskiptan að ritstörf-
um sinum og fræðarastarfi. Óx liann
brátt að áliti og metorðum fyrir
visku sína og lögspeki, og varð
brátt fremsti maður löggjafar og
réttarfars í Kina. Segir sagan að
ekki hafi hans notið lengi við fyrr
en Kína var komið í tölu fyrirmynd-
arríkja. En eigi verður sagt að öll-
um liafi getist að kenningum hans.
Áhrifamiklir menn reru öllum ár-
um gegn honum hjá keisaranum og
svo fór um siðir að liann var
sviftur embætti.
Upp frá því lifði hann öllum ó-
háður og ferðaðist um og prédik-
aði. Margir dáðu Jiann og virtu og
elskuðu, en aðrir hötuðu hann og
ofsóttu. Ilann dó árið 478, og varð
þannig 73 ára gamall. Hann var
vonsvikinn yfir árangrinum af
ævistarfi sínu, eins og sjá má af
þessum orðum, sem hann mælti á
banasænginni:
„Keisarinn vill eklci lilusta á
kenningar mínar framar. Þess-
vegna get ég ekki orðið neirium
að gagni á jörðinni, og því er
mál til komið að ég yfirgefi
liana.“
Þegar Jiann var spurður livers liann
vænti sér af næstu tilveru sinni,
svaraði liann aðeins þessu:
„Við vitum svo litið um þetta
Jíf, livað getum við ]iá vitað um
það næsta?“
Konfusianisminn er engin trúar-
játning, en slær því föstu sem stað-
reynd að „kenning meistarans
drottni yfir fortíð og nútið.“ Þar
segir að „Guð er uppliaf til himins
þess, sem við sjáum yfir jörðinni,
upphaf sólarinnar, tunglsins og
stjarnanna, og Jiann talar til okkar
í heimsskipuninni (lögmáli náttúr-
unnar) og innri lögum mannanna
(siðfræðilögmálinu).“
Þessi innri lög eru innifalin í
liinum fjórum boðorðum eða fjór-
um dyggðum sem Kinverjar kalla.
Þau eru:
Kærleikur til náungans.
ltélt líferni.
Rétt lífsskoðun,
Tignun forfeðranna.
Konfucius segir að ef maður lifi
samkvæmt þessum boðum, muni
maður fá að reyna livað sönn gæfa
er, og' það er hrýnt teldð fram að
þessi boð Guðs séu lög, réttur jarð-
arinnar og slvylda mannsins.
Guð er einnig kallaður „liinn al-
máttugi lierra í uppliæðum“, sem
sólin, tunglið, stjörnurnar og nátt-
úruöflin verði fyrir innblástri frá.
Við vitum ekkert um lífið eftir
dauðann, segir þar, og meistari vor
liefir heldur ekki kennt okkur neitt
um það.
Hinsvegar liefir meistarinn kennt
eftirkomendum sinum ýmislegt um
skyldur mannanna í þessu lífi. Þar seg
ir, að frá himninum, upphafi allra
liluta, gangi óslitin festi frá föður til
sonar og frá móður til dóttur alla leið
til hvers núlifandi einstaklings. Meist
arinn hýður manninum að útfylla það
rúm, sem lionum er ætlað i mann-
félaginu þannig að þessi festi verði
sterkari og sterkari með hverri kyn-
slóð. Á sama hátt og himinninn hvelf
ist tignarlegur yfir oss og sólin
skapar líf í allri náttúrunni kring-
um oss, eigum einnig vér mennirn-
ir með iðni og útheldni, ró og
virðuleik að fullgera það starf, sem
oss er lagt á lierðar, og vera þess
visir að himinninn gefur þeim góðu
og ástundunarsömu farsæld og liam-
ingju. Við verðum að leggja kapp
á að vera réttlátir eins og himinninn
er réttlátur, breyta gagnvart öðru
fólki á þann liátt, sem vér óskum
að þeir breyti við oss, og sýna öðr-
um mönnum ástríki og góðvild. Á
þann hátt eignumst við samhljóm
við hina guðdómlegu einingu.
Fimmta liókin, sem Konfucius
liefir samið sjálfur, fjallar aðallega
um afstöðu barnanna til foreldr-
anna, en hún er lykillinn að öllu
siðfræðikerfinu.
„Látið það besta í hjarta barnsins
liafa álirif á foreldra þess, og það
mun óafvitandi halda áfram með
kærleika til allrar fjölskyldunnar
og síðan koina fram sem kærleikur
og trúnaður við ættjörðina. Þá fyrst
verður ríkið fullkomið, og þar verð-
ur keisarinn keisari, ráðgjafinn ráð-
g'jafi, faðirinn faðir, sonurinn son-
ur og þjónninn þjónn“.
Ennfremur segir svo lijá Kón-
fuciusi að „kroppinn ásamt öllum
útlimum, húð og liári höfum við
fengið frá foreldrum okkar. Þess-
vegna verðum vér að g'æta hans
vel, eigi skadda liann eða skemma.
Það er hið fyrsta sem við verðum
að liafa liugfast.“
Að verða sér út um góða og virð-
ingarverða stöðu í þjóðfélaginu og
rata veg skyldunnar og láta eftir
sig nafn, sem er foreldrunum til
heiðurs, — er liið næsta sem öllum
ber að keppa að.
Að læra að þekkja og rækta akur-
inn, að vera heiðarlegur og spar-
samur, svo að maður g'eti alið önn
fyrir foreldrum sínum, eru eigin-
leikar sem her að þroska lijá hverj-
um einstaklingi. Maðurinn á að
byrja á að þjóna foreldrum sínum
og halda áfram með þvi að þjóna
yfirvöldunum og ættjörð sinni.
„Þegar um er að ræða ranglátar
athafnir, sem stríða gegn lögum
himnanna, rétti jarðarinnar og
skyldum mannsins, skal sonur al-
drei láta hjá líða að verja föður
sinn, né ráðherrann höfðingja sinn.“
f liinum endurskoðuðu bókum er