Fálkinn - 21.05.1948, Blaðsíða 4

4
FÁLKINN
Hættuleg „munaðarvara“
/ grein þessari segir frá
eiturlyf junum, uppruna
þeirra og áhrifum, — og
misbrúkun þeirra.
nærfellt sex ár fór stormur
eySileggingarinnar yfir heim
inn, og milljónir manna munu
í mörg komandi ár súpa dreggj-
arnar af þeirri heimseyðingu,
sem áít hefir sér stað. Þetta
fólk er svift húsi og heimili og
venjulegri lífsgleði, og freist-
ingin er meiri Jijá því en ella
væri, til að leila sér svölunar
í deyfandi lyfjum, ýmist lil að
gleyma eða lcaupa sér unaðs-
tilfinningar stutta stund. Og
sumir liafa orðið til að kynnast
ýmsum eiturlyfjum á sjúkra-
liúsum, er þeir komu þangað
særðir og kvaldir og var keypt-
ur friður með morfíni eða kó-
kaíni.
Eiturlyfin Jiafa lengi verið
notuð til gagns, í þágu lælcnis-
listarinnar, en jafnframt var
snemma farið að nota þau til
nautna og er eiturlyfjanotkun
allútbreidd í heiminum og virð-
ist ryðja sér til rúms, þó að
stjórnarvöld flestra landa berj-
ist gegn þeim með oddi og egg.
Baráttan við eiturlyfin er al-
þjóðamál, og eitt af því sem
AlþjóðasamJjandið tók á stefnu-
skrá sína, og síðan UNO.
Það er ekki í Indlandi né
Kína, liinum svonefndu ópíums-
löndum heldur í Miðjarðarliafs-
löndunum, sérstalílega í Hellas
og Egyptalandi, sem menn upp-
götvuðu fyrst álirif ópíumsjurt-
arinnar (Papaver somniferum)
og lcosti liennar sem læknis-
dóins. Varð það lil þess að farið
var að rækla þessa ópíumjurt,
sem er grein af jurtinni Papa-
ver setigerum, er óx villt í Mið-
jarðarliafslöndum. Það var vit-
að með vissu að ópíumjurt var
ræktuð lijá Grikkjum á 4. eða 5.
öld f. Kr. og ummæli Hesiodus
og Heródóts henda á að hún
liafi verið notuð þar mörg
hundruð árum fyrr, en liinsveg-
ar ópíums livergi getið í Ind-
landi eða Kina fyrr en um 1000
e. Kr. og er sennilegt að Múham
eðskaupmenn liafi flutt ópíum
þangað. Opíum er þurrkað úr
safa blómsins og innilieldur
ýms deyfilyf og er morfín þeirra
sterkast. Það var þýskur lyf-
sali, Sertiirner, sem fyrstur
framleiddi lireint morfín úr
ópíum. Morfín varð eftir það
meira notað til lækninga en ó-
aðgreint ópíum, og eins liefir
kveðið meira að því í Evrópu
að menn yrðu forfallnir í mor-
fín en ópíum.
Lílvlega er langt síðan fólk
í löndunum við Miðjarðarhafs-
hotn fór að nota ópíum, en til
Kína kemst þessi siður eklvi
fyrr en á 17. ökl. Hinsvegar fer
elvki að kveða neitt að misbrúk-
un morfíns í vesturálfunni fyrr
en upp úr fransk-þýska stríð-
inu 1870—’71, en þá notuðu
læknar það óspart til að stilla
kvalir særðra liermanna og upp
úr því fóru ýmsir að nota það
að þarflausu.
Morfín er ekki eingöngu en
þó fyrst og fremst taugaeit-
ur og liin kvalastillandi álirif
þess verlca á heilasellurnar.
Venjulegur hyrjendaskammtur,
sem læknar gefa, 1 cgr., vekur
vellíðan lijá mörgum. Það væri
misskilningur að Jialda að þessi
áhrif væru eins stöðug eins og
Ivvalastillingin. Fólk sem er
fyllilega hraust á sálinni finnur
sjaklnast til nokkurrar vellíð-
anar af morfínsskammti, fyrr
en það er farið að venjast lyf-
inu að staðaldri. En þeir sem
að einliverju leyti eru veilir fyr-
ir gera það.
Þeir sem eru óvanir morfíni
þurfa ekki nema 1—2 cgr. stóra
skammta til þess að verða fyrir
ujiplífgandi áhrifum en á eftir
kemur þægilegur slappleiki og
síðan svefn og draumar. Ef
skammtarnir eru stærri, 3—5
cgr. sofnar fóllc fljótt og sefur
draumlaust og er venjulega
elvlvi með neina ógleði er það
vaknar. En hinsvegar er höfuð-
verkur algengur er menn vakna
eftir ópíumreykingar.
Hætlan við morfin er sú að
líkaminn venst því fljótt og
þessvegna verður sífellt að auka
skammtana, til þess að þeir nái
tilætluðum árangri. En líkam-
inn veikist og manninum líður
illa ef liann vantar eitrið eða
dregur af skammtinum. Þegar
fram í sækir er það aðeins til
að eyða vanlíðaninni en eklci
til þess að njóta annarra hetri
áhrifa, sem morfínistinn sækist
í eilrið, honum finnst liann vera
sjúkur maður ef hann fær það
eldci, og hann er það. Og liann
þarf alltaf meira og meira.
Venjulegur maður þarf ekki
nema 10—20 cgr. af morfín-
klórídi lil að drepa sig, en mor-
fínistinn þarf meira til að „jafna
sig.“
Menn vila eldvi með vissu
hvernig á þessari löngun stend-
ur. En hún fer sívaxandi lijá
þeim, sem fara að nota morfín
og verður svo sterk að Hann
getur ekki unnið bug á henni
lijálparlaust. Þrátt fyrir það að
líkaminn þolir æ meira og
meira af eitrinu þá fer lionum
lirakandi, maðurinn verður aum-
ingi hæði á sál og líkama.
Greind mannsins virðist að
vísu ekki liraka, en truflanirn-
ar á tilfinningalífi og viljaþreki
eyðileggja hann. Hann verður
kærulaus um skyldur sínar og
skýtur öllu á frest. Er alltaf að
skipta skapi og grípst af óþoli,
sem hann verður að sefa með
nýjum morfínsprautum. Ilann
svífist einskis til þess að seðja
morflnshungrið, lýgur úr og í,
eyðir siðustu aurunum fyrir
eitrið og falsar lyfseðla á mor-
fin ef aðrir vegir eru ekki fær-
ir. Og stundum leiðir eiturnotk-
unin til geðveiki.
Á líkamann hefir morfinið
þau áhrif, að maðurinn verður
Ópíumreyldngar
eru hvergi eins
útbreidclar og í
Kina. Á legni-
kránum er regk-
ingamönmmum
stungiö upp i
flet og þar sofa
þeir úr sér vim-
una.
Kona tekur kókain i nefið. Misbrúkun kókains breiddist mikiff út i fgrri
heimsstyrjöldinni.