Fálkinn - 24.06.1949, Blaðsíða 6

6
FÁLKINN
Grænlensk búlönd,
sem aldrei voru numin
Eftir dr. Jón Dúason.
Frh. úr síðasta blaði.
berjum,'en sums staðar voru skell-
ur af rauðum berjuni, mjög, góm-
þckkum (Tytteber), sem eru sjald-
gæf á íslandi.
Næsta dag var baldið áfram jnn
eftir í sama veðri; þetta fjarska
skarpa ljós, skuggarnir dökkbláir,
en íildrei, svartir; himinninn bleik-
blár. Um iiádegi sáum við i jökul-
inn mikla. Yið áðum þar sem var
gott berjapláss; sólarhitinn var
sleikjandi, og flugurnar mjög nær-
göngular,- og það var skrítið í þessu
veði'i að stíga á freðinn jarðveg,
og heyra lækjarsitrurnar klingja
undir klakanum.
Við tjaldstað okkar um kvöldið
var fjarðarvatnið okkar orðið alveg
leirgrátt. 1 mosanum og lynginu sá
á hreindýrahorn, og var algengt að
finna þau um þessar slóðir.“
Næsta dag, 25. ágúst, rákust þeir
á leirur í fjarðarbotninuhi, og lík-
lega sandbleytu.
„Við snerum })á aftur sömu leið,
sem við komum, og lentum í vík
eirini, ekki langt fyrir innan sið-
asta tjaldstaðinn okkar, og.tjölduð-
um þar. Lautenant Petersen og ég
gengum in á fjöllin til að kanna
landið, hvor í síria átt. Megn sólar-
hiti var og flugurnar margar og fjör-
ugar, svo það veittist erfitt að ganga
upp brekkurnar; en það var þess
vert þetta land, að skoða það. Inn
á milli fjallana skarst langur dalur
og var dalbotninn alveg sléttur, að
þvi er virtist ofan að (að sjáj, og
f>—(iOO feta liátt yfir fjörðinn, en
fremst’var þrép niður að firðinum,
og hafði lækurinn (eða áin) skorið
niður úr því, svo að sá i hvíta leir-
bakka yst. En það var líka eini
staðurinn í dalnum, þar sem ég sá
flag. Á miðjum dalbotninum var eins
og breitt band, grágrænt, gulgrænt
og rauðbrúnt, og sýndi það, hvar
lækurinn rann.
Mér var að vísu kunnugt um það
af ritum ýmissa, sem ferðast hafa á
Grænlandi, að.það er mikill munur
á gróðrarlífinu í jörðum inni og úti
við hafið. En að það væri svona
mikill munur, liafði mér síst dottið
i hug. Þetta var eins og ég væri
kominn i allt annað land, en ég
hafði séð nokkrum dögum áður; allt
var vafið í gróðri nema Jágir, ]>ver-
hnýptir hamrar hinu megin við dal-
inn. Hlíðarnar að dalnum voru bratt
ar, víða alveg ógengar, en þó voru
þær alhuldar gróðurbreiðu, og Jivergi
rifin skörð i. Eg þefi ckki séð ncitt
svipað. á . Islandi, þar sem ég hefi
l'arið, og liafi . n.okkuð litið líkt út
og þetta, þar sem Eiríkur rauði
nam land forðum, þá skal mig. ekki
lurða, þó að liann, nefndi landið
Grænland. Brúnleitnr haustblær var
að vísu farinn að konia á gróður-
inn með köflum. I?ar sem. ég gekk
upp hlíðina, var viða hnéhátt kjarr
af fjalldrapa og viði, en lyngið yfir-
gnæfði þó , alveg, bláberjalyng og
krækiberjalyng, . og svo mikið af
bláberjunum, að yfirborðið var al-
veg blátt, þegar maður leit inn cftir
hlíðinni. í gróðurbreiðunni sáust
bláklakkur, augnfró og ilmandi letl-
um, rauðu berin, sem áður eru
nefnd o. fl.; niðri við lækinn var
mittishátt kjarr af birki, grávíði og
gulvíði, en rauðbrúni borðinn utan
með var bláberjalyng. Eg get ekki
líkt gróðrinum í hlíðinni við annað
betur en fjarska þykka, flosaða
gólfábreiðu, sem fóturinn sökk djúpt
í við hvert spor. Það hefði þótt
gott sauðland þetta á íslandi, og í
öllum þessum ljóma fannst manni
undarlegt, að þetta land skyldi vera
algerlega i eyði ........
Loksins komst ég upp á efsta fjall-
kollinn í nágrenninu; það var ekki
lítið þægilegt að finna aftur klöpp
undir fæti eftir allt þófið í þessari
gróðurflækju. Út'sjónin þarna af
fjallinu var einkennileg. Dalurinn
sást liggja' langt inn á milli fjallanna,
og sá ekki fyrir endann á honum;
við néfndum hann Kardlingúitdal
eftir fjallinu suðaustan við hann.
Út með firðinum sá í koll eftir koll,
hvelfda og sköllótta og gráa efst,
])ví berari sem lengra dró út eftir.
Suð.ur á við, þar sem .við ætluðum
að leggja leið okkar, risu líka þessi
einkennilegu fjöll, hvert af öðru,
kúft eins og skjaldarbólur, öll vafin
í brúngrænan gróður nema rétt efstu
kollarnir. En á milli fjallanna glitfi
alls staðar í stálbláa vatnsspegla, og
verður því ekki með orðum lýst,
hvernig þessir skínandi fletir juku
landslaginu yndi.
Inn eftir að Hta sást jökullinn
mikli á þrenuir stöðum milli fjall-
anna, tindrandi hvítur í sólskininu,
en fellin fyrir framan hánn fjólu-
blá. Að norðanverðu við fjörðinn
var landið líka mjög fjöllótt, og
skarst þar inn Kardlartokvíkin, um-
girt af háum, hvítum leirbökkum.
Stórir steinar lágu á víð og dre'if
um fjallakollinn, þar sein ég stóð
og eins mátti finna þá í lynginu
sums staðar, þegar að var gætl. Allt
laridið lýsti því greinilega, að jök-
ulröndin hefir áður legið vestar, og
hefir jökullinn núið fjöllin og gert
])au svona kúft, borið með sér stein-
ana og skilið þá eftir, er hann
bráðnaði. Jökull hefir gengið út
fjörðinn, lengi eftir að allur jökull
var horfinn úr Kardlinguitdalnum;
afrásin úr d<alnum stíflaðist við
jökulveginn og myndaðist þar stöðu-
vatn; af þessum ástæðum liggur dal-
botninn svona'hátt yfir fjörðinn, og
er þessi brekka utan til, niður að
firðinum. —
En sú kyrrð þarna uppi. Ekkert
hljóð barst áð eyrum, nema við og
við þytur i vindblæ og suðið j
flugunum, sem vóru þó ekki nærri
því eins ásæknar þarna uppi eins
og niðri í dalnum. Eg átti illt með
að slita mig fyrst af þessum stað,
en það var liðið á daginn, og við
urðum að búa okkur undir að leggja
upp í gönguförina næsta dag.
Nokkru fyrir miðjan morgun lögð-
um við upp á fjöllin .... Veðrið
var likt og undanfarandi daga, og
sást ekki einu sinni skýhnoðri á
loftinu lieiðbláu, þá daga, sem við
vorum í þessari gönguför.
Við gengum yfir dalsmynnið og
svo upp hlíðarnar og stefndum i
suður. Þegar kom 1200—1300 fet
yfir sjávarmál, fóru stöku kappar-
bungur að standa upp úr lynginu . .
Sólskinið var s.teikjandi, en þuml-
ungsþykkur ís á lækjunum. Landið
reis upp í þessar kollóttu, brún-
grænu öldur, en víða spegluðust
vötn á milli. Fallegt var þar í sól-
skininu, og minnti dálítið á hálsa-
héruð sums staðar á Jótlándi, eink-
um kringum Silkiborgarvötnin; en
hálsarnir voru raunar allmiku hærri
og jurtagróðurinn talsvert annar. Jök
ullinn hefir unnið að þessu landlags-
smíði, og voru öldurnar að miklu
leyti byggðar upp af aur og lausa-
grjóti; Sums staðar stóðu upp úr
klapparbungur og hei'ir sjálfsagt
verið klettakjarni í mörgum háls-
unum þó að það sæist ekki; en
víða sást hin forna jökulurð eins
og kemba út af klöppunum á alla
vegu, og er margt um þetta að segja
frá jarðfræðilegu sjónarmiði, þó að
ekki sé farið út í það hér. Hálsarnir
hækkuðu þegar suður eftir dró, og
af hæðunum sáust æ stærri og stærri
flákar af landísnum, hvítum og al-
varlegum, en fram af ísnum risu
bláleitar fjallöldur, liver af annarri,
og allar með sömu stefnu, en djúp-
ir dalir á milli, og var það ógisti-
legt land að líta yfir, en býsna svip-
mikið. Og þó að manni gæti nærri
því minnt niðri i dældunum sums
staðar, að þetta væri Jótland, þá
þurfti ekki annað en koma upp á
einhverja hæðina og sjá þessa
„undramynd“ jökulsins rísa hátt við
austur, til þess að ganga úr skugga
um, hvaða land þetta var; en einmitt
það gerði þessa likingu ennþá und-
arlegri.
Mörg hreinhorn sáust á gróður-
breiðunni, en flest voru þau fornleg.
Sums staðar sáust ný hreinsspor,
og fór þá heldur en ekki að koma
veiðihugur i Grænlendingana. Snjó-
hvítir hérar stukku upp á lcið okk-
ar og þöndu sig yfir landið. Græn-
lensku hérarnir eru hvítir allt árið
og mjög loðnir. Danir á Grænlandi
vinna stundum úr „ullinni“ band,
og prjóna úr því vetllinga og sokka.
Vettlingar úr héra-„ull“, sem ég sá,
voru fjarska mjúkir og hlýir og
hvítir eins og hvítasta léreft ....
Að áliðnum degi reistum við tjald-
ið við fallegt vatn, ekki stórt, sem
lá spegilslétt í kvöldkyrrðinni. Ekk-
ert rauf þögnina, nema við og við
vellið i himbrimunum á vatninu.
Við þóttumst taka eftir því, að ein
liimbrimahjón hefðu lagt undir sig
hvert af þessum mörgu smávötnum,
sem voru þarna innan um fjöllin.
Þegar við höfðum snætt og drukk-
ið með ágætt, ískalt vatn úr him-
brimatjörninni, vöfðum við okkur
í brekánin, en Grænlendingar voru
brekánslausir, og hugðust mundu
sofa. En það fór á aðra leið. Við
vorum sveittír eftir hitann um dag-
inn, en nú var orðið napurlega kalt
í tjaldinu. Grænlendingarnir sofnuðu
á augabragði, en vöknuðu aftur eft-
ir nokkrar mínútur, skjálfandi af
kulda og tóku nú að berja saman
Iiöndum og fótum af mesta kappi.
Á þessu hitnaði þeim svo, að þeir
gátu sofnað aftur nokkrar minútur,
en vöknuðu svo aftur og fóru að
berja sér, og gekk á þessu alla nólt-
ina, að þeir hrutu og börðu sér á
víxl. Svona gekk það þær nætur,
sem við vorum á fjöllunum, og fór
þó heldur versnandi. Eskimóar eru
hér aldrei á ferð svona siðla sum-
ars. 1 fjallgöngum sinum tíðka þeir
mikið að troða alls staðar inn á sig'
lyngi, áður en þeir leggjast i'yrir
og kvað það vera fyrirtaks ráð,
til að halda á sér liita, en það
þekktum við ekki þá.
Næsta dag, föstudag 27. ágúst,
risum við á fætur klukkan fimrti,
snæddum og héldum svo áfram ferð-
innni. Enn sáum við víða hreins-
spor, en sums staðar rjúpur. Ekki
höfðum við gengið mjög lengi, áður
en við komum fram á dalbrún eina
háa. Dalurinn var langur og breiður,
og sýndist dalbotninn langt, langt
fyrir neðún okkur rennisléttur. Á
rann eftir dalnum. Þóttumst við
vita, að þarna væri Hivilikvatnið.
Við gengum — eða réttara sagt
renndum okluir — niður hlíðina og
var hún fram undir 2000 feta há
og fja'rska brött. Hvergi sá flag í
hliðinni, þó að hún væri svona
brött, og sums staðar var jafnve)
skógarkjarr. Við fundum þar líka
hvannir, sem eru fjarska sjaldgæf-
ar um þær slóðir, en bláberin og
krækiberin voru engu minni cn i
Kardlinguit-dalnum. í dalnum var
fjarska lieitt, og svo mikið af flug-
um, að fyllilega gat jafnast við mý-
bitið í eyjum, þegar verst hafði vcr-
ið í júlímánuði. Víði- og birkikjarr
var í dalbotninum en varla eins
mikið af berjum og í hlíðinni. Vatn-
ið hefir áður staðið miklu hærra
og náð lengra upp í dalinn og þcss
vegna er dalbotninn svona sléttur.
Nálægt vatninu voru á nokkru svæði
gulhvítar, lágar sandöldur með
blöðkutoppum; var það eini staður-
inn, þar sem ég sá votta fyrir upp-
blæstri. Sjálft vatnið er leirgrátt að
lit, en mjög ólíklegt er að þessi litla
á, scm við fórum yfir, valdi því.
Hefi ég ýmsar ástæður til að ætla,
að á renni sunnar i vatnið, og geri
sú á á það jökullitinn.
Hvergi höfðum við, enn sem kom-
ið var, séð eins miklar minjar eftir
hreindýr og þarna í dalnuni, sj)or,
horn og bein, og loks sáum við stór-
an hrein, sem stóð undir fjallinu og
horfði á okkur. Grænlendingunum
sveið það sárt að geta ekki farið
að elta hann, en þa’ð sáum við, að
þeir hugðust mundu koma hér
síðar.
Enginn Evrópumaður (siðari tíma)
liefir fyrr stigið fæti í þennan dal
.... Það er lieldur ekki auðvelt að
segja, hvar hinir fornu íslendingar
hafa komið .... Við arm, sem geng-
ur norðaustur úr Nágsugtok, kváðu
vera einhverjar byggingarústir, sem
ekki eru eftir Grænlendinga .......
Um kvöldið var tjaldið reist við
litið vatn á liálsi, ekki liáum, fyrir
sunnan Hivilikdalinn. Úti i vatninu
var fjarska mikill jurtagróður, og
moraði alveg af brunnklukkum og
ýmis konar smákröbbum, en ósköp-
in öll af vatnabobbum sátu á stcin-
unum í vatninu. Okkur furðaði mjög
á þessu kvika lifi í fjallavatni svona
nálægt jökulauðninni, en i aðra
röndina var það okkur Htið gleði-
efni. Annað vatn var ekki að fá í
nánd, og við höfðum engar tilfær-
ingar til að sjóða það. Vatnið reynd-
ist furðanlega bragðgott, og kalt var
það, en það eru engar ýkjur, að það
brakaði undir tönn eða réttara sagt
krabbarnir í þvi ......
Framhaltl i næsla hlaði.