Fálkinn - 02.06.1950, Qupperneq 4

4
FÁLKINN
Frá vinstri: Rockefeller Center er 15
stórhýsi, reist á áriinuni eftir 1930
af John D. Rockefeller yngra. Þar
starfa yfir 30.000 manns. — Hér
sést framhliðin á aðalbyggingu Rocke
feller Center. Standmynd af jötun-
guðinum Atlas stendnr fyrir framan
aðaldyrnar. — Á Times Sqnare er
mest umferð í New York, enda hafa
5 neðanjarðarbrautir endastöð þar
og þar mætast fjölmörg aðalstræti.
Byggingin fyrir miðju er bækistöð
New York Times.

MANHATTAN,
hfaria Ticw Xfork,
ER BABYLON VORRA TÍMA, HEIMKYNNI FJÖLDA ÞJÓÐA, SEM
ALLAR BERJAST FYRIR AÐ EIGNAST FRÆJGÐ OG DOLLARA.
WONDERFUL Manhattan, most
wonderful of all — richness,
sorrow, — spleen and love, you
lcnow them all! Manhattan that’s
New Yorlc. New Yorlc that’s.
Manhattan — we love you, love
you all!
ÞaS er óvíst hvort allir taka
undir þennan vísustubb úr einni
glyssýningunni á Broadway —
óvíst er að allir elski Manhatlan,
lijarta heimsborgarinnar New
York, borg skýjakljúfanna. Því
að þar mætist gott og illt ef til
vill í enn ríkara mæli en á
nokkrum öðrum stað á hnettin-
um, baráttan fyrir lífinu er hörð
og sumir hremma auðsældina
en aðrir hreppa örbirgðina, eins
og gengur. I Manhattan eru and-
stæðurnar ólrúlega miklar og
ótrúlega stutt milli himnarikis
og helvítis.
Manliattan nær aðeins yfir
tíunda lilutann af New York,
en landfræðilega og fjárhags-
lega er þetta langmerkasti hluti
horgarinnar. Á þessum liólma
skýjaldjúfanna býr fleira fólk
en í hinum fjórum borgarhlut-
unum til samans, en þarna eru
líka stofnanir, sem hafa áhrif á
hag margfalt fleiri milljóna
en búa í allri New York. Því að
þar eru stórbankarnir, kaup-
laallirnar og iðnhringarnir, sem
geta ráðið því hvað þú og ég
borgum í rentur eða fáum í
rentur af peningum sem við
skuldum eða eigum, og hvað
maturinn kostai', sem við étum
í dag og á morgun. — Og þarna
eru stærstu verslunarhús ver-
aldai’, glæsilegustu gistihúsin,
stæi’stu neðanj ai’ðarbrautarstöðv
arnar, mest umferð á götunum,
^tórfenglegustu hrýr í heimi,
hæstu liús i heimi og íburðai’-
mestu leiksýningar í heirni.
„Biggest in world“ — stafar ekki
síst frá Manhattan.
Hérna einu sinni var Manliatt-
aneyjan til sölu fyrir 24 dali og
þrjá kagga af brennivíni. Indí-
ánarnir á Long Island voru selj-
endur að liólmanum og óraði
áreiðanlega ekki fyrir því —
fremur en kaupendurna — að
þai’na í sauðlandinu mundi inn-
an skamms risa upp stór borg
úr stáli og steinlimi. Veiðiland
Hjartarfóts varð mæniás heims-
fjármálanna, stræti með sex-
földum ökubrautum liggja nú yf
ir stígana, sem antílópur tróðu
forðum og 250 m. liáir manna-
bústaðir hafa sproltið upp af
öskuhaugunum eftir vai’ðelda
rauðskinnanna. í dag skiptistt
þessi dýrmæta byggingalóð, Man
iiattan, rnilli tugþúsunda af eig-
endum. En^að er enginn kiaup-
sýslumaður sem á dýrustu lóð-
ina á Manhaltan — þá sem Rocke
feller Center stendur á. Þá lóð
á Colmumbia-háskólinn.
Það eru ekki skýjakljúfarnir
einir sem beina liuganuin til
hinnar fornu Babýlonar. Á Man-
hattan lieyrist ldiður allra hugs-
anlegra tungumála — þýska,
jiddiska, noi’ðurlandamál, ítalska,
franska, rússneska, pólska, kín-
verska. Hér eru fleiri Gyðing-
ar en voru í Palestínu fyrir tveim
ur árum, fleiri ítalir en í Róm
og fleiri írar en í Dublin, svo
að dæmi séu nefnd. Gyðingar,
ítalir, Kínverjar og svertingjar
hafa safnast saman í liverfi
hver fy'r'ir sig á Manhattan
(Svertingjar í Harlem, Gyðing-
ar í „Jewtown" og Bronx, ítalir
í „Little Italy“ og Kínverjar í
„Chinatown“. Hins vegar eiga
flestir Norðurlandabúar heima
í Brooklyn, sunnan og austan
East Rivei’, sein skilur Manhatt-
an og Bronx frá Brooldyn og
Long Island. Fimmti borgarhlut-
inn er Richmond, eyja suðvest-
ur af Brooklyn.
En áuk áðurnefndra „stór-
þjóða“, sem byggja Manhattan,
er þar fólk af nær 50 þjóðern-
um, sem reynir eftir megni að
gera sig heimakomið í heims-
horginni og viðhalda þó um leið
þjóðerniseinkennum sínum. Vit-
anlega er það erfitt fyrir fáa að
halda við þjóðerninu í jafn-
stórri borg og New York er, og
einkennin skafast smám saman
út, þrátt fyrir að þessi þjóðar-
brot bafi sína eigin skóla, kirkj-
ur og samkomuhús. Tungan
hverfur ofast með þriðju kyn-
slóðinni •— hjá öllum nema Gyð-
ingum. Þvi að það er svo hlá-
legt við þetta fólk, að þó að það
sé fljótt að samlagast umhverf-
inu og lireiðra urn sig í fram-
andi landi, þá týnir það ekki
einkennunum fyrir því — livorki
andlegum né líkamlegum. Þess
vegna tekur maður rneira eftir
Gyðingunum í New York en öll-
um öðrum þjóðflokkum, eg elclc-
ert lát er á sérstöðubaráttu
þeirra. Til dæmis liafa fjögur
ný Gyðingablöð liafið göngu
sína á Manhattan síðan ófriðn-
um lauk og skólum að sam-
kundubúsum Gyðinga fjölgar
með hverju ári. Og þeim Gyð-
ingum sem stunda annað en
verslun fjölgar einnig, ekki síst
meðal starfsmanna ríkis og bæj-
ar. Fjöldi af þeim vinnur við
póst og síma, bókavöi’slu,
kennslu og sem húsameistarar,
verkfræðingar og listamenn.
Það er margt nýstárlegt sem
Manhattan befir að bjóða. Þar
eru stórhýsin Rockefeller Cent-
ter með blóinagarðinum Plaza
og Radio City ( með stansta og
fegursta kvikmyndasal verald-
ar), stærsta verslunarliús í
heimi: Macy, dýrasta og íburð-
armesta stórgistihús í heimi:
Waldorf Astoria, íþrótlahöllin
Tlie Madison Square Gardens,
Metropolitan Opera Ilouse, Met-
ropolitan Museum, Harlem og
Chinatown, Frelsisstyttan, út-
sýnið úr Empire State Building,
Fiftb Avenue fyrri liluta dags
og Broadway á lcvöldin. Sá sem
vill ekki fara á mis við neitt
sem Manbattan hefir að bjóða
verður að liafa nóg af tvennu:
tíma og peningum. Og jafnvel þó
að hann hafi það, fer hann samt
á mis við margt. Hann langar
til að heyra Benjamino Gigli