Fálkinn - 06.04.1951, Blaðsíða 4

4
FÁLKINN
hin foraa höfuðborg Finnlands
★
Löngu áður en núverandi höfuðborg Finnlands, Helsinki, varð til var
borgin, sem öllum öðrum finnskum stöðum fremur má kalla „Yestur-
dyrnar“, orðin stórborg á þeirra tíma mælikvarða. í þá daga var
Finnland hluti af Svíþjóð, en hvorki nýlenda né hjálenda. Og þeirri
menningarstarfsemi, sem rekin var í Ábo frá alda öðli, er það að
þakka, að enn haldast tengslin milli Finnlands og Norðurlanda og
að Finnar telja sig norræna þjóð.
VENJULEGASTA leið þeirra,
sem ekld fara leið fuglsins fljúg-
andi til Finnlands og koma ekki
að austan, er lil Stokkhólms og
þaðan með skipi til Ábo — eða
Turku, sem svo heitir á finnsku.
Að vísu er hægt að fara með
skipi frá Stokkhólmi alla leið
til Helsinki, en flestum þykir
Áboleiðin skemmtilegri. Og nor-
rænn maður má ekki láta það
til sín spyrjast, að hann komi
til Finnlands án þess að staldra
við í Ábo, þessari norrænustu
borg Finnlands.
Ábo er næstsfærsti bær Finn-
lands — aðeins Helsinki stærri
— en Tammerfors eða Tamp-
ere, hinn hraðvaxandi iðnaðar-
bær, er um það bil jafn stór.
Hvor bærinn um sig hefir rúm-
lega 100.000 ibúa. Fyrir 50 árum
töldust íbúarnir vera um 31
þúsund og liefir borgin þanng
rúmlega þrefaldað íbúafjölda
sinn á hálfri öld,. Sýnir það að
hún er ekki neinn kyrrstæður
forngripur. Þvert á móti. Hún
liggur vel við samgöngum bæði
til lands og sjávar og þess vegna
hefir iðnaðurinn hlómgast vel
þar síðan Finnar fóru að ger-
ast iðnaðarþjóð. f sumum grein-
um á finnskur iðnaður sínar
stærstu bækistöðvar í Ábo.
En islenskur gestur hlýtur
fyrst og fremst að minnast Ábo
sem gamallar bækistöðvar nor-
rænnar menningar, og sem liins
fyrsta menntaseturs Finnlands,
sem frá öndverðu og til þess að
Svíar misstu Finnland í hend-
ur Rússa, árið 1809, var tengi-
liður og miðstöð allra sam-
skipta hinna vestari Norður-
landa við hið austasta og til
1812 höfuðborg Finnlands.
Nú er Ábo aðeins liöfuðborg
eins finnska lénsins af tíu, þess
sem tekur yfir sunnanverðan
vesturjaðar landsins og kennt
er við Ábo-Björneborg (á
finnsku: Turku-Pori. Eg nefni
nöfnin í nefnifalli, því að ef
Höllin i Abo. Elstu hlutar hennar eru byggðir kringum árið 1300 af
Birgi Magnússyni Svíakonungi, sem sa.t við völd 1290—1318. í höll-
inni er merkilegt þjóðmenjasafn.
Dómkirkjan i Ábo, etsta dómkirkja Finnlands, er um 700 ára. Fremst
á myndinni sést í ána Aura eða Aurajoki, „lífæð borga,rinnar.“
að Finnar lialdi fast við heiðna
siði og virði að vettugi boðskap
hinna kristnu trúboða. Þeir lofi
öllu góðu þegar hættan steðji
að en gleymi svo öllu þegar
liættan sé liðin hjá. — Hér mun
vera átt við það að Eiríkur IX.
Svíakonungur sendi lier manns
til Finnlands til þess að kúga
tnenn til kx-istni, árið 1155, en
þegar lierinn var farinn úr land-
inu tóku Finnar upp sinn heiðna
sið aftur.
Goðatrú Finna var ekki Ása-
trú. Þeir tilbáðu anda forfeðra
sinna og trúðu á helga staði,
svo sem lindir og tré, þeir trúðu
á mátt særingamanna, sem not-
uðu aðstöðu sína jafnt til þess
að ná veraldlegum völdum.
Finnar voru fyrir löngu komn-
ir af veiðimanna- og hirðingja-
stiginu er þetta gerðist, og höfðu
eignast fasta hústaði og voru
orðnir hændaþjóð, eins og þeir
hafa verið til þessa og eru enn,
þó að iðnaðurinn hajfi gerst
skæður keppinautur bóndans,
eins og í flestum öðrum lönd-
um.
— — Svíar héldu áfram trú-
boðinu og það vai'ð til þess, að
Finnland varð smám saman
hluti af sænska rikinu. — Ekki
maður ætti að nefna þau í eign-
arfalli með oi'ðinu lén, þá mundi
það lieita á finnsku: Tui-un-
Poi’in-lááni). Lén þetta eða tí-
unda land er á stæi’ð við fjórð-
ung íslands og þar er tiltölulega
lítið af stöðuvötnum og ræktað
land mikið, í hlutfalli við skóg-
ana, en þarna húa rúmlega
700.000 manns, og meira en tí-
undi hver íbúi liefir flutst þang-
að á síðai’i árum, úr landskik-
um þeim, senx Rússar tóku af
Finnuni í styrjöldunum 1939—
’44.
Eins og flestar fornar versl-
unarborgir stendur Ábo, eða
Arbær, við mynni stórár einnar,
senx nefnist Aura. Er hún á
báðum bökkum árinnar, en
stórar brýr tengja borgarlxlut-
ana saman. Hér við árósana var
kaupangur þegar sagan greinir
fyrst fiá, en það var á 13. öld.
Það var vegna ti’úboðsstai’fs,
sem Svíar fórxi fyrst að simxa
Finnlandi. Og svo einkennilega
vill til að Finnland sést fyrst
gelið í páfabréfi frá Alexander
III., dagsettu 9. september 1182,
lil erkibúiskupsins í Uppsölum,
annarra sænskra biskupa og
Gultorms jai’ls, þar sem hinn
lxeilagi faðir kvartar undan því