Fálkinn - 01.02.1952, Blaðsíða 4

4
FÁLKINN
Grafir og grafhýsi
Forn-Egypta
Hvergi í heimi hafa fornfræðingar starfað með
eins miklum árangri og í Egyptalandi. Og þetta
er útfararsiðum Forn-Egypta ekki síst að þakka.
í grafhýsum þeirra hafa fornmenjarnar varðveist
betur en í nokkru safni.
OINS og margar aðrar þjóðir
trúðu Egyptar á annað líf,
en þeir voru bændur og efnis-
hyggjumenn og liugsuðu sér því
næstu tilveruna líka þeirri fyrri,
og þess vegn yrðu framliðnir
menn að liafa með sér í gröfina
flest það er þeir notuðu í lif-
anda lífi. Þetta var hægt að
gera með tvennu móti: láta
mat og drykk, vopn og húsgögn
í gröfina, eð færa þeim látna
fórnir. Egyptar gerðu hvort-
tveggja. Maður skyldi ætla að
þetta liafi verið gert af um-
liyggju fyrir þeim látna, og svo
var stundum. En stundum var
það gert af ótta við liann.
Fólk óttaðist að sá látni
mundi ganga aftur ef ekki færi
vel um liann hinu megin, og þá
gæti draugurinn orðið til ó-
þæginda, hæði fyrir ættingjana
og þorpið. Það var einkum á
elstu tímum Egypta, sem óttinn
réð mestu um fórnirnar. Jafn-
framt því sem honum var séð
fyrir nesti voru ýmsar varúðar-
ráðstafanir gerðar. Haus og fæt-
ur voru skornir af líkinu svo
að það skyldi ekki komast á
kreik. En þetta þótti hrossa-
lækning, og fundist liafa bæn-
ir frá fólki, þess efnis að það
verði ekki limað sundur eftir
dauðann.
Fyrst í stað voru grafirnar
mjög einfaldar. Líkið var lagt í
holu, sem grafin var í jörðina,
lagt á hliðina og lmén beygð
upp undir höku. Þegar heldri
maður átti í hlut var skinnfeldur
eða dúkur lagður yfir Ikið. Og
svo var „nestið“ lagt kringum
það í hring. Við Helvavn —
hálftíma leið með járnbraut,
suður af Iíairo -— hafa nýlega
verið grafnar út svona grafir,
svo hundruðum skiptir. Þær
eru frá I. og II. konungsættar-
tímanum, um 3000—3200 f. Kr.
Þegar menningin og kröfurn-
ar uxu þóttu svona grafir ekki
hæ'fa konungum og stórmenn-
um. Þeir urðu að fá eitthvað
hetra. Og nú var byrjað að
hlaða grafirnar úr steini. Þar
voru mörg afhýsi með gólfi,
veggjum og þaki, og hrátt þótti
ekki viðeigandi að liafa þetta
neðanjarðar heldur var farið
að hyggja kumbl, líkt og hús,
og eru þessi grafhýsi kölluð
Mastaba. Nafnið þýðir á arah-
iskp hekkur, og voru kölluð svo
of því að þau likjast stórum
hekkjum. Fjöldi af þessum gröf
um er til í Egyptalandi.
Að ofan: Úr gröf Stajckara. Myndin
sýnir Heti, konunglegan husameist-
ara, sem lifir á timum VI. konunga
ættar (um 2200 f. Kr.). — Að neð-
an: Ramses II. var einn af voldug
ustu faraóunum. Nú er hann í þjóð-
menjasafninu í Kairo. Hann dó ár-
ið 1225 f. Kr., en múmían sýnir þó
greinilega andlitsfall hajis.
Það er vanda- og nákvæmniverk, sem maðurinn á myndinni er að
vinna: að hressa upp á veggmyndirnar í grafhýsi einu i Þe'oi..
Það voru konungarnir sem Sakkara, nálægt fornu Memfis,
réðu þessum „framförum“, til •um klukkutíma bílferð suður
af Kairo. Á honum eru sex
þrep og hæðin er rúmir 60
metrar.
Næsta stigið er pýramídinn við
Medum. Þar eru aðeins þrir stall-
ar en sá efsti er hruninn. Faraó-
inn Snefrú, einn af eftirmönn-
um Zosers lét reisa liann, og
stendur hann einn sér á hæðar-
hrún i eyðimörkinni.
Næsta stigið er hinn venju-
legi pýramidi. Stallarnir voru
fylltir og jafnaðir og kalkhellur
lagðar yfir, þannig að yfirhorðið
varð slétt. Snefrú lét byggja
fyrsta pýramídann af þessari
gerð við Dashur, skammt frá
Sakkara. En hvað liafði hann
að gera við tvo pýramída. Ein
skýringin er sú, að sálin hafi
átl að búa í öðrum en líkaminn
í hinum. En líklega her að leita
skýringarinnar í stjórnmála-
skipun Egyptalands.
Egyptaland var nfl. ekki eitt
eitt ríki heidur samhand tveggja
Efra-Egyptaland, þ e. Nilar-
dalsins og Neðra-Egypta-
lands eða Nílardellunnar. Mörk-
in voru sunnan við Kairo, þar
sem stóru pýramídarnir standa,
við Giseh.
Þessi riki voru til þegar Meni-
es sameinaði Egyptaland, en
af stjórnmálaástæðum lét luirin
þau ekki renna saman í eitt
hið fyrsta i sögunni, og voru
að sýna tign sína og vald. Þetta
vai'ð aðdragandi pýramjdans.
En í pýramídunum er líka fal-
in trúmála- og stjórnmálagáta,
sem þarf sinnar skýringar við.
Konungar Egypta töldu sig
goðhorna. Upprunalega voru
þeir synir haukguðsins Horus-
ar, en eftir því sem þungamiðja
ríkisvaldsins fluttist norður á bóg
inn náði prestastéttin meiri og
neiri völdum yfir faraóunum,
3n háhorg prestanna var í Mem-
is og Heliopolis. Prestarnir í
vlemfis tignuðu Ptah en í Heli-
opolis sólguðinn Ra. I sam-
keppninni milli Ptah og Ra
hafði Ra betur og konungarnir
urðu þess vegna „synir Ra“.
Sem tákn Ra er m. a. til lítill
pýramídi, sem stendur í muster-
isforgarðinum í Heliopolis. Það
ef liugsanlegt að þetta Ra-tákn
sé uppruni pýramídanna. Að
konungurinn liafi viljað sýna
guðdóm sinn með því að hvíla
i guðdómstákni Ras, pýramíd-
anum. Þegar Amon steypti Ra
af stóli var hætt að byggja
pýramída.
Pýramídinn varð þannig til
að minni mastaha var hyggð
ofan á aðra stærri. og svo önn-
ur enn minni þar ofan á. Þannig
myndaðist svokallaðui þrepa-
pýramídi. Faraóinn Zoser lét
hvggja fyrsta pýramídarn við