Fálkinn - 19.03.1954, Qupperneq 5

FÁLKINN
5
Hellismenn í ævintýrum
Eftir JAN FLEMING.
Dýpstu hellar, sem vitað er um, eru í Pyreneafjöllum, 728 metra undir yfir-
borði jarðar. Sumir hellarnir í fjöllunum hafa verið mannabústaðir fyrir
20.000 árum, og helluristur hafa fundist þar. Síðustu sumur hafa þessir hellar
verið rannsakaðir og margt komið á daginn, sem hér verður sagt frá.
Þverskurðarmynd af hellunum miklu. Tölurnar 1—3 sýna kunna fjallatinda,
4: St. Martin-steinninn, 5: brunnvindan, 6: sylla í fjallinu á 260 feta dýpi, 7:
sylla á 690 feta dýpi, 8: ,,lendingin“ á 1160 feta dýpi, 9: vinda fyrir símavír,
10: gröf Marcels Loubens, II: tjaldbúðir leiðangursmanna, 12: stigi, 13: fljótið,
14: fossinn, 15: St. Paulskirkjan teiknuð í neðsta hellinn til að sýna stærðina.
fara nokkurn tima frá járnliliðinu
sem var við innra lilaðið.
Það sem nú tók við gerðist á
nokkrum sekúndum. Varðmennirnir
átta fóru að skima cftir stúlkunum,
en þær voru Iiorfnar. Mexikönsku
lögregluþjónarnir höfðu umkringt
varðmennina útta.
— Við skjótum ef þið segið eitt ein-
asta orð!
Lögregluþjónarnir þjöppuðu varð-
mönnunum upp að múrnum og æfðar
hendur gripu til vopna. Þegar varð-
mennirnir höfðu verið afvojtnaðir,
voru þeir bundnir og keflaðir. Þetta
hafði gerst á fáeinum mínútum. For-
inginn, sem var ofursti, fór inn í
dyravarðarbústaðinn.
— Halló, Harte! kallaði liann. Harte
kom fram. Ofurstinn réðst á hann.
Nú var opin leið inn um járnhiiðið.
Allt i einu heyrist skothvellur. Ef
hann hefði ekki komið mundi kannske
hafa orðið hægt að komast að Trotski
sofandi.
Alls staðar var dimmt í litla húsinu,
sem Trotski bjó í með konu sinni og
barnabarni. Tré stóð fyrir utan húsið.
T,veir lögregluþjónar klifruðu xpip í
það. Þcgar þeir liöfðu náð fótfestu
á grein i trénu var þeim rétt vélbyssa.
Einhverjir af lögreghiþjónunum
reyndu að ryðjasl inn í húsið, en Jjá
hrópaði einn af riturunum:
— Sá sem reynir að komast inn
verður skotinn. í sömu svifum heyrð-
ist slcothríðin úr vélbyssunni. Lög-
regluþjónarnir létu skothríðina ganga
beint inn í svefnherbergi Trotskis.
Trotski og Natasja vöknuðu ekki
fyrr en kúlnahríðin kom inn í svefn-
herbergið. Þau veltu sér fram úr rúm-
unum og niður á gólf, milli rúmanna
og þilsins. Þar lágu ])au og stundu
þungan, en kúlurnar holuðu þilið, að-
eins tíu sentimetra l'rá þeim. Allt í
einu heyrði Trotski að liurðin var
opnuð og nokkrum skotum var skot-
ið á rúmið haus.
Svo sló öllu í dúnalogn. Skothriðin
hætti og það heyrðist að lögreglu-
þjónarnir voru að setja bifreiðarnar
í gang. Þegar ekki heyrðist í þeim
lengur varð allt hljótt. Iljónunum
fannst óratimi þangað til þögnin var
rofin. Ljós var kveikt og hróp heyrð-
ust. Trotski og Natasja Sedova stóðu
upp og þjónarnir komu inn með
skammbyssurnar á lofti. Þeir voru
náfölir. En það þótti ganga krafta-
verki næst að Trotski var óskaddaður.
Um þessar mundir var hershöfðing-
inn A. Sanchez Salazar yfirmaður lög-
reglunnar i Mexico. Hann gaf út fyrir
þrennir árum bók, sem heitir „Morð
í Mexico". Þar segir liann frá þvi er
hann var vakinn klukkan hálffjögur
að morgni og tilkynnt að Trotski hefði
verið sýnt banatilræði. Salazar ók
þegar í stað til heimilis Trotskis i
Coyacan. Þegar þangað kom var húsið
umkringt af lögreglumönnum og lier-
mönnum. Varðmennirnir átta, 'sem
höfðu verið bundnir, böfðu nú fund-
isl og var verið að yfirheyra þá. Einn
manninn vantaði — það var Eobert
Sheldon Harte.
1 rannsókninni kom merkilegt at-
riði fram. Trotski skrifaði ríkisstjórn-
inni og benti á að það kæmi lil mála
að rannsóknin stefndi í öfuga átt.
Hann hafði komist að þeirri niður-
stöðu að rússneska leynilögreglan ætti
upptökin að tilræðinu og hefði látið
kommúnista í Mexico framkvæma það.
Bréf Trotskis kom öllu i uppnám.
Salazar hersliöfðingi fór varlega.
Jafnvel þó að hann væri annarrar
skoðunar í málinu en Trotski þá lét
Framhald á bls. 14.
ETTA er skrifað við hellis-
munna 1829 metra yfir sjó.
Opið liggur niður á við inn
í stórt gimald úr steini, sem er
líkast því að það væri mannaverk.
Hér er grátt og hrjóstrugt í kring,
aðeins fáein skrælnuð furutré. Við
hellismunnann er brunnvindan og
tjaldað yfir hana, og símaleiðsla
til þeirra, sem eru niðri. Tveir
menn halda vörð.
Klukkustundir og dagar ]íða
án þess að nokkuð gerist, en svo
fer allt í einu að ískra í vindunni,
og eftir klukkutíma er manni
hjálpað upp úr hellisopinu. Hann
er með hvítan hjálm og samfest-
ingurinn hans er rennvotur.
Pierre St. Martinshellirinn
fannst 1950; það var hellafræð-
ingur sem hét Lepineau sem fann
hann. Hann fann gig og kastaði
steini niður en heyrði hann ekki
rekast í botn. Árið 1952 var farið
að rannsaka þennan helli. Marcel
Loubens hét einn leiðangurs-
manna. Hann hrapaði til bana í
gígnum er vaður hans slitnaði.
Gigurinn er 365 metra djúpur!
Það var kvartþumlungs gildur
stálvír, sem notaður var fyrir
vað.
Áður en Loubens týndi lífi var
hópur manna farinn að gera upp-
drátt þann af hellinum, sem sést
hér á myndinni. Sömu mennirnir
héldu áfram rannsóknunum sum-
arið 1953. Norbert Casteret heit-
ir aðalmaðurinn. Hann hefir var-
ið mestum hluta ævinnar til að
rannsaka hellana í Pyreneafjöll-
um og hefir fundið elstu mynd-
höggvara- og málaralistaverk, sem
til eru í veröldinni. Hann hefir ver-
ið í dýpstu hellum Frakklands og
fundið upptök árinnar Garonne,
sem menn héldu áður að væru á
öðrum stað.
Fyrir skemmstu hafði leiðang-
urinn klöngrast áfram þrjá kiló-
metra eftir hallandi göngum, sem
tóku við fyrir neðan lóðrétta gíg-
inn. En þeir verða að komast ein-
um kílómetra lengra til þess að
sjá hvar heppilegast er að brjóta
jarðgöng gegnum fjallshlíðina til
að leiða vatn til raforkufram-
leiðslu um. — 365 metrum neðar
en ég sit er bækistöð vatnsvirkja-
fræðinganna, með tjöldum, upp-
hitunartækjum og öllum útbún-
aði. Ennþá neðar í þessum undir-
heimum eru í augnablikinu fimm
menn, þar á meðal Lepineau, sem
fyrstur fann hellinn. Þeir hafa
verið þarna í þrjá daga og hafa
rofið símasambandið og ætla ekki
að gera vart við sig fyrr en eftir
sólarhring. Á þessum tíma finna
þeir kannske sjálf upptök Gar-
onne og tekst að setja nýtt dýpt-
armet, betra en það fyrra, sem er
610 metrar.
En uppi í sólskininu bíða fjöl-
margir franskir blaðamenn eftir
stórtíðindum. Ef ekkert gerist þá
fara þeir fýluferð.
Þegar ég kom ofan úr fjalli í
gærkvöldi var hellismaður úr
öðrum leiðangri borinn framhjá
mér. Höfuðkúpan á honum var
brotin. Ég vona að mér aukist
álit á þessari „íþrótt“ áður en ég
fer héðan aftur.
Leiðangrinum 1953 ofan í
Pierre St. Martin-hellana miklu
lauk með glæsilegum árangri og
margt furðulegt hefir fundist. Nú
er öllum rórra, siðan allir leið-
angursmennirnir eru komnir ofan
í dal og asnalestirnar komu klyfj-
aðar niður hlíðina. Það hefir
margt gerst síðan ég skrifaði fyrri
Framhald á bls. 10.
Mesti hellafræðingur jarðarinnar, Norbert Castcret, við opið á Pierre St.
Martin-hellinum.