Dvöl - 01.12.1905, Side 4

48
DV0L.
„Já, einmitt áhrærandi hann og höfðingjana úti
á „Mars Reising" og upphlaupinu 1716. Það mun
verða erfitt að færa nokkra vörn á móti því“.
„Én það er nú ekki verið að biðja neinn um
að hjálpa Jakobi kongi, en Karli prinzi elzta syni
hans, og í 30 ár getur margt fallið í gleymsku. Og
þegar allt kemur til alls, lafði Gordon, þá getur sá,
sem er konungur ekki hafst neitt ranglæti að, því
hann hefir svo háan rétt og víðtækt vald", sagði
Hektor.
„Hatrið og fyrirlitningin, semjakob kongur kom
inn hjá almenningi fyrir 30 árum er ekki enn þá
gleymt. Ég er ekkert illgjörn í mér að eðlisfari, en
samt er gremja mín og óánægja söm og jöfn þann
dag í dag, eins og þann dag, sem maðurinn irtinn
leitaði fylgsnanna með Sheriffmuir. Og Mac Dónald
minn: Konungurinn getur gjört rangt alveg eins
og aðrir menn. Frá því augnabliki, að hann lenti
við Skotland varð sérhver manneskja dauðhrædd við
hann. Lávarður Gordon var í herbúðunum við Perth,
þegar kongurinn kom þangað 6. janúar 1716, en
undir eins og menn litu hann augum hvarf öll lotn-
ingin fyrir Stúörtunum.
Mundu að Hálendingar trúa ekki á hinn guðlega
rétt konunganna, og þeir hafa æfinlega krafist þess,
að veldinu fylgdi karlmennska, viturleiki og hug-
rekki. Fornsögur þeirra úa og grúa af þeim dæm-
um, að lítilfjörlegir stjórnendur hafa verið endurreist-
ir af einhverjutn karlmannslunduðum, hugrökkum ætt-
ingja eða sambandsmanni, sem gat snúið vopnunum
í þeirra óstyrku höndum til sóma og sigurs. En
þegar Jakob kongur kom fram fyrir þessa skozku
smáfursta, þá hafði hann þau áhrif á þá, að þeir
urðu blátt áfram huglausir, og ætluðu ekki að trúa
sjálfum sér, að hann væri afkomandi hinna hraustu
Stúarta, og þeir gengu jafnvel svo vítt, að þeir spurðu
hver annan um, hvert þessi mynd af konungi kynni
að tala eða hreyfa sig“.
„Þú ferð ómjúkum orðum um Jakob konung átt-
unda, Athól systir", varð Hrafni að orði. „Var hann
þá í raun og veru svona mikið vesalmennif"
„Já, víst var hann það. Hann hafði líkama,
sem var veikbyggður og hrörlegur, og sem svall og
óhóflegur lifnaður gjörði sitt til að eyðileggja. Hann
hafði fjörlaus, letileg augu, gulgráar kinnar, veiklu-
legt bros og var seinfara mjög í öllum hreyfingum
sínum, en hann var eins dramblátur og harðstjórn-
arlegur og hann hefði verið viðurkenndur konungur
með takmarkalausu veldi. Hann svaraði ölluin há-
um og lágum með stuttum, kuldalegum orðum, eins
og hann væri svo viss um valdsumboð sitt, að öll
mjúkmæli auðvirðilegu þegnanna hans væiu honum
andstyggileg. Hann safnaði kringum sig hinu við-
hafnarmesta skrauti og hirðsiða tízku, og hinar mörgu
miðdagsveizlur hans öfluðu honum megnustu fyrir-
litningar hjá þeim, sem sáu hvað gagnslaus hann var,
þegar til stórræða kom“.
„En ég hef aldrei heyrt nokkurn mann efast
um, að hann væri hugrakkur lafði Gordon", sagði
Hektor.
„Þú varst þá ekki fæddur í heim þenuan, Hektor,
og menn sárskömmuðust sín fyrir alla þá svívirðingu,
sem kongurinn gjörði þeim. Eg átti þá heima á
miðjum ófriðarstöðvunum, því ég var í Perth allan
mánuðinn, sem ógæfan dundi mest yfir. Ég man
eftir þeim degi, þegar þessi konunglegi „Jakob“ var
yfirtalaður til að ganga á ráðstefnuna stríðinu við-
komandi, og lávarður Gordon sagði mer á eftir, að
kongurinn hefði verið svo hræddur við viðbúnaðinn
undir það, að allir flokksforingjar Hálendinga örvæntu
sér sigurs og fengu fyrirlitningu á honum. Lávarð-
ur Gordon — maðurinn minn — vildi þá samstund-
is senda flokkinn sinn heim aftur, sömuleiðis fór
Már og fleiri höfðingjar að tala um að hörfa undan,
eins og það væri. það bráðnauðsynlegasta, svo kon-
ungurinn lenti ekki í neinni hættu. Þó lá nærri því
við, að stríðið byrjaði í sjálfum herbúðunum á milli
þeirra sjálfra, því hermennirnir kröfðust að fá að vita,
hversvegna þeir hefðu verið kallaðir til Perth, og
hvert þeim væri ætlað að berjast eins og hugrökk-
um mönnum sómdi eða að leggja á flótta eins og
bleyður. Hvert konungurinn hefði komið til þess að
fylgja þeim í stríð eða til þess að sjá hvað margir
af undirsátum sínum mundu vera hentugir til að
verða herbergjasveinar hans.
Hinn ógeðslegi lávarður af Glenbucket stakk
upp á við lifvörðinn, að setja konginn í miðjan her-
inn og svo skyldu allir berjast í kringum hann þang-
að ti! þeir féllu allir í valinn. — Það var hótunar
yrði, sem kom hinu konunglega hjarta til að skjálfa
af ótta. Þeir sem vildu berjast og þeir sem vildu
hörfa frá urðu opinberir féndur, og efablendni og
hugleysi breiddist út í herbúðunum eins og landfar-
sótt. Kongurinn kom til hersins 16. janúar, en 30.
sama mánaðar fóru þeir að flýja og völdu miðnæt-
urskeiðið til þess að forða sér. Þú hefir sjálfsagt
heyrt hversu Hálendingarnir hurfu inn á milli fjall-
anna þegjandi og sorgbitnir.
Mars-hermennirnir hörfuðu undan til dalanna
sinna svo skifti hundruðum. Lávarður Gordon sendi
sinn flokk heim aftur, en hann fór sjálfur yfir
„Caithness", og svo þaðan til Orkneyja og þar hitti
hann franskt skip, sem ætlaði til Svíaríkis, og þar
dvaldi hann í sjö ár samfleytt, þegar ég gekk í það
að útvega honum fyrirgefningar, og það voru fleiri
konur en ég, sem urðu að gjöra það. Heldurðu nú
að svona löguð atvik gleymist svo skjótt f“
„En hafði kongurinn samt ekki einhverja góða
hæfileika, lafði Gordonf" spurði Hektor.
„Jú, hann hafði einn fast ákveðinn hæfileika —
hina megnustu þröngsýni og trúhræsni í einu ogöllu",
bætti hún við. Hann var hvorki Cæsar eða Nullus,
hvorki maður eða mús, hvorki hermaður né sjómað-
ur og ekki heldur kardínáli, og hann hafði hvorki
heila né hugrekki, en hann var skapaður í manns-
mynd og að eins lifandi. Og. svo er ég búin að
lýsa honum nægilega vel.
Hann var fluttur til Skotlands til að stríða og
til að stjórna góðum og völdutn hermönnum og til
að sigra, en hann fór í felur, vældi, másaði og hróp-
aði, og þegar hann fann lyktir.a af púðrinu og fór
að dreytna um stríð, þá flúði hann um miðja nótt.
Og sé Karl prinz nokkuð Hkur föður sínum, þá vilj-
um við ekkert með hann hafa og enga hans líka.
Og ég er reiðubúin að taka mér ferð á hendur frá
Hebrideseyjunum og til Shetlands einungis til þess