Iðnneminn - 01.04.1953, Blaðsíða 8

Nokkrar hagfræðikenningar
Það er sameiginlegt með öllum iðnnem-
um, sem og öllum verkalýð þessa Iands,
að þeir verða að selja vinnuafl sitt til
þess að geta lifað. Þeir eru því launþegar,
en sá er kaupir vinnuafl þeirra er aftur á
móti atvinnurekandi. Grundvallarmunur-
inn er sá, að launþeginn á engin fram-
leiðslutæki, heldur er atvinnurekandinn
eigandi þeirra, verkstæðanna, togaranna o.
s. frv.
Þess vegna getur atvinnurekandinn og
launþeginn aldrei talizt til sömu stéttar.
Því með hugtakinu stétt, er átt við hóp
manna, sem hejur sömu ajstöðu til fram-
leiðsluttekjanna.
Afstaða stéttanna til framleiðslutækj-
anna ræður skiptingu þjóðarteknanna.
Iðnneminn vinnur ekki einungis fyrir sín-
um eigin launum, heldur skapar hann
gróða, verðmætisaukann, sem rennur til
atvinnurekandans. Þetta nefnist arðrán,
sem minnkar ef Iaunþeginn fær hækkað
kaup en eykst ef laun verkamannsins
lækka. Þess vegna stangast barátta laun-
þeganna fyrir bættum kjörum, ávallt á
við baráttu atvinnurekandans til að auka
gróðann. Þetta er hagsmunaandstceða stétt-
anna og er hún orsök stéttabaráttunnar.
Stéttir og stéttabarátta hljóta því að
vera til, meðan framleiðslutækin eru ekki
eign þjóðfélagsins, sameign allrar þjóðar-
innar, og þá fj'rst getur myndast stétt-
laust þjóðfélag verkalýðsins.
Þegar atvinnurekendurnir eiga fram-
leiðslutækin og launþegarnir neyðast til
að selja þeim vinnuafl sitt, þá er það
grundvöllur undir framleiðsluskipan þjóð-
félagsins, því með henni er átt við afstöðu
manna hvers til annars við framleiðsluna.
Maðurinn og framleiðslutækin, tæknin og
skipulagningin, mynda í sameiningu fram-
leiðsluöfl þjóðfélagsins.
----------------------------------------\
I ðnnemar!
Kaupið og seljið happdrœtt-
ismiða julltrúaráðs iðnnemajé-
félaganna.
Þeir eru afgreiddir daglega á
skrifstofu I.N.S.Í., Óðinsgötu
17, frá kl. 2—7 e. h.
v__:_____________________________^
Framleiðsluöflin og framleiðsluskipanin
standa í ákveðnu sambandi hvort við ann-
að. Þau eru tvær hliðar framleiðslunnar.
Þróun þjóðfélagsins skiptist í 5 þróun-
arstig eftir því, hvaða framleiðsluhættir
ríktu á hverjum tíma:
1. Frumþjóðfélagið. í frumþjóðfélaginu
notuðu menn verkfæri úr steini, en boga
og örvar til veiða og til þess að geta sigr-
azt á náttúruöflunum og rándýrunum,
urðu menn að vinna saman. Það olli sam-
eign mannanna á framleiðslutækjunum og
því, sem framleitt var. Þess vegna voru
þá engar stéttir til og því ekkert arðrán.
2. Þrælaskipulagið. Þegar menn höfðu
komizt upp á lag með notkun verkfæra úr
málmi, gátu þeir farið að rækta jörðina
og vinna verðmæti úr vissum hráefnum.
Handiðnaður og akurjukja með kvikfjár-
rækt myndast. Menn hefja skipti á fram-
leiðsluvörum sínum, einstakir menn fá
tækifæri til að safna auðæfum, þar á meðal
framleiðslutækjunum á sínar hendur. Þannig
fá þeir tækifæri til að gera menn að þræi-
um. Nýtt þjóðfélag myndast, þrælaskipu-
lagið, þar sem menn skiptast í fámenna
stétt þrælaeigenda og fjölmenna stétt
þræla. Stéttaskiptingin hefur haldið innreið
sína í samfélag mannanna.
3. Lénsskipulagið. A dögum þrælaskipu-
lagsins voru framleiðslutæki öll frumstæð og
afkastalítil, og þess vegna þurfti óhemju
mannafla við framleiðsluna. Bætt og af-
kastameiri framleiðslutæki valda því að
þrælaskipulagið verður úrelt, þrælaeigend-
urnir sjá, að það skilar ekki nægum arði.
Lénsskipulag miðaldanna tekur við. í stað
þrælaeigendanna koma •— sem ríkjandi stétt
— klerkar og lénsaðali, sem eiga allar
jarðeignir, öll framleiðslutæki og flest önn-
ur verðmæti landanna. Til hinna arðrændu
þræla áður svarar nú hin svonefnda „þriðja
stétt“, en til hennar töldust borgarar,
verkalýður og bændur. Forréttindastétt-
irnar voru undanskildar öllum sköttum.
„Þriðja stéttin“, sem nær ekkert átti nema
vinnuafl sitt — að undanskildum þó borg-
urunum, sem margir höfðu hagnazt drjúgum
á verzlun — bar alla skattabyrðina, vann
fyrir forréttindastéttunum, en hafði engin
stjórnmálaítök.
4. Auðvaldsskipulagið. í stjórnarbylting-
unni miklu í Frakklandi 1789 hrynur léns-
skipulagið til grunna þar í landi og síðar
í öðrum löndum í fyllingu tímans. Auð-
valdsskipulagið rís á rústum þess. Stétta-
skiptingin er enn við lýði. Borgarastéttin
er hin ríkjandi stétt. Atvinnurekendurnir
eiga framleiðslutækin, en framleiðslan er
framkvæmd af verkamönnum, sem verða
að selja kapítalistunum vinnuafl sitt til að
geta lifað. Þetta skipulag ríkir á íslandi
núna.
S. Sósíalisminn. Dæmi um breytingu
framleiðsluskipulagsins á okkar dögum er
að finna í Ráðstjórnarríkjunum, þar sem
sósíalskt þjóðfélag er að myndast. Þar eru
eklci lengur til atvinnurekendur, sem eiga
framleiðslutæki, og arðrændir launþegar
eins og fyrir byltinguna. Framleiðslutækin
hafa verið þjóðnýtt, gerð að eign þjóðfé-
lagsins, og arðrán manns á manni getur
þess vegna ekki átt sér stað lengur. Fram-
leiðsluskipulagið hefir breytzt.
Hvað er það, sem veldur þessari breyt-
ingu framleiðsluskipulagsins? Hvað knýr
hana fram?
Það eru alltaf framleiðsluöflin, sem þ'ró-
ast og breytast fyrst. Mennirnir gera nýjar
uppgötvanir, finna upp nýjar aðferðir til
að nýta náttúruauðæfin og beizla náttúru-
öflin. Þeir bæta við reynslu sína s! og æ
og verkhæfni þeirra eykst. Síðan breytist
framleiðsluskipulagið eftir á til samræmis
við hin breyttu framleiðsluöfl.
Breyting og þróun framleiðsluskipulags-
ins er sem sagt háð þróun framleiðsluafl-
anna (aukinni verkhæfni verkafólksins, full-
komnun framleiðslutækjanna, tækninnar og
skipulagningarinnar) og gerist í samrœmi
við breytingu þeirra. En framleiðsluskipu-
lagið getur líka haft áhrif á þróun fram-
leiðsluaflanna, tafið hana eða örfað.
Hin nýju framleiðsluöfl hljóta auðvitað
alltaf að koma til sögunnar innan gamla
skipulagsins, áður en það hefur breytzt.
Þetta leiðir til mótsetningar milli nýju fram-
leiðsluaflanna og gamla þjóðskipulagsins.
Nýju framleiðsluöflin sprengja því alltaf
utan af sér gamla framleiðsluskipulagið, og
í stað þess kemur annað nýtt, sem svarar
til hinna breyttu framleiðsluafla.
Það er sem sagt þróun framleiðsluaflanna,
sem ræður þróun framleiðsluháttanna og þar
með þjóðskipulagsins.
8
IÐNNEMINN