Nýtt kirkjublað - 06.02.1908, Blaðsíða 2

18
NÝTT KIRKJtJBLA©
oflítið úr því, hvað dýrin láta berast sín á milli. Vér skiljnm
eigi nema að nokkru leyti hljóð þeirra og látbragð og hið
hulda samband sem á sér stað þeirra á milli. Dýrin tala á
sinn hátt, en svo tekur fyrir: Þau rita ekki, Það er óum-
ræðileg uppgötvun þetta, að geta brúað milli löngu látinna
manna og þeirra ernúlifa, að fá tæki til að satna í sjóð allri
þekkingunni og lífsreynslunni, hjá einstaklingnum og fjöldanum
áfram og áfram, lianda næstu kynslóðinni og hverri kynslóðinni
sem á eftir kemur, um ófarnar aldaraðir.
Alt er nú þetta rétt og íhugunarvert, en þó er spurning-
unni ekki enn svarað :
í hverju 'er mannseðlið fólgið borið saman við eðli dýr-
anna ?
Dýpra verður að sækja svarið en að framan er greint.
Mannseðlið — eitt og einstakt, — er að maðurinn finnur
til ábyrgðar á gjörðum sínum. Maðurinn er kominn á það stig
að hann getur kosið um gott og ilt. Iivatirnar standa á hon-
um úr tveim áttum eða fleirum, en hann er frjáls í valinu um
það, hverri hvötinni hann fer eftir.
Skepnurnar eru ábyrgðarlausar. Einmilt við það standa
þær svo lágt í stiganum. Sárleikur iðrunarinnar nær eigi
til þeirra. Og það er orðað svo, að dýrin hafi enga sam-
vizku.
Það er þá ábyrgðartilfinning — viljafrelsi — samvizka.
Nú fer að koma mannsmótið. Og framundan er hið göf-
uga takmark:
Að svo komi um siðir, að illu hvatirnar bíti alls ekki á
manninn. Hann getur eigi sint þeim.
Á þeirri framsóknarbraut sækir í það horfið, að mannsvilj-
inn fari að segja fyrir um athafnirnar miklu fremur en áhrifin
utanað.
Sá maður getur alls eigi heitið frjáls og fullvaldur, sem
er þræll fýsna sinna, og lætur hin og þessi skyndiáhrif þveita
sér. Hann er eins og fokstrá í vindi, enginn ber traust til
hans og mannsmótið það er harla auvirðilegt,
Frjáls maður hefir fult vald yfir sjálfum sér. Hann
velkir fyrir sér og leggur á vog lífsskoðanir og hugsjónir, sem
að houum berast. Hann velur þar og hafnar eftir eðli sjálfs
sin, eins óháður og hann getur verið af áhrifum utan að,