Vikan - 04.06.1953, Blaðsíða 11

Það var þungt og fúlt loft þarna
niðri. Hún fann allt í einu til ótta.
Hún var komin í umhverfi sem
virtist afneita sálinni með öllu.
Framundan var myrkur, hræðilegt
myrkur. . .
HENNI leið eins og hún væri í kvikmynda-
húsi, og hefði verið að horfa á kvikmynd
sem nú væri allt í einu stönzuð í miðju kafi, og
leikendurnir stæðu afkáranlega kyrrir eftir. Svo
tók hún eftir því, að enn einn maður gekk fram.
Þetta var ekki ókunnur maður. Hún kannaðist
alltof vel við andlitið á Bleicher. Hann sagði með
hægð:
,,Þér hafið leikið djarft, Lise. Ég óska yður til
hamingju." Hann yppti öxlum. „Það er annars
rétt, að ég taki það strax fram, að öll hugsun
um flótta er þýðingarlaus. Ég hef látið umkringja
hótelið. Fyrir alla muni gerið þetta ekki erfitt
fyrir okkur, og yður sjálfa.“ Hann talaði stutt-
aralega við einn mannanna á þýzku, og hún skildi
aðeins eitt orð af þvi sem hann sagði: ,,Raoul“.
Það var farið með hana upp á loft, og hún
fann hlaupið á skammbyssu við hrygg sér.
Gangurinn, þar sem hún hafði farið frjáls fyrir
aðeins tveim mínútum, leit alveg eins út núna.
Það var skrítið. Henri opnaði dyrnar að herbergi
Raouls og kveikti ljósið. Hún sá að hann lá í
rúminu og svaf. Það var ekkert sem hún gat
gert, alls ekkert. Eða var það? Jakkinn hans
hékk yfir bakið á stól, og hún vissi, að veskið
með öllum hinum þýðingarmiklu plöggum var í
innanávasanum á honum. Henri spennti gikkinn
á skammbyssunni og gaf merki með höfðinu.
Um leið og annar aðstoðarmannanna hristi Raoul
harkalega til, skjögraði hún inn í herbergið, lét
fallast niður í stól og lokaði augunum. Hún heyrði
rödd Henris segja:
,,Þér þarna. Hvað heitið þér?“
Raoul settist upp. „Ég? Ég heiti Chambrun.
Pierre Chambrun. Hverjir eruð þið og hvað viljið
þið ?“
„Þér eruð hér með tekinn fastur. Þér eruð
Peter Churchill, öðru nafni Raoul, brezkur njósn-
ari og skemmdarverkamaður. A fætur með yð-
ur.“
Hún dró veskið varlega upp úr vasanum, og
kom því á annan stað, þar sem það mundi verða
öruggt fyrst um sinn. Hún andaði léttara. Raoul
var að klæða sig, og þremur skammbyssum var
beint að honum. Hann leit útundan sér á hana,
og hún heyrði Henri segja:
,,Ég verð að krefjast þess að þér verðið með
handjárn."
„Hvernig í ósköpunum get ég verið með hand-
járn meðan ég er að klæða mig?“
„Nei. Bara þegar þar að kemur, kunningi. Þér
gerið yður ljóst að þetta landsvæði er hernum-
ið af bandarhönnum okkar, Itölum?"
„Já.“
„Hvort munduð þér kjósa heldur, að vera fangi
Þjóðverja eða ltala?“
Raoul hló stuttaralega. „Þetta er kjánaleg
spurning, þykir mér. Jafnvel þó að þið afhentuð
okkur Itölum í svipinn, þá munduð þið alltaf
geta krafizt að þeir framseldu okkur. Það er
Hitler, sem stendur uppi á mykjuhaugnum og
stjórnar, ekki Mussolini."
„Hvort kjósið þér heldur?"
„Að vera fangi Itala, auðvitað . . .“
Honum geðjaðist auðsjáanlega ekki að þessu
svari. Hann sagði, um leið og Raoul fór í frakk-
ann: „Nú setjum við á yður handjárnin.“ Það
small í stállásnum. Gestapo-mennirnir voru að
leita i herberginu, drógu út skúffur, opnuðu
skápa. Þeir fundu ekkert sem nokkurs virði var
fyrir þá, og leitinni var lokið. Einn Gestapo-
mannanna tók undir handlegginn á Odette, og
þessi skuggalega fylking gekk aftur niður. Jean
Cottet stóð á miðju gólfi. Hann hafði verið góð-
ur og tryggur vinur, og það var óhugsandi að
hann ætti nokkurn þátt í þessu. Raoul stanzaði.
Hann sagði, í öryggisskyni fyrir Cottet:
„Jean, mér leiðist að.hafa valdið öllum þessum
óþægindum í hótelinu þínu. Hvernig tókst þér
eiginlega að komast að þvi, að ég væri brezkur
liðsforingi ? Mér þykir þetta allt mjög leiðinlegt,
Jean.“
Það biðu tveir bílar fyrir utan, og flokkur
ítalskra hermanna. Raoul og Odette voru látin
setjast í aftursætið á fyrri bilnum, en á milli
þeirra settist Gestapo-maður. Henri var horfinn.
Þegar bíllinn rann af stað, beygði Odette sig
áfram eins og hún væri að laga sokkabandið
sitt, og laumaði veskinu úr felustað sínum langt
inn á milli sessanna i bílnum. Og er hún hafði
þannig gert síðustu skyldu sína, hallaði hún sér
aftur i sætinu. Hún fól sig nú Guði á vald.
Geislar tunglsins glitruðu á Annecy-vatninu.
Hátt uppi, yfir Semnozfjallinu, var himinninn
heiður og stjörnubjartur. Þar fengu vindarnir
að blása frjálsir, þar gátu fuglarnir flogið á milt-
illi ferð ofan úr háloftunum. Eftir fáeinar klukku-
stundir mundi sólin koma upp og hella ljósi sínu
yfir fjöllin, og lækirnir mundu skoppa hjalandi
niður hlíðarnar, og fætur mannanna mundu
ganga og hlaupa frjálsir allra ferða frá einum
stað til annars.
Gráar dyr voru opnaðar, og síðan einar gráar
dyr af öðrum, og Odette gekk inn í klefann.
Gráu dyrunum var lokað að baki hennar og hún
heyrði að lykli var snúið.
FRESNES
Fresnes-fangelsið er 10—12 km frá hjarta
Parísarborgar, og liggur vegurinn þangað gegn-
um hið svonefnda Italíuhlið. Það var reist fyrir
rúmlega fimmtíu árum, og var löngum stærsta
fangelsi í Evrópu. Strax og Frakkland var her-
numið, gerðu Þjóðverjar það að pólitísku fang-
elsi, og þar var ættjarðarvinunum veitt móttaka
af áköfum höndum SS-mannanna og hinna grá-
klæddu systra þeirra, des souris, músanna svo-
nefndu.
Klulíkan var um fjögur að morgni þann 8.
maí 1943, þegar næturlestin frá Marseille rann
inn í Lyon-stöðina, og einkennilegur hópur fólks
steig niður úr þriðja farrými hennar. Aðrir far-
þegar litu snöggvast á hópinn, og flýttu sér síð-
an út um stöðvarhliðið, eins og til að forðast þá
ógn, sem honurn fylgdi. Milli tveggja Gestapo-
manna gengu dökkhærður herðabreiður maður
og grannvaxin ung kona, og á fasi þeirra mátti
finna mikið stolt og fyrirlitningu á samferða-
mönnunum. Við hliðið beið þeirra borgaralega
klæddur maður. Hugo Bleicher var mættur til
að taka á móti gestum sínum. Hann hneigði sig
af mikilli siðfágun. Hann gaf fyrirskipun, og það
voru sett handjárn 4 dökkhærða manninn. Síðan
fylgdi hann hópnum út úr stöðinni, þangað sem
þrír Gestapo-bílar stóðu og biðu. Sjálfur sett-
ist hann í fremsta bílinn, sem þegar rann af
stað, og hinir tveir fylgdu á eftir með hina ný-
komnu farþega.
í aðalanddyrinu, á vinstri hönd, var röð af
sliápum, hver þeirra hæfilega stór til að rúma
einn uppréttan mannslíkama. Odette var læst
inni í einum þecsara skápa, og Raoul i öðrum.
Þö þau væru þannig skilin að, gátu þau heyrt
hvort til annars gegnum viðarþilin, og þau rædd-
ust við unz verðirnir öskruðu það eina franska
orð sem þeir virtust kunna: „Silence!“ — þögn.
Odette átti eftir að heyra þetta orð milljón sinn-
um á þeim mánuðum sem framundan voru.
„Silenceöskruðu þeir. „Silence!“ Ein klukku-
stund leið, og síðan önnur. Hörkuleg SS-kona
opnaði dyrnar fyrir Odette. Hún var leidd inn í
stórt herbergi með berum steinveggjum, og þar
þurfti hún að undirgangast enn eina skoðunina.
Síðan hún var handtekin fyrir einum mánuðí,
hafði hún þegar orðið að láta sér slíkt sem þetta
lynda svo oft, að það fékk ekki lengur neitt á
hana. Hún var látin afklæðast öllu, standa nak-
in upp við vegg, ganga fram og aftur eftir skip-
unum hinna sköpulagslausu SS-kvenna, sem
horfðu á líkama hennar fullar öfundar. Aðspurð
kvaðst hún heita því nafni sem var á vegabréfi
því er af tilviljun hafði verið í veski hennar þeg-
ar hún var handtekin. Maður varð að heita ein-
hverju nafni í fangelsi, og þetta nafn var eins
gott og hvað annað. Handa Gestapo-mönnum
mundi hún hafa annað nafn og aðra sögu; en
það kæmi seinna. Hér i fangelsinu, að minnsta
kosti fyrst um sinn, mundi hún heita Chambrun,
— Madame Odette Chambrun, þrjátíu og eins
árs gömul, gift, rómversk-kaþólsk, frönsk, fædd
í Dunkirk 1912. Það var allt sem hún hafði að
segja. Hinar gráklæddu grannskoðuðu líkama
hennar, og fóru óhreinum fingrum sinum um
hár hennar. Síðan skipuðu þær henni að klæða
sig aftur. Henni var fengið eitt teppi, og gróft
grátt undirlak. Hún vafði einu undirfötunum,
ser.i hún hafði til skiptanna, innan í teppið, og
beið.
„Klefa eitt hundrað og átta — þriðju deild.
Engum leyft að tala við fangann — fyrirskipun
frá Gestapo."
Ein af SS-konunum opnaði dyr, benti niður á
við og hrópaði skrækum rómi:
„Hernus! Los! Sclmell, schnell! Fljótt nú. Fljótt
nú!“
Odette gekk niður stiga, og var þá stödd við
endann á neðanjai'ðargangi, sem virtist teygjast
út í óendanleikann. Raflampar héngu uppi í
hvelfingunni á stangli, en á milli þeirra var
myrkur. Handrið voru eftir ganginum báðum
megin, og margar dyr á veggjunum.
„Vorwdrts. Schnell
Það var þungt loft þarna niðri, þungt og fúlt.
Hún gekk nokkur skref áfram, inn i rökkrið.
Hún fann allt í einu til ótta. Það var ekki ótti
við líkamlegar kvalir, limlestingar, né jafnvel
dauðann. Síðustu vikurnar hafði hún haft tæki-
færi til að virða fyrir sér skuggann af þeim ógn-
um, og hún var reiðubúin að mæta þeim. Þetta
var annar og skelfilegri ótti. Hér var hún komin
í umhverfi sem virtist afneita sálinni með öllu.
Framundan var myrkur, hræðilegt myrkur. Hún
gekk áfram af því fætur hennar hreyfðust, en
hún vissi.ekki hve lengi hún gekk,
né hvers vegna hún var á þessum
hræðilega stað. Eftir langan tíma sá
hún stigaþrep sem lágu upp á við,
og hún greikkaði sporið. Hún hljóp
11