Vikan - 12.08.1954, Blaðsíða 5

JIíii’ih Chapdelaine
Astarróman úr óbyggðum Kanada eftir Louis Hémon
-—- "l TORIJÐ þið líka bændur í heimalandi ykk-
T ar, áður en þið komuð hingað?
— Nei.
— Hvað störfuðuð þið þá?
— Frakkinn hikaði andartak áður en hann
svaraði. Honum var það kannski ljóst, að hinum
mundi þykja svarið undarlegt og torskilið.
■—■ Ég stillti píanó, sagði hann að lokum. —■
Og hvað sonum mínum, sem þarna sitja, við-
vikur, þá vann Edmond á skrifstofu og Pierre i
búð.
Skrifstöfumaður — afgreiðslumaður — það
skildu allir, en þeim var ekki alveg ijóst í
hverju starf föðurins hafði verið fólgið.
Ephrem Surprenant endurtók: —• Píanóstillir,
jæja, svo þú varst píanóstillir! Hann horfði með
yfirlæti og ögrandi á svipinn á sessunaut sinn,
Conrad Néron, eins og hann vildi segja: —
Trúirðu því ekki eða veiztu kannski ekki hvað
það er? Sjáðu nú til . . .
— Píanóstillir, endurtók Samuel Chapdelaine
líka hægt, eins og hann væri að reyna að skilja
orðið. — Er það gott starf? Hafðirðu sæmilegt
upp úr þvi ? Ekki mjög mikið, eða hvað ? En
þú og synir þínir eruð vel menntaðir. Kunnið
þið ekki að lesa, skrifa og reikna? Ég kann einu
sinni ekki að lesa.
— Ég ekki heldur, flýtti Ephrem Surprenant
sér að bæta við.
Og Conrad Neron og Egide Racicot sögðu
báðir i einu: — Ekki ég heldur! Ekki ég heldur!
Og allir fóru að hlægja.
Frakkinn bandaði með lítillæti frá sér með
hendinni, og gaf þannig til kynna, að það væri
auðvelt að komast af án þess og ,að núna kæmi
það honum að litlum notum.
— Svo þið gátuð þá ekki lifað sæmilegu lífi
á atvinnu ykkar? Nú jæja . . . en hvers vegna
komuð þið hingað?
Hann lagði fyrir þá þessa spumingu, án þess
að ætla að móðga þá, en einungis af því að hann
var undrandi á þvi, að þeir skyldu sleppa svo
skemmtilegu og auðveldu starfi, að því er hon-
um fannst, til að þræla við landbúnaðarstörf.
Hvers vegna höfðu þeir komið? Fyrir nokkr-
um mánuðum hefðu þeir getað skýrt það með
orðum, sem lágu þeim mjög á hjarta: þeir
voru orðnir þreyttir á gangstéttunum og óhreina
loftinu í borgunum og hryllti við að hugsa til
þess að eyða allri æfinni í þessháttar þrælkun.
Af tilviljun höfðu þeir heyrt ábyrgðarlausa en
hjartnæma ræðu manns nokkurs, sem lýsti dá-
semdum brautryðjendastarfsins og líkamlegrar
vinnu og talaði um hið heilbrigða og frjálsa
líf á frjósamri eignajörð. Allt þetta hefðu þeir
getað sagt með hrifningu fyrir nokkrum mán-
uðum . . .
En nú gátu þeir ekki annað en farið undan í
flæmingi og brotið heilann um það hvort nokkur
af þessum tálsýnum væri eftir.
— Allir eru ekki hamingjusamir í borginni,
sagði faðirinn. — Það er dýrt að lifa þar og
maður er svo innilokaður.
1 litlu íbúðinni sinni I París hafði þeim fund-
izt það svo dásamleg tilhugsun að eyða öllum
deginum utanhúss, i tæru lofti, nýju landi og
í nánd við viðáttumikla skóga, þegar til Kanada
kæmi. Þeir höfðu ekki vitað um svörtu flug-
urnar, ekki skilið hvað vetrarkuldi var og ekki
haft nokkurt hugboð um allt stritið, sem þessi
miskunnarlausi jarðvegur mundi leggja á þá.
— Hugsuðuð þið ykkur landið héma og lifn-
aðarhættina svona, eins og þeir eru ? spurði
Samuel Chapdelaine.
— Ekki alveg svona, svaraði Frakkinn lágt. —
Ekki alveg svona . . . Og svipbrigðin á andlitinu
á honum komu Ephrem Surprenant til að segja:
— Já, það er erfitt hér, mjög erfitt.
Þeir kinkuðu allir þrír kolli til samþykkis og
litu niður. Þarna sátu þrír grannvaxnir og föl-
leitir menn þrátt fyrir sex mánaða útivinnu.
Þeir höfðu yfirgefið búðarborðið, skrifstofuna
og píanóstólinn og það líf, sem þeir voru skap-
aðir til að búa við og elt tálsýn. Því það eru að-
eins bændur sem geta þolað það, að vera þann-
ig fluttir frá einum staðnum á annan. Nú voru
þeir farnir að skilja mistök sín og að þeir voru
of ólíkir Kanadabændunum, sem bjuggu í kring-
um þá, til að feta í fótspor þeirra. Þeir höfðu
hvorki krafta, nógu góða heilsu, né nauðsynlega
þrautseigju og voru ekki nógu kunnugir verk-
unum, sem þeir þurf'tu að vinna: akurýrkju,
eldiviðarhöggi og timburflutningum, hverju á
fætur öðru.
Faðirinn hristi hugsandi höfuðið. Annar son-
urinn studdi olnbogunum á hnén og horfði með
hálfgerðum undrunarsvip á blöðrurnar, sem
skinnveikir lófar hans höfðu fengið af erfiðri
vinnu. Allir virtust þeir vera að velta því fyrir
sér hve hörmulega nú væri komið fyrir þeim.
En þeir sem sátu í kringum þá hugsuðu: —
Lorenzo seldi þeim jö.rðina sína of dýrt. Þeir
eiga lítið eftir af peningum og nú eru þeir
komnir í vandræði, þvi þessir menn eru alls
ekki vel til þess fallnir' að rækta jörðina.
Frú Chapdeloine vildi hughreýsta þá, bæði af
meðaumkun og líka til að verja landbúnaðinn.
— Það er dálítið erfitt fyrst, meðan maður
er ekki vanur því, sagði hún, — en þið skulið
sanna til, að þegar þið eru búnir að rækta svo-
lítið betur jörðina ykkar, þá á ykkur eftir að
líða vel.
— Það er annars einkennilegt, sagði Conrad
Neron, — hvað allir eiga erfitt með að sætta
sig við hlutina. Þessir þrír menn hafa yfirgefið
heimili sín og komið alla leið hingað, til að
setjast hér að og fara að búa. Og mér hefur
alltaf fundizt, að ekkert gæti verið skemmtilegra
en að sitja rólegur á skrifstofu allan daginn,
með pennastöng bak við eyrað, í skjóli fyrir
kulda og sólskini.
■— Menn lita misjöfnum augum á málin, sagði
Lorenzo Surprenant, eins og hann væri alveg
hlutlaus.
— Þú hefðir víst ekki kært þig um að sitja
um kyrrt í Honfleur og bjástra við grjótið,
sagði Racicot og ralc upp skellihlátur.
— Nei, og ég fer heldur ekkert leynt með það.
Það hefði ekki átt við mig. Þessir menn keyptu
af mér jörðina. Það er góð jörð, því getur eng-
inn neitað. Þeir ætluðu að kaupa jörð og ég
seldi þeim mína. En hvað mér viðvíkur, þá
liður mér vel, þar sem ég er og hefði ekki viljað
flytja hingað aftur.
Frú Chapdelaine hristi höfuðið. — Það er
ekki til fegurra líf en líf bóndans, ef hann er
heilbrigður og skuldlaus, sagði hún. — Hann er
alveg frjáls og sinn eigin húsbóndi og auk þess
á hann skepnurnar. Hann hagnast líka sjálfur
á vinnu sinni. Já, það er sannarlega dásamlegt!
— Þetta segja þeir allir, svaraði Lorenzo. —
Þeir eru frjálsir og sínir eigin húsbændur. Það
lítur út fyrir að þið kennið i brjósti um þá,
sem vinna i verksmiðjunum, af því að þeir þurfa
að hlýða yfirboðurum sínum. Frjálsir . . . í
sveitinni . . . nei, nú þykir mér týra á skarinu!
Hann varð smám saman ákafari og það kom
fyrirlitningarsvipur á hann.
— Enginn maður i öllum heiminum er ófrjáls-
ari en bóndinn . . . Þegar þið talið um mann,
sem hefur gengið vel, eignast allt það sem þarf
til að búa vel, og hefur það betra en þið hinir,
þá segið þið: — Honum líður svei mér vel.
Hann hefur náðuga daga og á fallegar skepnur.
En þannig á ekki að tala. Sannleikurinn er
sá, að skepnurnar eiga hann. Enginn húsbóndi
er eins heimskur og skepnur, sem þarf að hirða.
Þær valda næstum á hverjum degi einhverjum
erfiðleikum og vinna tjón. Annað hvort fælist
hesturinn af engu eða slær, eða þá að allra þæg-
asta kýr tekur allt i einu á sprett, af því að
flugurnar stinga hana og dregur mann með
sér og brýtur af manni tærnar. Og jafnvel þó
þær slasi ykkur ekki, þá eru þær alltaf" að gera
ykkur gramt í geði og kvelja ykkur á einhvern
hátt.
Ég vei’t hvað ég er að tala um. Ég er alin
upp í sveit. Og þið, sem eruð næstum allir
bændur, vitið þetta líka. Maður hefur kannski
unnið vel allan daginn og kemur heim til að
borða og hvíla sig svolitla stund. Og varla er
maður seztur að borðinu fyrr en eitthvert barnið
hrópar: — Kýmar eru komnar út fyrir girðing-
una, eða: — Kindurnar eru inni á akVinum. Og
allir rísa á fætur og taka til fótanna, til að
bjarga höfrunum og bygginu, sem þeir hafa
haft svo mikið fyrir að rækta og sem þessar
heimsku skepnur eru nú að eyðileggja. Karlmenn-
irnir hlaupa lafmóðir og veifa stöfunum, og
konurnar flýta sér út á hlaðið og hrópa. Og
VEIZTU
?
1. Hver er maðurinn á
myndinni ?
2. Hver var versti óvin-
ur Bjarnar Arngeirs-
sonar Hítdæla-
kappa ?
3. Er óperan Lohen-
grin eftir Verdi?
4. Hvernig eru flestir
safirar á litinn og
hvaðan koma þeir ?
5. Hvar er borgin Bris-
bane?
6. Eftir hvern er bókin:
Hafnsögumaðurinn
og kona hans?
7. Hvenær var farið að
nota línu við fisk-
veiðar hér á landi?
8. Hvaða saga er álitin
fyrsta leynilögreglusagan með nútím-
sniði ?
9. Hversvegna hlaut ,,Crystal-höllin“ í
London nafn sjtt?
10. Hver orti þetta:
Lifðu sæl við glaum og glys,
gangi þér allt í haginn.
1 öngum mínum erlendis
yrki ég skemmsta daginn.
Sjá svör á bls. lJf.
5