Vikan - 28.04.1955, Side 3

— segir Mika Waltari, höfundur Egyptans
og frægasti núlifandi rithöfundur Finna
MIKA WALTARI heitir
vinsælasti núlifandi rit-
höfundur Finna. Banda-
ríkjamenn eru nýbúnir
að búa til kvikmynd eftir bók
hans: EGYPTINN, og það kvað
vera bæði mikil mynd og dýr.
Þótt Waltari sé aðeins 46 ára,
liggja þegar eftir hann um 40
bækur og 16 leikrit. Hann hefur
tvívegis verið sæmdur æðstu bók-
menntaverðlaunum Finna og þrisv-
ar sinnum hlotið peningaverðlaun-
in, sem finnska ríkið veitir „bezta
rithöfundinum.“
Ég dvaldist eina kvöldstund á heimili
hans, þar sem allir veggir eru hlaðnir
nýtízku málverkum, sem hann safnar til
þess að styrkja og hvetja finnska list-
málara. Milli myndanna eru allskyns
pottablóm víðsvegar að úr veröldinni.
Þjóðernið leynir sér ekki með Waltari:
hann er gildvaxinn og lágvaxinn og hend-
urnar þykkar, stuttar og sterklegar. Rödd-
in er þýð og hreyfingarnar rólegar og
yfirvegaðar.
Waltari er fæddur og uppalinn í Hels-
ingfors, en hann er kominn af bændafólki
langt fram í ættir. Faðir hans var prest-
ur við fangelsið í Helsingfors. Waltari
ætlaði fyrst að feta í fótspor hans og tók
að nema guðfræði, en hætti svo við það í
miðju kafi og lagði stund á bókmenntir
í staðinn.
Hann byrjaði ungur að skrifa. Tvítug-
ur sendi hann frá sér bókina Hillingar.
Hún vakti frá öndverðu feiknmikla at-
hygli og gagnrýnendur kölluðu hana upp-
haf nútímabókmennta hins fullvalda Finn-
lands. Hann notaði ágóðann, sem hann
fékk af sölu hennar, til þess að takast
á hendur mikið ferðalag um Evrópu og
komst allt til Tyrklands.
Af þeim þrjátíu skáldsögum, sem hann
hefur skrifað, hafa margar orðið met-
sölubækur. „Þó eru sumar þeirra góðar,“
segir hann og kýmir.
Egyptinn er stærsta skáldsagan hans
fram til þessa dags. Hún gerist í Egypta-
landi hinu forna. Bókin kom út í Finn-
landi haustið 1945 og þar hafa selst
100.000 eintök. Þetta er feiknhá tala,
þegar það er haft hugfast, að Finnar eru
aðeins fjórar milljónir.
Egyptinn hefur verið þýddur á fjölda
tungumála og hvarvetna hlotið lofsam-
lega dóma.
Það er dálítið einkennilegt, en þessi
egypska skáldsaga byrjaði að mótast í
huga Waltaris í heimsstyrjöldinni, en í
henni barðist hann sem sjálfboðaliði gegn
Rússum áður en hann var settur til starfa
í upplýsingaráðuneytinu. Þó gat hann ekki
byrjað fyrir alvöru að skrifa bókina fyrr
en í styrjaldarlok.
Að loknu námi, vann Waltari í nokkur
ár sem blaðamaður í París og var þá
meðlimur samtaka, sem ungir og róttæk-
ir rithöfundar stofnuðu með sér og köll-
uðu Blysberann. Hann hætti flakki sínu
þegar hann giftist: „Það er það gáfuleg-
asta, sem ég hef gert um ævina.“ Hjón-
in eiga 22 ára gamla dóttur.
Hann vann um skeið við útgáfufyrirtæki
í Helsingfors og eftir það var hann í
nokkur ár aðstoðarritstjóri á stóru viku-
blaði. Það er aðeins síðustu árin sem
hann hefur aftur getað byrjað að ferðast.
Rithöfundurinn verður að vera gæddur
ríku ímyndunarafli, segir Waltari, „en
hann er líka ósvikinn erfiðismaður.“ Hann
sest við skriftir klukkan níu á hverjum
morgni, kann þá bezt við sig í kyrrð og
næði, dvelst til dæmis gjarnan á herra-
garði tengdaforeldra sinna og fer aðeins
til borgarinnar til þess að komast í bóka-
söfnin eða fara í leikhús. Hann skrifar
leynilögreglusögur sér til dægrastytting-
ar.
Waltari er að því leyti mjög ólíkur
flestum öðrum norrænum rithöfundum,
hve hann afkastar miklu. Hann er hrein-
asta hamhleypa við skrifborðið. En menn
skyldu vera þess minnugir, að hann er
afsprengi hins nýja tíma, barn þeirrar
aldar þar sem hraðinn er konungur. Hann
var tíu ára gamall þegar hin blóðuga
borgarastyrjöld var háð í Finnlandi ný-
frelsuðu. Hann lifði af byltingu, hungurs-
neyð, innrásir. Það er því naumast að
furða, þótt hann sé meiri raunsæismað-
ur en bjartsýnismaður.
Þegar tal okkar snerist að þessu, sagði
hann: „Ég hef lifað í spennu, lesið of
mikið, skrifað of mikið, ferðast of mik-
ið og öðlast of mikla reynslu of margra
styrjalda. Þess vegna finnst mér ég vera
orðinn gamall og reyndur og er þó ekki
nema 46 ára.
„Að eðlisfari er ég livorki pré-
dikari né byltingarmaður. En ef
eitthvað má lesa milli línanna í
þeim bókum, sem ég hef skrifað,
þá er það þetta, að það sé helgasta
skylda sérhvers rithöfundar að
berjast fyrir einstaklingsfrelsi,
mannúð og bræðralagi.“
— KEES VAN HÖK
Spilltasti dátinn
OS
BREZKUR hershöfðingi seg-
ir eftirfarandi sögu úr
síðustu heimsstyrjöld:
Það var árið 1940, loftárás-
irnar voru byrjaðar fyrir al-
vöru á England, Þjóðverjar
virtust ósigrandi, herir okkar
voru allsstaðar á undanhaldi.
Það var verið að vopna hvern
vopnfæran mann í Englandi,
búið að stofna heimavarnarlið
óbreyttra borgara. Það var
líka komin á almenn vinnu-
skylda og byrjað að kveðja
stúlkurnar okkar í herinn þús-
undum saman.
Jane dóttir mín átti að vera
stödd í Skotlandi. Hún var 22
ára og hafði lagt stund á forn-
leyfafræði við háskólann í
London, þegar skyldan kallaði.
Hún var bílstjóri í hernum, og
ég hafði siðast heyrt frá henni
í Edinborg.
Dag nokkurn, þegar Þjóð-
verjar voru farnir að heiðra
okkur Lundúnabúa með dag-
legum heimsóknum, bað her-
málaráðuneytið mig að sýna
nokkrum bandarískum starfs-
bræðrum mínum loftvarnakerf-
ið okkar í „fullum gangi.“ Við
lögðum af stað um tiu leytið
um kvöldið, skömmu eftir að
þýzku sprengjuflugvélarnar
„komu yfir“ eins og við köll-
uðum það. Við ætluðum að
vera með slökkviliðinu stund-
arkorn og koma að lokum við
hjá kvennasveit, sem annaðist
vörzlu loftbelgja rétt hjá
Buckingham höll. Þessir loft-
belgir voru sendir upp í þá
hæð, sem þýzku flugmönnun-
um fannst bezt að varpa
sprengjum sínum úr. Ur belgj-
unum héngu gildir vírar, og ef
þýzlt flugvél lenti á þessum
vírum, var voðinn vís — fyrir
hana.
Það loguðu eldar víða i borg-
inni, þegar við komum til
stúlknanna, og þær voru önn-
um kafnar við vírana og tog-
vindurnar. Ég verð að játa,
að ég var talsvert hreykinn af
þeim. Þarna stóðu þær í miðri
hríðinni, ef svo mætti orða
það, í brúnum hermannabún-
ingum og með þunga stál-
hjálma og unnu skyldustörf
sin einbeittar og æðrulausar,
rétt eins og þær hefðu ekki
gert annað allt sitt líf en vera
í stríði.
Amerísku liðsforingjarnir
létu lika óspart í ljós aðdáun
sína. „Ótrúlegt," tautuðu þeir.
„Þér megið reiða yður á, að
við munum segja fólkinu frá
þessu, þegar við komum heim.
Ég held lika, að okkur sé óhætt
að segja því, að þið séuð ekki
í neinni hættu á meðan þið
eigið svona hugrakkar stúlk-
ur.“
Ég er hræddur um, að þeg-
ar hér var komið, hafi allt
þetta lof byrjað að stíga mér
til höfuðs. Svo mikið er vist,
að mér tókst að koma því að,
að ég hefði persónulega heið-
urinn af þvi að eiga eina af
þessum stúlkum.
„Þér eigið þó ekki við, að
konan yðar . . .“ byrjaði einn
liðsforingjanna, en ég flýtti
mér að leiðrétta hann.
„Nei, nei,“ sagði ég hlægj-
andi, „þér misskiljið mig. Það
er dóttir mín, sem er i hern-
um.“
Framhald á bls. 15.
3