Vikan - 30.05.1957, Page 7

SUMIR REYNA AFTUR OG AFTUR
Hún var búin aö missa manninn sinn og var fangi í sínu eigin föðurlandi
AÐ var á tuttugasta og fimmta af-
mælisdeginum mínum sem mér barst
tilkynningin um, að maðurinn minn væri
fallinn. Sex mánuðum seinna héldu Þjóð-
verjar innreið sína í París. Ég man, að
það fyrsta sem mér datt í hug, þegar mér
barst andlátsfregn mannsins míns, var
þetta: Guði sé lof að við skyldum ekki
vera búin að eignast barn. Dálítið kulda-
leg viðbrögð ef til vill, en þó held ég, að
þótt ég hafi ef til vill ekki gert mér það
ljóst á þessari stundu, þá hafi ég vitað,
hvert svar mitt hlaut að verða. Og eftir
uppgjöfina fyrir Þjóðverjum var ég ekki
lengur í neinum vafa. Baráttunni var ekki
lokið. Þótt maðurinn minn væri fallinn
og þótt Frakkland væri fallið, þá var stríð-
ið í rauninni aðeins að hef jast. I því stríði
varö ég að taka þátt. Ég veit ekki hvers-
vegna. Ég veit það eitt, að mér fannst ég
ekki mundi geta lifað í landinu mínu, ef
ég horfði á það aðgerðarlaus, að allt það
yrði að engu, sem maðurinn minn og þús-
undir félaga hans höfðu fórnað lífi sínu
fyrir. Þessvegna gladdi það mig, að ég
skyldi vera barnlaus. Ég hafði óbundnar
hendur.
Því oftar sem ég hlustaði á hina frönsku
fréttaþætti brezka útvarpsins, þvi hnuggn-
ari varð ég að sitja í hersetnu landi, að
vera fangi í mínu eigin landi. Til Englands
varð ég að komast. Þar var búið að stofna
franskan útlagaher. Þaðan mundu fransk-
ir menn koma gráir fyrir járnum þegar
frelsissóknin hæfist. Þar biðu mín verk-
efnin.
Ég ráðgaðist við kunningja mína. Ég
átti heima í Bordaux og vann í verksmiðju.
Yfirleitt löttu vinir mínir mig. Þeir gerðu
það í góðu augnamiði; enginn þeirra virt-
ist hafa trú á því, að mér tækist að kom-
ast til Englands, og þeir nefndu dæmi um
fólk, sem hafði reynt og sem hafði mis-.
tekist og sem nú sat í þýzkum fanga-
búðum. „Þetta er betra en fangabúðirnar,“
sögðu þeir og dæstu mæðulega.
Svo kynntist ég sjómanninum. Hann var
vélstjóri á skipi, sem sigldi til Spánar.
Hann var um sextugt. Hann hlustaði á
mig þegjandi, virti mig lengi fyrir sér,
virtist ánægður og sagði: „Hefur þér
nokkurntíma dottið í hug að gerast
laumufarþegi. Skip sigla til annarra landa,
sjáðu til.“
„En Spánn er engu betri en Frakkland.
Heldurðu að spönsku fasistarnir greiði
götu okkar, sem viljum til Englands?"
„Nei, öðru nær; þeir framselja þá sem
þeir ná í. En þeir klófesta ekki alla sem
reyna. Og Portúgal er þarna á næstu
grösum og Bretarnir eru fjári duglegii' að
ferja góða Frakka frá Portúgal til Eng-
lands.“
Sjö vikum eftir að þetta samtal átti sér
stað, lá ég í hnipri í lest skipsins, sem
vélstjórinn vinur minn var á. Ég var með
brauð í poka og tvær rauðvínsflöskur.
Nokkrum stundum síðar lagði skipið úr
höfn.
un. Skömmu seinna vaknaði ég við, að
einhver laut yfir mig. Ég sá ekki and-
lit hans í myrkrinu, en það glampaði á
gyllta einkennishnappa. Maðurinn ýtti við
mér með fætinum og sagði kuldalega:
„Hypjaðu þig upp!“
Ég veit ekki enn þann dag í dag, hver
kom upp um mig. En einhver hafði séð
mig skjótast um borð í skipið, einhver
hafði séð mig fara niður í lestina og þessi
maður hafði sagt skipstjóranum frá því,
að hann hefði laumufarþega um borð.
Skipstjórinn var að vísu franskur, en
hann var þýzksinnaður. Annai's hefði hon-
um tæpast verið trúað fyrir skipi, sem
sigldi til erlendrar hafnar. Hann var
óskaplega reiður. Þegar ég kom upp í
klefann hans, óttaðist ég að hann mundi
slá mig. Hann sagði mér, að hann mundi
afhenda mig lögreglunni strax og skipið
kæmi aftur til Bordaux. Hann gerði þó
aldrei alvöru úr hótuninni. Ef til vill hef-
ur hann óttast hefnd skæruliðanna, sem
þá voru þegar farnir að láta til sín taka
í Frakklandi. Víst er það, að þegar til
Bordaux kom aftur, lét hann sér nægja að
reka mig í land og hóta mér öllu illu, ef
hann sæi mig framar. En þann tíma, sem
ég var um borð í skipinu, sat ég lokuð
inni i kaðlageymslunni. Það var ill ævi.
Ég var víst ekki beisin, þegar ég hitti
vélstjórann aftur. Eitt kvöldið þegar ég
gekk út um verksmiðjuhliðið, beið hann
mín þar. Hann bauð mér inn á dálitla krá
í nágrenninu. Hann keypti mér vínglas og
horfði á mig þegjandi á meðan ég sötraði
úr því.
„Jæja,“ sagði ég að lokum og reyndi að
brosa, „svona fór um sjóferð þá.“
,,Já,“ sagði hann hæglátlega. Og svo eft-
ir nokkra þögn: „Sumir, góða mín, reyna
tvisvar. Sumir reyna aftur og aftur.“
„Veistu um einhverja aðra leið?“ spurði
ég áköf.
Hann hristi höfuðið. „Nei. Ég er sjómað-
ur. Sjórinn er mín leið.“
„Hvað áttu við?“
„Á morgun leggjum við aftur af stað
til Spánar.“
„Er ekki vörðurinn um skipið miklu
strangari en áður?“
„Seisei jú. En einn strákanna minna er
veikur. Hann var skráður á skipið i morg-
un og fyrir svosem tveimur stundum til-
kynnti hann mér, að hann mundi ekki geta
farið.“
„Áttu við ... ?“
„Ja, hann segir að þér sé velkomið að
nota nafnið hans. Og ég er ekki ennþá
búinn að tilkynna skipstjóranum, að okk-
ur vanti mann. Mér datt svona í hug . . .“
• „En ég er kvenmaður!“
Hann horfði á mig. Ég var semsagt ný-
kominn úr verksmiðjunni, það voru fitu-
blettir á samfestingnum mínum, hendurn-
ar á mér voru óhreinar og ég var með
klút um höfuðið.
„Ég held nú samt að þetta gæti lán-
ast. Og skipstjórinn þarf aldrei að sjá
þig.“
„En hinir? Það eru fleiri menn um borð
en þú og skipstjórinn."
„Strákarnir mínir þegja og hinir þurfa
ekkert að vita.“
„En . . . vinnan?“
„Við hjálpum þér, góða mín.“
Þegar skipið lagði úr höfn, var nýr
kyndari um borð. Undirrituð. Ég mokaði
kolum og ég bar ösku. Ég var svo þreytt,
að ég gleymdi að vera sjóveik. Að öðru
leyti bar ekkert til tíðinda. Enginn skipti
sér af mér. Hásetana sá ég aldrei og hin-
ir kyndararnir létu sem þeir hefðu ekki
hugmynd um, að það var kvenmaður um
borð. Fyrir mitt leyti gætti ég þess vand-
lega að þvo mér aldrei, og eftir nokkra
klukkutíma í kolaboxunum efast ég um að
faðir minn hefði þekkt mig. Ég þarf ekki
að taka það fram, að ég var búin að fóma
lokkunum.
Þegar til Spánar kom, kvaddi ég vini
mína á fýrplássinu og hélt í land. Vél-
stjórinn vinur minn fylgdi mér. Við geng-
um fram og aftur á bryggjunni, uns færið
gafst; þá ýtti hann mér lempilega af stað
og hvíslaði: „Gæfan fylgi þér.“
Ég var stödd bak við langa vöruskemmu,
fylgdi henni út að þröngu húsasundi og
var bráðlega komin af hafnarsvæðinu. Þá
settist ég niður og hugsaði ráð mitt. Mér
fannst vissast að draga það við mig dá-
lítið enn að þvo mér. Þó átti ég erfitt með
að neita mér um það; andlitið á mér var
orðið stirt af óhreinindum.
Það tók mig tíu daga að komast frá
Spáni til Portúgal. Ég rataði í ýms ævin-
týri. Svo fór að ég bar kolagrímuna í þrjá
daga ennþá. Sennilegast var það líka henni
að þakka, að ég komst að lokum til Portú-
gals og Englands. Þremur dögum eftir að
ég yfirgaf skipið, var ég handtekin sem
hver annar innrenningur. Það var í litl-
um, spönskum bæ. Það hvarflaði áreiðan-
lega ekki að lögregluþjóninum, sem tók
mig fasta, að hann væri búinn að fanga 25
ára gamla franska stúlku. Það var ekki
fyrr en ég var rekin í bað á lögreglustöð-
inni sem Spánverjarnir uppgötvuðu, að ég
var kvenmaður. Þeir leiddu mig fyrir lög-
reglufulltrúann.
„Hver ertu?“
Ég þagði.
„Hvaðan kemurðu?“
Ég þagði enn.
„Hvert ertu að fara?“
Ekkert svar.
Hann horfði á mig þegjandi langa stund.
Loks sagði hann: „Mér segir svo hugur
að þú sért frönsk og að þú sért að reyna
að komast til Portúgal.“
Ég kaus enn að þegja.
Hann dæsti og ég hugsaði: „Hana, þá
cr bessu lokið!“
En mér skjátlaðist. Hann lokaði augun-
um andartak, opnaði þau svo aftur og
hvessti þeim á mig.
„Mér er sagt, að þú hafir verið svört
eins og kolamokari, þegar þú varst hand-
tekin. Hvemig stóð á því?“
Ég hugsaði mig um andartak. Átti ég
enn að þegja, eða átti ég að segja honum
sannleikann ? Kannski mundi hann aumkva
sig yfir mig, ef ég segði honum allt af
létta. Ég ákvað að gera það.
„Jú,“ sagði ég hægt, „sjáið þér til, herra
fulltrúi, fyrir þremur dögum var ég kola-
mokari.“
Þegar ég var búin að segja honum sögu
mína, stóð hann á fætur og opnaði dyrnar.
Hann sagði ekkert, stóð bara þarna og
horfði á mig.
Ég stamaði: „Þýðir þetta að . . . ?“
„Gerðu svo vel.“ Og hann benti út á göt-
una. „Ég mun láta bóka, að þú hafir verið
handtekin í misgripum.“
Þessi góðhjartaði maður greiddi götu
Framhald d hls. l-'i.
VIKAN
7