Vikan - 18.06.1959, Blaðsíða 9

•um sem hann væri að brjótast upp
brekku mikla. Morguninn eftir vökn-
uöu tjaldbúar við vondan draum, þvi
þeir lágu allir í kös í miðju tjald-
inu, því blessaður ylurinn frá ofn-
inum hafði brœtt snjóinn og gler-
hál brekka myndazt í því miðju og
hafði valdið hinum sofandi eðlilegum
þrautum og þeir eðlilega streitzt við
að halda jafnvœginu í svefninum.
1 Finnagáldri þessum jók Snorri
miklu við reynslu sína á skömmum
tíma.
Þuríður, eiginkona Snorra, starfaði
áfram í sendiráðinu í Stokkhólmi,
eftir giftinguna, en hann fullgjörði
doktorsritið. Síðan hurfu þau heim-
leiðis og settust að í Reykjavík og
hefur Snorri verið starfandi lœknir
þar frá 17. maí 19Jf3. Fyrst i stað
var hann lœknir við sjúkrahús Hvlta-
bandsins og fór upp og ofan um bœ-
inn á reiðhjóli, til að vitja sjúklinga
sinna.
Heldur fór þó illa með farkost
þann, því einhver blesi stal hjólinu
og þótti Snorra það afleitt ■—- einmitt
af því hann hafði það að láni.
Nóttiu fer forgörðum.
NOKKRUM árum síðar varö hann
yfirlœlcnir handlœknisdeildar Lands-
spítalans. Hefur hann gegnt þeirri
vandasömu stöðu síðan, auk próf-
essorsembœttis og hefur ennfremur
viðtálstíma á lœkningastofu tvisvar
í viku, tvcer og hálfa klukkustund,
en gott þykir, ef liann sleppur eftir
6—7 klukkustundir. Sennttega er ekki
erfiðara að ná táli af nokkrum manni
en doktornum Snorra Hállgrimssyni.
Sjúklingar, sem œtla að leita til hans,
verða oft að bíða mánuðum saman,
áður en þeir fá einfalt viðtál við yfir-
lœkninn. Önn hans og erill myndi
hafa leikið margan meðálmanninn
grátt, en alltaf skilar liann dags-
verkinu fullkomnuðu, þótt nóttin fari
lcannske forgörðum fyrir bragðið.
Sjúkrahússtörf hans eru umfangs-
mikil og erfið. Samt hefur hann oft
gamanyrði á vörum og sjáldan sést
þreyta á honurri, þótt venjulegum
mönnum virðist hann rjúfa hin eðli-
legu lögmál náttúrunnar. Sjúkl-
ingarnir tigna hann sem mest-
megandi liknara sinn og kven-
fólkið virðir hann tákmarkálaust.
Sjúklíngur nolckur vildi endi-
lega komast heim af sjúkrahúsinu.
Snorri kom til hans og sagði: „Jœja,
J. minn, þú varst niðri á kvenna-
gangi i gœr, svo að þú mátt vist fara
heim á morgunV‘ Þá kom sjúlclingur
að norðan undir handarjaðar hans á
Landsspítálann. Var það kona, þrek-
vaxin mjög og breið. Snorra varð
að orði, er hann heyrði um hana:
„Já, það ku vera góðir hagar í Þing-
eyjarsýslunni.“ Flestum segir hann
afdráttarlaust, hverjar ráðstafanir
þurfi að gera til að vinna bug á hin-
um hœttulegustu ' sjúkdómum, jafnt
sem um hina veigaminni. Þá krydd-
ar liann mál sitt gjarna einskonar
„hómöpatiskum tœknihugtökum“.
Sjúklingur innti Snorra eftir mein-
semd sinni. „Hefurðu nokkurntima
gert við bíl?“ spurði Snorri að
bragði. „Já,“ kvað sá við; „þú
veizt," sagði Snorri þá, „að þegar
legurnar í bílnum slitna, þarf bara
að skipta um.“ Og svo var skipt
um legur í manninum — annar fót-
ur hans hafði verið styttri — og
Snorri lét stál l liðamótin og þá gekk
sá sjúki, rétt eins og bíll með kappa
í dekki!
Hreinasti ógemingur yrði að reyna
að gera grein fyrir lœkningum Snorra
Hallgrímssonar. Alkunna er hæfni
lians sem skurðlœknis. Auk þess er
svo önnur sérgrein hans, ortopedi, sem
orðheppinn kunningi Snorra kallar
„fótafrœði“ og er að visu nokkuð
fjarri lagi, en þó ekki, þegar þess
er gœtt, að Snorri hefur lœknað ó-
trúlegustu fótamein og vaxtarlýti.
Menntun mannsins verður einnig að
liafa í huga: Hann hefur ferðazt
mikið og kynnt sér nýjungar í grein-
inni; hann liefur ennfremur kynnt
sér svokállaða plastiska kirurgi, rit-
að í erlend frœðirit og sjálfsagt ís-
lenzk líka. Ötrúlega margir hinna
„stritandi strlðsmanna tilverunnar“
hafa hlotið undraverða lœkningu fyr-
ir hjálp lians. Stórt úrtak úr flestum
stéttum þjóðfélagsins hefur leitað til
hans og ávallt hefur hann lagt sig
állan fram og reynt að hlífa öllum
— nema sjálfum sér. Þá má ekki
gleyma lotningu kvenþjóðarinnar,
sem lítur eiginlega ekki á Snorra
Hallgrímsson sem venjulegan mann,
heldur yfirnáttúrlegt fyrirbœri, Enda
er það á fjölmargra vitorði, að hann
hefur framið slík kraftaverk, að ein-
stakt má teljast — og er þá ekki
miðað við fólksfjölda.
Kemur niður á jörðina.
SNORRI HALLGRIMSSON hefur
átt sœti í fjölmörgum nefndum og
ráðum, sem fjállað liafa um allskyns
vísendi, svo sem Háskólaráði og Vís-
indasjóði. Þar kemur glöggt fram,
hvilíkur merkisgripur maðurinn er,
því hann virðist hafa nœgan tíma
til flestra hluta og áldrei virðist þó
neitt gert á annars kostnað. Þegar
settlegir nefndarlimir vilja afgreiða
mál á sem formlegastan hátt, en öll-
um raunhœfum undirbúningi er lok-
ið, er Snorri vís til að segja: „áð
þeir skuli bara láta þetta róa svona
Hann er blessunarlega hreinn og
beinn og skemmtilega laus ujð form
og ónauðsynlegar tiktúrur. Mikið
starf liefur Snorri einnig unnið fyrir
lamaða og fatlaða. Styrktarfélag
lamaðra og fatlaðra hefur notið góðs
af þekkingu hans og snilli og hjá því
mœta félagi eru orð Snorra lög þess.
En blessaður 7naðurinn gœti ekki
haldið allt þetta út, ef hann gæfi
sér áldrei tima til afþreyjandi við-
fangsefna, sem veita huga hans of-
urlitla hvíld frá taugastriti og bar-
'áttu starfsmannsins. 1 suinarfríum og
Dr. Matthías Jónasson:
Þú
og barniö
'þitt
Er fröken mamma framtiðin?
„Utanveltu hjónabandsins".
ísland á heimsmet. Hér á landi
fæðist fjórða hvert barn óskilgetið.
Fjórða hver kona, sem á von á barni,
finnur gleði sina beizkju blandna, af
því að föðurhlutverkið er óvíst í
framtíðinni. Við eigum ekki met í
tölu óskilgetinna barna einni saman,
heldur einnig í jafnri dreifingu laus-
lætisins yfir allar stéttir þjóðfélags-
ins. Það hendir hjá fleiri þjóðum, að
börn skjótast ,,inn í ættir landsins
utanveltu hjónabandsins." En með
eldri menningarþjóðum telst taum-
leysi i samgangi kynjanna til lág-
stéttarsiðgæðis. Meðan kirkjan þorði
að halda fram siðgæðiskröfum sinum
og borgarastéttin var einhvers meg-
andi, var litið á óskilgetið barn sem
hóruunga í orðsins raunverulegu
merkingu. Fyrir stúlku úr borgara-
stétt jafngilti óskilgetið barn næst-
um því dauðadómi og í löggjöf
sumra þjóða er neitað skyldleika þess
við hinn holdlega föðifr. Hin borg-
aralega æska vandist þessu aðhaldi,
skemmtanir hennar og samkvæmis-
venjur voru sniðnar í samræmi við
það. 1 lágstéttunum var slakað mjög
á þessum kröfum. Heimasæta með
keis í leit að barnsföður til frambúð-
ar varð að vísu skopfígúra, en ekki
neitt reginhneyksli. Sá stéttarmunur
er óþekktur á Islandi. Ógiftar dætur
viröingarmanna eru ekki síður feng-
sælar á lausaleiksbörn en umkomu-
lítil almúgastúlkan.
Ungar einstæðingsmæður.
Það getur ekki talizt fátítt lengur,
að 16—17 ára telpur ali barn ógiftar,
og dæmi eru um yngri mæður. Á-
liyggjurnar leggjast því oft þungt á
ungar herðar. 1 mörgum tilvikum
verður lausaleiksbarn til, án þess að
minnzt sé á hjónaband. Margur mað-
ur flýr ástmey sína, jafnskjótt og
hann veit, að hún á von á barni með
honum, aðrir geta ekki gifst fyrir
bernsku sakir, en tilfinningar oft
breyttar, þegar aldur og þroski leyfa
hjónaband. Hin unga einstæðings-
móðir horfir því sjaldan fram á
glæsta framtíð. Með tilkomu barns-
ins tengist hún örbirgðinni traustum
böndum. Á ytra borði kunna þær
stúlkur að sýnast bezt staddar, sem
eiga athvarf á foreldraheimili með
barnið. Að minnsta kosti er líkam-
legri velferð barnsins bezt borgið
þannig. Það nýtur reynslu ömmu
sinnar, hún kann betur að annast
hvítvoðung og er úrræðameiri á alla
lund en barnung móðirin. En aðstaða
hinnar síðarnefndu verður mjög erf-
ið. Amman ber hana ofurliði og
þrengir sjálfri sér inn í móðurhlut-
verkið. Hún styðst við mikla reynslu,
löggilt hjónaband og traust heimili,
og gagnvart því öllu verður móður-
hlutverk ungrar mannlausrar stúlku
oft ekki nema nafnið eitt. Og samt
sleppir móðirin því ekki mótþróa-
laust. Þrátt fyrir erfiðar aðstæður
vaknar hin eðlilega þrá hennar að
annast barnið sjálf og ala það upp.
Af þessu spinnst oft togstreita milli
móður og ömmu, en hún er barninu
skaðleg og getur leitt það til ófam-
aðar.
Fordæmi lausaleiksmæðra.
Það er ekki ætlun vor að lýsa til
hlítar hinu ömurlega hlutskipti ein-
stæðingsmæðra. Vér vildum aðeins
benda á þann bráðafúa, sem nú étur
sig dýpra og dýpra inn i mæniás
þjóðfélagsins. Hjónabandið hefir ver-
ið hið lögverndaða form fyrir samlíf
karls og konu siðan landið byggðist,
foreldraheimilið hefir verið uppeld-
isskóli ungra kynslóða í þúsund ár,
og eftir fordæmi foreldranna hafa
ungir elskendur tekið hjónabandið
sem hið sjálfsagða samlifsform kynj-
anna. Nú hrapar gengi þess óðfluga.
Með sömu þróun er það bráðlega
horfið úr tizku. 1 stað þess kemur
lausaleikurinn. Sívaxandi fjöldi
barna, sem elzt upp án foreldra-
heimilis, mun taka sér mæður sínar
og feður til fyrirmyndai' að þvi er
samlífsform kynjanna og uppeldi
barnanna snertir. Þau munu ekki
sakna þess fyrir hönd barna sinna,
sem þau þekktu ekki í sínum eigin
uppvexti.
Upplausn foreldraheimilisins er
róttækasta þjóðfélagsbreytingin, sem
nú gerist með þjóð vorri. Hún niun
valda byltingu í öllum samfélags-
háttum, sem verður fyrst sýnileg á
sviði trúar, siðgæðis og uppeldis.
Hvort hún leiðir óhjákvæmilega til
hnignunar, er því háð, hvaða sam-
lífsform mótast í stað hjónabandsins
og hvernig þjóðfélagið skipuleggur
hið mikla uppeldisstarf, sem foreldra-
heimilið rækti endurgjaldslaust fram
að þessu.
um helgar fer hami til sumarbústað-
ar slns í Nesjavallálandi og þar hefur
liann bát og stundar þá veiðar. Hann
liefur gaman af hverskyns veiði-
mennsku og fer að sögn einu sinni ár
hvert norður í Laxá í Þingeyjarsýslu
með vini sínum Kristni Stefánssyni,
prófessor. Þá fór hann einn „túr“
á hválveiðar í fyrrasumar, en þótti
verst, að fá ekki að vera við byss-
una til að vinna á djöfsa. Eitt sinn
fór hann líka á lax í Laxá i Kjós,
þegar liann er í bœnum, les hann
gjarna sögur eftir Agötu Cliristie.
Önnur vopn.
ÞVl MIÐUR er aðeins til einn
S7iorri Hállgrí7nsso7i. Þjóðþmi veitti
saimarlega ekki af 7iokkru7n í við-
bót. Með því er engmn annar lœknir
lastaður, en lirósað sigri yfir því að
eiga einstakan afreksmann á þýðing-
amniklu sviði. Ákaflyndur maður,
bráður í skapi, en óðara eins og
hugur 7nanns. Ætti nokkurn að
en varð lítið úr veiðinni, því kelling-
arnar komu þangað bunandi með undra? Menn eins og Snorri Háll-
börn sín, til að hann mœtti kippa grímsson lirœrast í állri annarri til-
inissmíðum í lag. Ef frístund gefst,veru, en menn álmennt geta gert sér
grein fyrir. Þeir eru útverðir mann-
kynsins við móðuna miklu. Líf þús-
unda hangir daglega á bláþrœði í
höndum þeirra.
Þótt Finnlandsstyrjöldinni sé lok-
ið, stetidur Snorri Hállgrimsson
enn í fremstu víglínu. Og hann beit-
ir állt öðrum vopnum og í állt öðr-
um tilgangi en Rússar og Finnar
gerðu á sínum tíma. Hann berst
sigursœlli baráttu gegn dauðanum,
með þeim vopnum, sem hann hefur
sjálfur smíðað og beitir flestum bet-
nr: einbeitni og ákaflyndi ofurhug-
ans og snilli mannsandans.
Bragi.
VIKAN
9