Vikan - 12.08.1976, Blaðsíða 17

kalla manneskjuna frá venjubund-
inni óábyrgri tilveru, til frjálsrar
sjálfstæðrar og ábyrgrar tilveru.
Af framansögðu, má draga þá
ályktun að megin boðskapur
existensialismans sé að manneskjan
jjálf sé sinn eiginn gæfusmiður,
án nokkurra tengsla við æðri mátt-
arvöld. Það frelsi aftur á móti
veldur henni kvíða, og sú hugsun
að bera fulla ábyrgð á lífshamingju
sinni reynist mönnum oft þungbær.
Vegna þessarar hræðslu hefur
manneskjan tilhneigingu til að
kæfa niður einstaklingshyggjuna og
gera nákvæmlega eins og allir aðrir.
Af því leiðir að tilvera manneskj-
unnar verður fölsk og ópersónuleg,
og hún fer á mis við þá lífshamingju
sem hún gæti öðlast með hinu
mótinu. En engin manneskja getur
verið hamingjusöm, án samskipta
við aðrar manneskjur. Þess vegna er
lífshamingjan líka fóigin í afstöðu
okkar til annarra og breytni.
Manneskjan á með hjálp samvisk-
unnar og í krafti sinnar eigin til-
veru að geta fundið leið að hinni
sönnu hamingju. Hún á að þora að
lifa lífínu, því að þegar því lýkur
með dauðanum, er of seint að
iðrast.
Kínversk speki.
Ef þú vilt vera hamingjusamur í
einn dag, skaltu fá þér vel að borða.
Ef þú vilt vera hamingjusamur í
eitt ár, skaltu gifta þig. Ef þú vilt
vera hamingjusamur alla ævi, skaltu
fá þér garð og rækta hann.
III. HVAÐ ER HAMINGJA?
Af viðtölum við fólk kom í ljós,
að menn lögðu misjafnan skilning
í hugtakið hamingja. Sumir hölluð-
ust helst að þvi, að hamingja væri
einskonar lífsspeki eða lífsform,
sem væri með hinum hamingju-
sama, hvað sem á bjátaði. Ham-
ingjusamur væri sá, sem hefði
öðlast innri frið og lifði í sátt
við sjálfan sig og umhverfíð.
Fleiri hölluðust aftur á móti að
því, að hamingjan væri tímabund-
in tilfinning, sem kæmi yfir mann-
eskjuna við það að ná einhverju
takmarki. Hvert þetta takmark átti
svo að vera, eða væri greindi menn
aftur á um. Við ætlum nú að rekja
nokkur atriði, sem fram komu 1
þessum viðtölum. Þótt viðtölin
væru hvorki mörg né merkiieg, þá
gætu þau gefíð örlitla nasasjón af
því, sem almennur borgari gerir sér
í hugarlund um þessa hluti. Rétt
er að hans sjónarmið kæmi fram
með heimspekisjónarmiðunum —
hér er nú um hans heill að ræða.
Hamingjuhugmyndir borgarans.
HAMINGJA er ástand, sem maður
kemst í.
HAMINGJA kemur innan frá.
HAMINGJA er ástand — breyting
til batnaðar.
HAMINGJA er eitthvað, sem gerir
lífíð gott.
HAMINGJA er mjög persónuleg.
HAMINGJA er alltaf tengd fólki
— að hafa fólk, sem manni þykir
vænt um í kringum sig.
HAMINGJA getur verið gleðin yfír
að eiga eitthvað, eða ná markmiði.
HAMINGJA —þegar þörf er full-
nægt — á að telja líkamlegar
þarfír með? Því ekki?
HAMINGJA HVlTVOÐUNGS er
að fullnægja likamsþörfum, enda
hefur umhverfið ekki kennt honum
hvað þetta skrýtna fyrirbæri er.
HAMINGJA —hví getur hún ekki
eins verið peningar, eða hlutir?
Hamingja er hvort sem er tilbúið
hugtak. Það sem færir þér ham-
ingju fer eftir uppeldi og umhverfi.
HAMINGJA getur verið að sjá
börnunum sínum vegna vel.
HAMINGJA getur verið menntun,
þá öðlast maður hlut, sem ekki
verður frá manni tekinn, getur ef
til vill skilið meira en ella. Maður
gæti ef til vill frekar komist af án
ytri þarfa.
HAMINGJA er að fínna, að maður
hafi stuðlað að vellíðan annarrar
manneskju.
HAMINGJA cr undir því komin,
hvort þú ert vel sofinn og rétt
nærður. Hún er sem sé efna-
fræðileg, — hvort líkami þinn
hefur réttu efnin til að færa þér
þessa tilfinningu.
HAMINGJA er aö eiga maka, sem
maður gengur I takt við.
HAMINGJA er blekking. Hún er
ekki til, en samt sem áður getur
maðurinn ekki án hennar verið.
HAMINGJA er sigur hins góða yfir
hinu illa.
HAMINGJA er að Ijúka við að
byggja húsið sitt.
HAMINGJA er að hafa hugsjón og
geta unnið að henni.
HAMINGJA ervinna.
HAMINGJA er að vita ekki, hvað
morgundagurinn ber I skauti sér.
,,Alheimslögmálin eru forsenda
mannlegrar hugsunar. Þekkingin er
forsenda hamingjunnar. Að hugsa
stnar eigin hugsanir og vera sáttur
við þœr.'’
Buckminster Fúller.
Lokaorð.
Það, sem hér hefur verið rætt
um, sýnir okkur ótvlrætt, að ekki er
hægt að komast að ákveðinni niður-
stöðu um hvað lífshamingjan er,
því hér er um afstætt hugtak að
ræða, og sitt sýnist hverjum. En
þrátt fyrir þá staðreynd, snýst
llfið einmitt um hamingjuna, sem
ef til vill er ætíð utan seilingar.
Lífshamingjan á sér enga formúlu.
I lífsgæðakapphlaupinu hefur oft
gleymst, að maðurinn lifír ekki á
brauði einu saman.
En hver svo sem afstaða manns-
ins til lifshamingjunnar er, teljum
við það undirstöðuatriði, að mann-
eskjan sé sjálfri sér samkvæm og
breyti samkvæmt hugsjón sinni.
Það er siðferðileg skylda hvers og
eins að mynda sér lífsskoðun og
breyta samkvæmt henni. Svo er það
þjóðfélagsins að sjá til þess að mað-
urinn hafi heilbrigðar lífsskoðanir
en þær hljóta að vera þær, sem eru
þjóðfélaginu til heilla.
A.K., A.J.ogÁ.Í.
Heimildir:
Johan B. Hygen, Frumþættir sið-
fræðinnar.
Bókaverslun Sigfúsar Eymundsson-
ar, 1968.
Jóhann Hannesson, Heidegger og
frumatriði existensheimsspekinn-
ar. Háskóli Islands, 1969.
T.U.Sachs, Now read on. Grein
eftir Bertrand Russel: How to grow
old. Longman 1971.
J-fa/ru/ig/'CL er
/jr/r m/ý
oj annao
fyrrr f‘S-
33. TBL. VIKAN 17