Vikan - 16.11.1939, Blaðsíða 9

Nr. 46, 1939
V I K A N
9
Stríðið milli Norður- og Suðurrikjanna stóð í 4 ár, frá 1861—65. 1 því féllu 600,000 manns. Norðurríkin sigruðu að lokum, og þrælahaldið var afnumið.
En Abraham Lincoln,. forseti (til vinstri á myndinni), var myrtur áður en því lauk.
sunnan hana var þrælahaldið leyft, en
fyrir norðan hana bannað með lögum.
En hinn pólitíski bardagi varð út af því,
hvort þrælahald ætti að vera í ríkjum, sem
verið var að byggja. Þessi bardagi var
aðallega á milli jarðeigenda Suðurríkjanna
og bænda Vesturríkjanna. Yrði þrælahald-
ið lögleitt í Suðurhéruðunum, þýddi það
bómullarekrur. Yrði það bannað, var nóg
rúm fyrir nýbyggja. Bændur Vesturríkj-
anna urðu auðvitað að vera á móti þessu,
og þegar Abraham Lincoln var kosinn for-
seti gerðu Suðurríkin uppreisn. Suðurríkin
fluttu mikið út af bómull og tóbaki, voru
því hlynnt frjálsri verslun, en Norðurrík-
in voru iðnaðarland og vildu sterka tolla-
löggjöf til þess að vernda iðnað sinn gegn
evrópiskum keppinautum á ameríska
markaðinum.
I Bandaríkjunum höfðu alltaf áhrifa-
mestu stjórnmálamennirnir verið af auð-
ungum ættum frá Suður-
ríkjunum, en þegar iðn-
aður og akuryrkja jókst,
raskaðist þetta pólitíska
jafnvægi. Og allar þessar
andstæður drógust sam-
an í eitt siðferðilegt
vandamál. Var þræla-
haldið kristilega og sið-
ferðilega forsvaranlegt
eða blátt áfram villi-
mennska?
Bardaganum var bæði
stjórnað með vopnum
andans og stálhörðum
rökum. Ef einhver mót-
stöðumaður þrælahalds-
ins hætti sér inn í þræla-
ríki var honum difið ofan
1 tjóru Og velt upp , Úr f,egar ,,Koíí Tómasar frænda" var kominn. út, fór Harriet Beecher Stowe til Englands
flöri, Og hann mátti og var hyllt á stórri samkomu. Skáldkonan sést við hlið ræðumannsins.
niu miitm, unsKa sKaia Jöyron, sem narnei
Beecher Stowe trúði á í æsku sinni, en réðst
síðar á í ritum sínum fyrir ólifnað hans.
þakka fyrir að sleppa lifandi. Guðfræðing-
ur einn í Suðurríkjunum sannaði með orð-
um biblíunnar, að þrælahaldið væri guði
þóknanlegt, og að afnema það væri hið
sama og að hæða guð. Guðfræðingur frá
Norðurríkjunum benti á annan stað í
biblíunni, sem sannaði, að þrælahaldið
kæmi í bága við helgustu lögmál kristin-
dómsins, og það væri skylda hvers kristins
manns að láta þrælana lausa. Lögfræðing-
ar og siðameistarar létu og til sín heyra.
Þegar þessi bardagi stóð sem hæst, kom
Harriet Beecher Stowe með ,,Kofa Tómas-
ar frænda“. Hún sagði frá þjáningum
þrælanna, saklausum negrastúlkum, sem
urðu að hlýða eigendum sínum, mæðrum,
sem flýðu með börn sín, Tómasi gamla,
sem rétti ævinlega vinstri kinnina, ef ein-
hver sló hann á hina hægri.
Áður hafði samkomulagið á milli þræla
og húsbænda verið þolanlegt, en þegar ekr-
urnar stækkuðu og þræl-
unum fjölgaði varð sam-
komulagið ómögulegt, og
þrælarnir voru barðir
miskunnarlaust. Það kom
iðulega fyrir, að hjón
voru aðskilin. Þrællinn
var í stuttu máli sagt
ekkert annað en hluti af
fjármunum húsbóndans.
Skáldsaga Harriet Bee-
cher Stowe gerði þessar
staðreyndir lifandi. Þess
vegna var bókin mikið
lesin. Fáum dögum eftir
að bókin kom út seldust
10,000 eintök af henni.
Og áður en árið var liðið,
var upplagið komið uþp í
300,000. 1 Englandi voru
Pramh. á bls. 20.