Vikan - 10.12.1992, Page 62

TEXTI: FRÍÐA BJÖRNSDÓTTIR / UÓSM.: BINNI
SAFNARAR
(h'
A Þýsku
jólabjöll-
urnar og
kúlurnar
frá
Hutschen-
reuther
eru tiltölu-
lega nýjar
af nálinni.
Fyrsta
bjallan
kom á
markaö
áriö 1978.
Silfurbúö-
in selur
þessa
jólasafn-
gripi.
Söfnunaráráttan hefur
lengi fylgt manninum.
Fólk safnar öllu milli
himins og jarðar og í ýmsum
tilgangi. Sumir safna til þess
að geta ef til vill síðar selt
safnið á hærra verði en það
var keypt fyrir í upphafi. Aðrir
safna til þess eins að eignast
eitthvað fallegt til að hafa í
kringum sig og þriðji hópur-
inn safnar aðeins söfnunar-
innar vegna og þá gildir einu
hverju er safnað. Sem dæmi
um slíka söfnun má nefna
manninn sem ég heyrði um í
sumar og safnar myndskreytt-
um lokum af kaffirjómadósum
sem látnar eru fylgja með
kaffibollum á veitingastöðum
víða erlendis. Hér ætlum við
ekki að fjalla um slíka söfnun
heldur velta fyrir okkur hverju
fólk safnar í tengslum við jólin
og jólahaldið.
Jólaplattar hafa löngum
verið vinsælir safngripir.
Jólaskeiðar, jólabollar. jóla-
bjöllur, jólaklippimyndir og
jólasveinar alls konar teljast
líka hafa söfnunargildi hér á
landi sem annars staðar. Ef til
vill má nefna fleira en við lát-
um þetta nægja í bili.
JÓLAPLATTI FYRIR
VINNUKONUNA
Dönsku postulínsverksmiðj-
urnar Bing & Gröndahl og
Konunglega postulínsverk-
smiðjan hafa séð söfnurum
um allan heim fyrir safngrip-
um í nær heila öld. Upphafið
að dönsku jólaplöttunum er
sagt vera að hér áður fyrr var
venja í Danmörku að húsmóð-
ir gæfi vinnukonu sinni disk
úr stelli heimilisins við ákveð-
in tækifæri. Þetta hlýtur að
hafa haft það i för með sér að
diskunum fækkaði og svo líka
það að stúlkan eignaðist fjöld-
ann allan af ósamstæðum
diskum ef hún hafði verið í
vist á mörgum heimilum. Jóla-
plattinn var því snjöll hug-
detta. Húsmóðirin gat gefið
stúlkunni jólaplatta í stað
disks úr heimilisstellinu og
stúlkan eignaðist með árun-
um álitlegt safn fallegra diska.
Bing & Gröndahl sendi frá
sér fyrsta jólaplattann árið
1895 og Konunglega postu-
línsverksmiðjan árið 1908.
Fyrsti Bing & Gröndahl platt-
inn var seldur á tvær krónur
danskar og hafði fimmhundr-
uðfaldað verðgildi sitt um
sjötíu árum síðar. Áreiðan-
lega hefur hann ekki lækkað í
verði síðasta aldarfjórðung-
inn. Lengi vel keyptu safnarar
plattana á sama hátt og menn
kaupa nú verðbréf, til þess að
geta selt þá síðar á margföldu
verði. Þeirra á meðal var Aar-
on Ritz sem var útflutnings-
stjóri Bing & Gröndahl um
árabil. Hann sagði mér, þegar
ég ræddi við hann árið 1967,
að hann hefði í áraraðir keypt
nokkra platta um hver jól og
lagt þá til hliðar fyrir börnin
sín. Þegar þau svo giftu sig
og fóru að heiman fengu þau
með sér plattana, seldu þá
fyrir margfalt upprunalegt
verð og keyptu sér í staðinn
það sem þau vanhagaði um á
nýstofnuðu heimili. Ekki þori
ég að ábyrgjast að þessi fjár-
festing borgi sig jafnvel í dag,
en hver veit hvað framtíðin
ber í skauti sér.
PLATTAR OG JÓLA-
SKEIDAR FYRIR
EFTIRMATINN
Jólaplattar skreyttu veggi
margra heimila til skamms
tíma og þeir sem höfðu safn-
að plöttum lengi komust
stundum í veggþrot. Nú býð-
ur tískan mörgum að geyma
plattana inni í skáp, en hvers
vegna ekki að nota þá? Þeir
sem safna einnig jólabollun-
um frá Konunglegu postu-
línsverksmiðjunni nota platt-
ana sem kökudiska með boll-
unum en hinir ættu að hugsa
út í að plattarnir eru fyrirtaks
eftirréttardiskar um jólin.
En til þess að borða eftir-
matinn þarf skeið og þess
60 VIKAN 25. TBl. 1992