Vörður - 26.05.1923, Qupperneq 4

1
V ö R Ð U R
vel sagt það, að mjer þykir ekki
ótrúlegt, að hann hafi ekki at-
hugað þetta mál nægilega áður
en hann reit sleggjudóm sinn. En
reynslan hefir nú sýnt, að jeg
hafði rjett fyrir mér og hún er
jafnan talin ólýgnust.
Því næst ræðir »Tíminn« um
fjáraukalagafrumv. stjórnarinnar
fyrir árin 1920 og 1921 og segir að
Jón Magnússon og jeg höfum ekki
þorað að láta þessi fjáraukalög
koma fyrir þingið 1922, af því að
við höfum viljað sitja við völd
áfram, við höfum falið hið erfiða
ástand fyrir þinginu, að jeg hafi
látið í veðri vaka, að það væri
af sparnaðarástæðum, sem jeg
lagði ekki fjáraukalagafrv. fyrir
þingið í fyrra o. fl., o. fl. af líku
tæi og er þá best að sjá hvort
herra ritstj. getur staðið við þetta
eða ekki.
Fyrst er þá að geta þess, að
það var ómögulegt fyrir hvaða
stjórn, sem hefði verið, að leggja
fyrir þingið, sem kom saman 15.
febr. 1922, fjáraukalög um um-
framgreiðslur árin 1920—1921,
vegna þess, að árin 1920 og 1921
voru 1 fjárhagstimabil og greiðsl-
um tilheyrandi því fjárhagstíma-
bili var ekki lokið þegar þing
kom saman, og meiræ að segja
ekki heldur þegar því var slitið.
Greiðslum ríkissjóðs, er viðkoma
næsta ári á undan, er sem sje altaf
haldið áfram til maf-byrjunar
næsta ár og er svo jafnt um tekj-
ur og gjöld. Ritstj. heimtar þvi
í þessu efni ómögulega hluti.
Ummæli blaðsins um, að jeg
hafi látið i veðri vaka, að jeg
hafi ekki, af sparnaðarástæðum,
viljað leggja fyrir þingið 1922
fjáraukalög fyrir árin 1920—1921
eru þegar afþvi, sem jeg nú befi
tekið fram, bersýnilega ósönn og
getur hver maður imyndað sjer,
að ef jeg hefi farið með slíka
höfuð-lýgi i þingsalnum, hefði jeg
hlotið að vera brjálaður, því að
þótt ritstj. haldi kannske aö þing-
menn hefðu trúað þessu, þá get
jeg fullvissað hann um, að enginn
þeirra er svo grunnbygginn. En
hvað er það þá, sem ritstj. er að
ræða um? Jú, jeg veit það. Það
eru ummæli mfn á þinginu f fyrra
um að jeg vildi ekki af sparn-
aðarástæðum leggja fyrir þingið í
fyrra fjáraukalög fyrir árið 1922.
Til þess að gera sjer hægra fyrir
um.árásina, snýr ritstj. þessu við
og segir, að jeg hafi verið að
tala um fjáraukalög fyrir árin
1920—1921, Jeg sendi ritstj. leið-
rjettingu meðal annars um þetta
og birti hann hana í blaðinu
eins og jeg þegar hef tekið fram.
Þegar jeg sendi þessa leiðrjett-
ingu, hjelt jeg að ef til vill hefði
ritstj. vilst á þessu og gert mjer
rangt til óviljandi og bjóst jeg
því jafnvel við, að hann mundi
leiðrjetta þetta og biðja veivirð-
ingar á, en reyndin varð önnur.
Hún varð sú, að ritstj. bætti við
nýjnm blekkingum í stað þess
að játa yfirsjón sína. Af þessu
álykta jeg svo, að ritstj. hafi frá
byrjun farið með vísvitandi
blekkingar til þess að reyna að
níða og mannskemma mig, sem
hann telur pólitiskan andstæðing.
Hefði jeg fundið, að ritstj. vildi
unna mjer sannmælis, mundi
jeg hafa fyrirgefið frumhlaupið,
en nú tel jeg sýnt, aö það mál
bfði. En ef til vill er mjer leyfi-
legt að benda á, að sá maður
sem er orðinn ber að því, að
fara þannig með ósannindi hefir
glatað öllum rjetti til að fást við
opinber mál og látast vera leið-
togi annara. Honum getur ekki
orðið trúað framvegis og hann
virðist ekki eiga kröfu á þvf.
Ennfremur segir ritstj. að jeg
hafi dulið fyrir þinginu 1922,
hina raunverulegu afkomu rikis-
sjóðs fjárhagstímabilið 1920—
1921. En ekki er ritstj. nær-
gætnari við sannleikann í þessu
atriði en hinum fyrnefndu, þvf
að það er vitanlegt öllum þing-
mönnum og fjölda annara manna,
að landsreikningurinn fyrir árið
1920, lá fyrir þinginu í fyrra
prenta'ður og um tekjur og gjöld
ársins 1921, gaf jeg f þingbyrjun
í fyrra nákvæmt yfirlit eftir bók-
um ríkissjóðs. Hjer gat þvi ekki
verið um neina launung eða dul
að ræða og i leiðrjettingu þeirri,
sem jeg sendi blaðinu og jeg
hefi áður nefnt, sýndi jeg fram
á þetta. í athugasemdinni við
leiðrjettingu mfna, treystist ritstj.
reyndar ekki að vefengja það,
að landsreikningurinn 1920 hafi
legið prentaður fyrir þinginu f
fyrra og má telja það góðra
gjalda vert eftir atvikum, en
hann tekur sjer aftur á móti
fyrir hendur að sýna fram á,
að gjaldafjárhæðir þær, sem jeg
skýrði þinginu frá í fyrra, komi
ekki heim við landsreikninginn
1921, landsreikningurinn sýndi
hærri gjaldatölur. En þelta kom
mjer alls ekki á óvart, því að
jeg skýrði þinginu einmitt frá
því, eins og þingtiðindin sýna
greinilega, að f yfirliti mínu
væru ekki öll gjöld ársins 1921
talin. Skýrsla mín var sem sje
gerð í fyrri hluta febrúar 1922
og í henni voru talin öll gjöld,
sem þá voru greidd og áttu við
árið 1921. Hins vegar gat jeg
vitaskuld ekki talið þau gjöld,
sem þá voru ógreidd en tiiheyrðu
árinu 1921. Jeg ljet af fjármála-
ráðherrástarfinu um mánaða-
mótin febrúar og mars 1922, en
greiðsluin sem viðkomu árinu
1921 var eins og vant er haldið
áfram þangað til í byrjun maí
næst á eftir. Mismunurinn á
tölum þeim, sem jeg gaf upp
viðkomandi árinu 1921 og tölum
þeim, sem landsreikningurinn
fyrir það ár sýnir, eru þvi aðal-
lega þau gjöld, sem stjórn sú
inti af hendi, er tók við af Jóni
Magnússyni og mjer. Allir hljóta
nú að sjá, að það þarf meira
en meðal-ósanngirni til þess að
ætlast til þess, að jeg gæti í
miðjum febrúar 1922 skýrt frá
greiðslum sem fóru fram löngu
sfðar, meira að segja að tilhlut-
un nýrrar stjórnar. Jeg gat vita-
skuld ekki gert annað en skýrt
frá greiðslum til þess tfma er
skýrslan var gefin og jafnframt
leitt athygli að því, að frekari
greiðslur mundu koma og hvor-
tveggja gerði jeg, eins og Þing-
tíðindin sýua ljóslega. Mjer er
sagt, að eftirmaður minn í fjár-
málaráðherrastarfinu hafi verið
nokkurskonar samverkamaður
ritstj. um árásargreinar þessar
og hygg jeg, að það muni satt
vera. Jeg mun því, ef jeg verð
ofan jarðar, þegar landsreikn-
ingurinn 1922 kemur, bera
gjaldatölur hans saman við
gjaldatölur þær viðkomandi því
ári, sem hann gaf skýrslu um
í byrjun síðasta þings, og ef þær
tölur koma ekki heim, er hann
og »Tíminn« kominn í þann
gapastokk, sem þeir ætluðu að
setja mig i. Og jeg get ábyrgst
að þær tölur koma ekki heim,
það er ómögulegt. Landsreikn-
ingstölurnar verða óbjákvæmi-
lega hærri, þvf að hann telur
öil gjöld, en skýrsla ráðherra
aðeins þau, sem greidd voru til
5. —10. febr. 1923 í lengsta lagi.
Jeg ásaka ekki neinn fyrir það,
þó þessar tölur komi eigi heim,
en jeg ásaka ritstj. og hinn ný-
fráfarna ráðherra (ef hann hefir
verið þar að verki) fyrir að
reyna að ófrægja pólilískan and-
stæðing með tilbúnum sakar-
giftum, sem erfitt er að átta sig
á fyrir þá sem ókunnugir eru
þessum málum. Má vel vera, að
hægt sje með þessu að sverta
mig í almenningsáliti um stund,
en takist mjer að sýna hið rjetta
í þessu efni, mun svertan setjast
á manninn, sem eitt sinn vann
prestaheit og klæddist hempu,
en færði sig úr henni aftur til
þess að geta gengt öðru starfi,
sem átti betur við hans lund.
í athugasemd þeirri, sem ritslj.
gerði við oftnefnda leiðrjettingu
mfna, ræðir hann mikið um, að
jeg hafi skýrt þinginu rangt frá
um hversu mikið rikissjóður
tæki af enska láninu, en hið
sama er hjer uppi á teningnum
og áður um ósamræmið í gjalda-
tölunum 1921. En á þessu ósam-
ræmi stendur þannig, að jeg
hafði ekki ætlast til að ríkis-
sjóður læki nema l1/* milj. kr.
af enska láninu. Jeg hafði ætlast
til, að landsreikningarnir 1920 og
1921 sýndu ekki tekjuafgang.
Ressi tilætlun mfn kom fram í
orðum mínum á þinginu. En
skömmu siðar fór jeg úr stjórn
og þá breytti eftirmaður minn
þessari fyrirætlun og tók sem
næst V/i milj. kr. meira af enska
láninu til þarfa ríkissjó^s, en
jeg haföi ætlast til. Auðvitaö
hafði hann heimild til þessa, en
þá þykir mjer salt að segja
bregða undarlega við, þegar
ritstj. »Tímans« ber mig þungum
sökum fyrir það að hans fjár-
málaráðh. hefir breytt ákvörð-
unum mínum. Jeg skal ekkert
út í það fara hvor okkar fjár-
málaráðherranna hafði rjettara
fyrir sjer, en benda vil jeg á
það, að mín fyrirætlun var vel
framkvæmanleg, því að samkv.
landsreikningnum 1921 átti rikis-
sjóður reikningslega i sjóði 31.
des. 1921 um 2*/2 milj. kr. og
þótt l1/* milj. kr. hefði gengið
frá, var samt eftir sjóður er nam
U/4 milj. kr. Og hefði minni
fyrirætlun verið fylgt hefði eng-
inn tekjuafgangur orðið á fjár-
hagstimabiiinu, en eins og lands-
reikningurinn var samþyktur af
þinginu, var tekjuafgangurinn
kr. 1218218,98, einmilt vegna
þess að eftirmaður minn tók
meira af enska láninu en jeg
hafði ætlast til. Og jeg verð að
halda þvf fram, að það hefði
verið eðlilegra að taka ekki meira
af enska láninu en þurfti til
þess, að tekjur og gjöld stæðust
hjer um bil á. í þessu sambandi
vil jeg benda á það, að f leið-
rjettingu minni til »Timans« tók
jeg það fram, að tekjuafgangur
áranna 1920 og 1921 væri kr.
1218218,98 og þessa fjárhæð ætti
að draga frá lánum þeim, sem
tekin voru á umræddu fjárhags-
timabili, þar sem þessi fjárhæð
væri óeydd. í athugasemdum
sínum segir ritstj. »Tímans«, að
hin síðaslnefnda fjárhæð sje röng
fijá mjer, hún eigi að vera um
V2 miljón lægri. En villan er hjá
honum en ekki mjer og flaskar
hann á því, að hann telur ekki
tekjuafgang ársins 1920 með, en
hann nam kr. 528212,98. Lögin
og stjórnarfrv. um samþykt á
landsreikningnum 1920 og 1921
sýna, að það er jeg, sem fer
með rjett mál og er hart að
ritstj. skuli leyfa sjer, að bera
mig ósannindum um tölur, sem
skjalfast er og sannanlegt um
með þingtíðindum, aö jeg hefi
skýrt rjett frá npp á eyri. En
þegar svo er um sannanlega hluti,
hversu mun það þá vera um
hina? Og þelta kallar hann að
láta »tölurnar tala« og vefur
langan vef um, að jeg geti ekki
barmað mjer yfir því. Jeg kalla
þetta að láta »lölurnar ljúga«
og tel mjer heimilt að átelja það.
Ennfremur segir ritstj., að skuldir
ríkissjóðs hafi aukist um ca. 6
milj. kr. árin 1920 og 1921, en
þetta lýsi jeg helber ósannindi,
rakalaus ósannindi og vísa öll-
um, sem vilja sjá þetta með
eigin augum i yfirlit yfir eignir
og skuldir rfkissjóðs, sem birt
er með hverjum landsreikningi.
Sannleikurinn er, að skuldir
jukust þessi árin um tæplega V2
miljón kr. og að tapið á lands-
búskapnum var sömu árin urn
2 milj. kr. eða ca. 1 milj. hvort
átið. Ritstj. segir, að þessi árin
hafi landsversluniu greitt f vexti
og afborganir hátt á fimtu milj.
kr. Hún greiddi 4,66 milj. En
héfði ekki verið rjetlara að geta
þess, ritstj. góður, að ca. 1 Va
milj. af þessari fjárhæð var
greidd henni aftur samkv. lögum,
vegna halla á sölu kola og salts
undir verði. Rað voru því ekki
nema rúmlega 3 milj. sem komu
í rfkisfjehirsluna af þessu fje og
þar af var ca. Va miij- vextir,
sem aðeins gengu reikningslega
gegn um fjehirsluna en gengu
til vaxtagreiðslu á lánum, er
upprunalega voru tekin til Lands-
verslunarinnar. Af þessum »nærri
5 milj.« ritstj. verða þá eftir ca.
2V2 milj., en af sfðastnefndri
fjárhæð var ca. 1 milj. kr. varið
til arðvænna fyrirtækja.
Jeg hefi þá svarað aths. ritstj.
við leiðrjettingu mfna, svo að
ekki stendur steinn yfir sleini i
þeirri byggingu. Hann ógnar
mjer með þjóðardómi (því ekki
landsdómi?), en hann verður að
muna, að hann verður að sætta
sig við þann dóm líka og óvíst
er hvor ánægðari verður að þeim
dómi föllnum. En til þess að
rjettlátur dómur falli, verður
málið að vera jafn vel upplýst
frá báðum hliöum. í því efni
er jeg orðinn nokkuð langt »á
eftir Tímanum«, þvf að hann
hefir í mörg ár fengið að naga
því nær óáreittur um mína
hryggjarliði. Nú ætla jeg ekki
lengur að láta gnag það afskifta-
laust og vænti jeg þá að ritstj.
þyki betur.
1 enda athugasemda sinna
beinir ritstj. til mfn 2 fyrir-
spurnum, sem jeg svaraði á
þinginu, en vil árjetta hjer.
Hin fyrri er um tekjuskalt
firma eins frá árinu 1920 og
hefir blaðið áður ráðist að mjer
meö brígslyrðum út af þessu
máli. Jeg svaraði blaðinu þá svo,
að það hefir þagað hingað til
og það svar er prentað f þing-
tíðindunum 1921. Vísa jeg til
þess, en bæti því við, að hver
heilvita maður ætti að geta sjeð
það, að enginn fjármálaráðh.
getur verið ábyrgur fyrir því, að
firmu geti greitt skatt sinn. Ef
ritstj. vill vita um hvað gert var
í þvi máli í minni stjórnarlíð,
er best fyrir hann að fá vitn-
eskju um það frá sendiherra-
skrifstofunni f Kaupmanuahöfn,
því að mínum orðum mun hann
ekki trúa. Hvað gerst hefir í
málinu síðan jeg fór veit jeg ekki,
en það er best fyrir ritstj. að
spyrja siun eigin nýfráfarna fjár-
málaráðh. um það. Ætli honum
hafi orðið meira ágengt en mjer?
Blaðið efast um, að málið hafi
komið til þingsins kasta, en ekki
þarf að efast um það, því að
málið var lagt fyrir fjárveitinga-
Defnd neðri deildar og samþykti
húri allar mínar gerðir í því.
Retta Iæt jeg nægja í bili, en
áskil mjer rjett til að koma
nánar að þessu máli sfðar, og
mun þá ef til vill, bera aðferð-
ina í þessu máli saman við að-
ferð núverandi stjórnar um inn-
heimtu á ríkissjóðsskuld hjá
þingmanni einum, sem styður
hana.
Hin fyrirspurnin er um það,
hvernig jeg geti varið það að
hafa gerst málafærslumaður fyrir
einn stærsta gjaldandann hjer í
bænum, út af skatti hans sam-
kvæmt þeim tekjuskattslögum,
sem jeg hafi sjálfur búið til. f’ví
svara jeg á þann veg, aö jeg get
varið það með því, að skattur-
inn var ranglega lagðar á og
þvf ekki samkvæmt lögunum og
landsstjórnin hefir viðurkent
þetla með þvi að láta vera að
áfrýja málinu til hæstarjeltar.
Liklega álftur ritstj. að jeg beri
ábyrgð á að allar skaltanefndir
skilji tekjuskattslögin rjett, en
jeg lít öði;uvfsi á það mál. En
kannske jeg mætti f sambandi
við tekjuskattslögin minna á, að
f fyrra auglýstuð þjer, hr. ritstj.,
eftir áliti landsmanna um kosti
og galla þessara laga. Náttúr-
lega hefir þetta verið af vinsemd
til mín, því að þjer lofuðuð að
birta svörin, en jeg hefi engin
þeirra sjeð. Eða virti enginn
spurninguna svars? Það er fleira,
sem jegjiyrfti aö ryfja upp, en
það kemur kannske eilthvað af
því síðar.
Af því sera sagt er hjer að
framan, vænti jeg að öllum
hljóti að vera það ljóst, að það
er ekki minsta sannleikskorn f
því, er ritstj. segir, að falin haíi
verið fyrir þinginu 1922, útgjöld
rfkissjóðs. Öll gjöld ársins 1920,
voru vitaskuld talin í lands-
reikningnum 1920, sem lá fyrir
þinginu 1922 og fyrir sama þing
var lögð og birt í Alþingistíðind-
unum og blöðum, skýrsla um
öll áfallin gjöld f þingbyrjun, er
komu við árinu 1921. Hvað er
það þá, sem hefir verið dulið?
f*að verður ritstj. að benda ó
eða taka aftur stóru orðin. Hann
segir, að Jón Magnússon hafi
með þessari aðferð náð þing-
sætinu við landskjörið í fyrra.
Vel má þetta til sanns vegar
færast en með öðrum forsendum
en ritstj. hefir. Eins og tekið
hefir verið fram, varglögg skýrsla
gefin þinginu í fyrra og birt í
Þingtíðindura og blöðum. Meðal