Vörður - 26.05.1923, Blaðsíða 6

4
V 0 R Ð U R
an skattstiga og er hann nú
orðið svo kunnur um alt land,
að um hann þarf ekki að ræða.
Er enginn efi á því, að tekju-
skatturinn lækkar mjög vegna
þessara breytinga og einnig af
því, að þingið heimilaði að
draga frá skattskyldum tekjum
bæði aukaútsvar og tekjuskatt.
Meðal þingmanna voru ýmsir,
sem helst hefðu kosið, að tekju-
skatturinn hefði staðið óbreytt-
ur, en beygðu sig til samkomu-
lags, því að þeir óttuðust, að
ella mundu ákvæði stj.frv. ganga
fram, en þau töldu þeir stórum
verri en það, sem náði fram að
ganga. Það var mjög fundið til
foráttu þessu frv., að það var
svo seint á ferðinni i þinginu,
að óhjákvæmlegt hlýtur að hafa
verið að reikna út tekjuskatt-
inn að nýju á öllu landinu.
Frv. um samþykt á lands-
reikningunum fyrir árin 1920
og 1921 var samþykt óbreytt
eins og það kom frá stjórninni
og engar ályktanir sjerstakar
gerðar út af því frv. eins og oft
hefir áður verið.
Nokkur fleiri frv., sem sam-
þykt voru, lagði stjórnin fyrir
þingið, en þau varða almenn-
ing ekki mikið, að undanteknu
frv. um samþyktir um sýslu-
vegasjóði. Sjest af þessu, að
þegar undan eru tekin fjárlaga-
frv. og fjáraukalagafrv. og þau
frv., sem áður hafa legið fyrir
þinginu, hefir stjórnin ekki lagt
mikinn skerf til hinna samþyktu
laga þingsins. Þau frv., sem
mest var i spunnið, voru frá tíð
fyrri stjórna, svo sem vatna-
lagafrv., frv. um skyldur og
rjettindi hjóna., frv. um einka-
leyfi, o. fl. Alls lagði stjórnin
fyrir þingið 29. frv. og af þeim
voru að eins 17 samþ., en 29
þingmannafrv. voru samþykt
sem lög.
Meðal þeirra stjórnarfrv. sem
ekki komust gegn um þingið
má nefna, frv. um sameining
ýmsra sýslumannaembætta. Var
mikil andstaða gegn þessu frv.
og að sjálfsögðu var það ekki
flokksmál. Lögðust sumir mestu
sparnaðarmenn þingsins á móti
þvi og töldu, að stjórnin hefði
borið þar niður um sparnaðinn,
sem einna síst skyldi, að því
undanskildu ef læknum hefði
átt að fækka. Var bent á það,
að nær hefði verið að ráðast að
einhverju þeirra embætta í
Reykjavik, sem telja má miður
þörf eða alóþörf, og enn frem-
ur var frv. fundið það til for-
áttu, að það ylli engum sparn-
aði í fyrirsjáanlegri framtíð, það
væri að eins framtíðarhylling,
þar sem það átti ekki að koma
til framkvæmda fyr en jafnóð-
um og sýslumannaembættin Iosn-
uðu. Þá var og sýnt rækilega
fram á, að stjórnin hefði áætl-
að sparnaðinn miklu meiri en
hann mundi verða í raun og
veru. Stjórninni var borið það
á brýn, að hún mundi varla
hafa borið frv. fram í því skyni
að fá það samþykt, heldur að
eins til að uppfylla loforð sín
í fyrra um fækkun embætta. —
Forsætisráðherra varði frv. af
miklu kappi, en við 2. umr. í
neðri deild, var felt svo mikið
úr frv. að ekki stóðu eftir aðrar
sameiningar sýslna en Dala- og
Strandasýsla, og Árnes-, og
Rangárvalla- og Vestur-Skafta-
fellssýsla. Ljet stjórnin þvl frv.
ekki koma oflar á dagskrá og
telst það því óútrætt. Frh.
Kosningarnar í haust,
Ekki er ráð nema í tíma sje
tekið. Sum blöðin eru þegar
tekin að ræða það mál, um
hvað kosningarnar í haust muni
snúast. »Tíminn« hefir fyrir
löngu sagt, að þær muni snú-
asl um íslandsbanka-málið, og
forseti sameinaðs þings gat þess
til í ræðu, er hann hjelt við
þinglausnir, að kosningarnar
mundu snúast um samvinnu
eða samkepni. Hvorugt mun
verða. Islandsbanki er kominn
undir alinnlend yfirráð og kenn-
ingin um, að stór flokkur manna
sje í landinu, sem sje andvígur
samvinnustefnunni, er ekki á
rökum bygð. Það mun vera
erfitt að finna marga menn, sem
telji samvinnu yfirleitt óheppi-
lega eða skaðlega. Um kaupfje-
lagsskapinn er það að segja
sjerstaklega, að það er fyrir
löngu al-viðurkent aö hann sje
bráðnauðsynlegur og hafi unnið
mikið gagn. Það er því gersam-
lega ómögulegt, að kosningar
geti snúist um rjettmæti þeirrar
stefnu, því að hún er al-viður-
kend. Þegar t. d. »Tíminn« er
að gera upp milli bænda, sem
á þingi sitja, og segir um þá,
sem Framsóknarflokkinn fylla,
að þeir sjeu samvinnumenn, en
hinir ekki, þá er það rangt. Það
er hægt að benda á bændur á
þingi, sem eru einlægir og á-
hugasamir samvinnumenn, en
vilja þó ekki standa í fylkingum
þeirra, sem fylgja fram skoðun-
um »Tímans«. En hvað er það
þá, sem skilur? Það er fyrst og
fremst bardagaaðferðin, það er
tilraunin til þess að egna stjett-
irnar hverjá á móti annari. —
Allar stjettir eiga að vinna sam-
an fyrir þjóðarheildina. Með því
einu móti vegnar þjóðarlíkam-
anum vel. Ef einhver stjett, t. d.
kaupmenn, reyna að skara um
of eld að sinni köku, er sam-
vinna i verslunarmálum lækn-
ingin. En samvinnan á að ná
lengra. Hún á að ná til allra
stjetta. Það er sú rjetta sam-
vinna. Þá menn sem vilja stuðla
að þvi á að kjósa á þing. Um
það ættu kosningarnar að snú-
ast.
Samkomulagið.
Tíniinn geypar mikið yfir hinu
ágæta samkomulagi í flokki sin-
um, en þeim sem kunnugir eru
á þinginu, þykir það all-mjög
orðum aukið. Flokkurinn fylgd-
ist ekki að í afstöðu sinni til
stjórnarinnar, ekki um sveitfestis-
tímann, ekki um fossamálin,
ekki um fækkun þinga og ráð-
herra, ekki um embættafækkun-
armálin, ekki um norska bank-
ann, ekki um bankaeftirlits-
manninn, ekki í íslandsbanka-
málinu, ekki í skattamálunum.
Þetta voru aðal-ágreiningsmálin
í þinginu auk fjárlaga, og þar
skiftist mjög sitt á hvað, enda
er það eigi að undra, því að i
flokknum eru sparsamir menn
og líka einhverjir mestu eyðslu-
menn þingsins.
Efnahagur ríkissjóðs,
1 árslok 1919 voru skuldir
ríkissjóðs kr.: 16064520,89, í
árslok 1920 kr.: 14717589,61,
í árslok 1921 kr.: 16385524,72.
Á árunum 1920 og 1921 hafa
skuldirnar þvi aukist um kr.
321003,83. Eignir ríkissjóðs um-
fram skuldir voru í árslok 1919
kr.: 15890541,20, en í árslok
1920 kr.: 14508157,20 og í árs-
lok 1921 kr. 13717728,44. Á
árunum 1920 og 1921 hafa því
tapast á þjóðarbúskapnum rúml.
1. milj. kr. hvort árið. Þessar
tölur eru allar teknar eftir lands-
reikningunum. Árin 1920 og
1921 voru mestu dýrtíðarárin
sem nokkru sinni hafa yfir þetta
land gengið. Báðir bankarnir
hafa á þessum árum tapað
miklu fje. Útgerðarmenn, bænd-
ur og samvinnufjelög safnað
skuldum, alt fyrir óviðráðanlega
rás viðburðanna. Dýrtíðin kem-
ur eigi siður niður á rikissjóði
en öðrum. Hann fær aðeins
peninga, sem eru því minni i
verði, sem dýrtíð er meiri. Hann
verður að kaupa alt af öðrum
og ýmsar af þeim vörum, sem
hann þarf allra mest af svo sem
kol, olía og sement margföld-
uöust í verði, að ógleymdri dýr-
tíðaruppbótinni til embættis-
manna, sem á þessum árum
varð miklu hærri en nokkurn
hafði grunað. Það er mjög hægt
að kenna einstökum mönnum
um alt þetta á eftir, en allir
vita að þetta var óviðráðanlegt
og getur þar hver stungið hend-
inni i eigin barm. Tap rikis-
sjóðs hvort áranna 1920 og 1921
hefir numið 50—60 kr. á fjöl-
skyldu í landinu. Það virðist
ekki meira en búast mátti við
á hinum erfiðustu árum, sem
yfir oss hafa gengið. Skuldirnar
hafa á þessum árum aukist um
sem næst 4 kr. á hvern mann
í landinu.
Fækkun ráðherra
og þinga.
Á hinu nýafstaðna Alþingi
flutti Magnús Guðmundsson frv.
um að breyta stjórnarskránni á
þá leið, að aðeins skyldi vera
einn ráðherra og þing annað-
hvort ár. Frumvarp þetta var
felt við 3. umræðu í neðri deild
með 16 atkv. gegn 12. Með frv.
greiddu atkvæði: Björn Halls-
son, Einar Þorgilsson, Hákon
Kristófersson, Jón A. Jónsson,
Jón Sigurðsson, Jón Þorláksson,
Magnús Guðmundsson, Ólafur
Proppé, Pétur Ottesen, Sigurður
Stefánsson, Stefán Stefánsson og
Þórarinn Jónsson. Á móti greiddu
atkvæði: Benedikt Sveinsson,
Bjarni Jónsson, Eiríkur Einars-
son, Gunnar Sigurðsson, Ingólf-
ur Bjarnarson, Jakob Möller, Jón
Baldvinsson, Lárus Helgason,
Magnús Jónsson, Magnús Pjet-
ursson, Magnús Kristjánsson,
Pjetur Þórðarson, Sveinn Ólafs-
son, Þorleifur Guðmundsson,
Þorleifur Jónsson og Þorsteinn
Jónsson. — Síðar verður minst
nánar á þetta mál. Hjer skal
þess að eins geíið, að »Tíminn«
segir um fækkun þinga i tölu-
blaði því, sem kom út 3. mars,
þetta:
»Magnús Guðmundsson kemur
með stjórnarskrárbreytingu um
að þing verði annaðhvort ár og
fækkun ráðherra. Tíminn mun
fyrst og mest hafa barist fyrir
þingi annaðhvort ár allra blaða
hjer á landi, ög mun ýta á það
mál eftir mætti, að fram nái
að ganga«. Hvenær þessi barátta
blaðsins átti sjer stað er ekki
vitað, en ef »ýtt hefur verið á
eftir mætti« hefur mátturinn ekki
verið mikill, því að eins og at-
kvæðagreiðslan hjer að framan
sýnir, greiddu allir flokksmenn
blaðsins atkv. gegn frv. nema
Stefán í Fagraskógi. Kunnugt
er, að Jónas Jónsson var frv.
þessu mjög andvígur og tromfaði
hann sinni skoðun í gegn i
flokknum á móti vilja ýmsra
manna þar. Verður það skýrt
nánar síðar et tilefni gefst.
Kjöttollurinn norski.
Þegar Norðmenn hækkuðu
kjöttollinn sagði Tíminn, að
það væri gert vegna Spánarmáls-
ins. Nú er það sannað, að svo
er ekki og er blaðið hætt að
halda því fram, en segir nú, að
Norðmenn hafi hækkað toll
þenna vegna fiskiveiðalöggjafar
þeirrar, er vjer settum hjá oss
á þinginu 1921. En þetta er
ekki heldur rjett, og má meðal
annars marka það af því, að
fiskiveiðalöggjöf vor er einmitt
sniðin eftir fiskiveiðalöggjöf
Norðmanna sjálfra. Það liggur
í augum uppi, að þeir geta ekki
refsað oss fyrir að fara eins að
og þeir gera sjálfir. Sannleikur-
inn er, að tollhækkunin er gerð
til þess að vernda norska kjöt-
framleiðslu, er verndartollur, og
sjest það best á því, að hann
gengur yfir allar þjóðir, sem
flytja kjöl til Noregs. En af þvi
að tollurinn er þungatollur kem-
ur hann hlutfallslega miklu
harðara niður á íslensku kjöti
en öðru kjöti, þar sem vort
kjöt er flutt þangað saltað og
er því í lægra verði en kjöt
annara þjóða, sem er flutt þang-
að nýtt. Þetta misrjetti ætti að
vera hægt að fá leiðrjett og
munar það allmiklu. Það er
ekki ástæða tii að ætla, að
frændur vorir Norðmenn vilji,
aö vjer verðum harðar úti en
aðrar þjóðir í þessu efni. Hjer
er fyrir hendi þakklátt verkefni
fyrir landsstjórnina og ekki skal
það í efa dregið, að hún hafi
áhuga fyrir málinu. Fyrir haust-
ið þarf þessu máli að vera lok-
ið. Út af hinum háværu kröf-
um Tímans um endurgreiðslu á
tolli þessum úr ríkissjóði, er
rjett að geta þess, að á hinu
nýlokna þingi kom engin tillaga
fram um slíka endurgreiðslu og
er því svo að sjá, sem lítill hug-
ur hafi fylgt máli hjá blaðinu.
Annars er það um kjötútflutn-
ing vorn að segja, að vjer verð-
um um fram alt að kappkosta
að koma kjöti voru nýju(frystu)
á markaðinn erlendis og stend-
ur það þá fyllilega á sporði kjöti
annara. Er nú vaknaður mikill
áhugi í þessa átt og í fjárlaga-
frumvarpi fyrir árið 1924 er
stjórninni heimilaö að greiða úr
ríkissjóöi alt að 8/i af þvi tjóni,
sem verða kaqn á tilraunum
Sambands islenskra samvinnu-
fjelaga til að senda kælt kjöt
eða fryst á erlendan markað,
miðað við saltkjötsverð á sama
tíma.
Að þessu máli mun verða vik-
ið nánar hjer í blaðinu þegar
tækifæri er til, og þá væntan-
lega skýrt frá þeim tilraunum i
þessu efni, sem Sambandið hefir
þegar gert. Er það sjálfsagður
hlutur að styðja það rækilega í
þessu, því að þetta mál er meira
fjárhagsmál fyrir landbúnaðinn
en flest önnur.
JardræktarmállA.
Tíminn segir, að Þórarinn
Jónsson hafi verið mótfallinn
ræktunarlagafrv. þvi, sem lá
fyrir þinginu. Sannleikurinn var,
að hann var framsögumaður
málsins í neðri deild og allir,
sem til þektn, vissu að hann
gerði meira fyrir það mál, en
nokkur annar þingmaður. En
þvi ber blaðið svona gróusögur?
Skálaræður.
Tíminn segir, að Sigurður
Stefánsson hafi mælt fyrir minni
samgöngumálaráðh. í sumbli er
hinn síðarnefndi hjelt um borð
í Esjunni fyrir þingmenn og
blaðamenn, skömmu eftir að hún
kom til landsins. Þetta er alveg
rjett, en það mætti lika ef til
vill nefna það, að Jónas Jóns-
son hjelt við sama tækifæri
ræðu fyrir minni Jóns Þorláks-
sonaroghældihonum mikið fyrir
hreinskilni. Við þetta tækifæri
var vín veitt óspart, en ekki er
þess getið að bindindispostulinn
í Laufási hafi hneykslast eins
mikið á því og þegar Jón Magn-
ússon veitti vín í veislum sín-
um. En það var líka tengda-
faðir ritstj. sem stóð fyrir Esju-
sumblinu.
§amlokur.
Að því er best er vitað, voru
2 menn á síðasta þingi betur
sammála en flestir eða allir
aðrir. Þeir heita Jón Baldvins-
son og Jónas Jónsson.
Guðmundnr Einarason pró-
fastur í Ólafsvík, hefir verið kos-
inn prestur á Þingvöllum, kosn-
ingin var lögmæt.
Forsætisráðh. 8ig. Eggerz,
er farinn á konungsfund til þess
að fá staðfestingu á hinum ný-
samþyktu lögum Alþingis.
Taugaveiki er all-útbreidd í
Vestmannaeyjum, en ekki sögð
mjög illkynjuð.
Styrjold á Balkanskaga. Talið
er líklegt, að til ófriðar dragi
milli Tyrkja og Grikkja.
Maguús Guðmnndsson alþm.
hefir sjeð um útgáfu þessa tölu-
blaðs, með því að ritstj. er fjar-
verandi. — Hinn fyrnefndi hefir
lofað að skrifa að staðaldri í
blaðið, um ýms landsmál.
Prentsmiðjan Gutenberg.