Vörður - 05.03.1926, Blaðsíða 2

2
VÖRÐUR
«0000000000000300000000«
w o
VÖRÐTJ li kemnr út O
álaugardögum q
Ritstjórinn: g
Kriatján Albertson Túagötu 18. Q
Simi: 5
1961.
Afgreiðslan:
Laufásveg 25. —Opin
5—7 siðdegis. Simi 1432.
V e r ð: 8 kr. árg.
GJalddagi 1. Júlf.
♦0000000000000000000000«
Þvi hann tekur það rjettilega
fram, að Landsbankanum verði
ekki ámælt fyrir að viija ekki
kaupa erl. gjaldeyri óbreyttu
verði, og bann kemst á öðrum
stað að þeirri niðurstöðu, að
bagfara hœkkun sje ómöguleg,
og fer um það þessum orðum:
»Af þessari ástœðu leiðir það
einnig, að hœgfara hœkkun krón-
nnnar, sem svo margir tala um
sem hina œskilegustu lausu i
gengismálinu, verður enn ófram-
kvamanlegri á íslandi, þar eð
aðstaðan er þessi, að langsam-
lega meginhluii útflutningsvar-
anna fellur til á fáum mánuðum.
1 nágrannalöndunum hefir regnsl-
an og sgnt, allra best á árinu
sem leið, að hœgfara hœkkun er
éframkvœmanleg, enda hafa hin-
ir lœrðustu hagfrœðingar sgnt
fram á óframkvœmanleik hennar.
En i allra rikustum mali á þetta
við á íslandi*.
Og hvað er þá orðið eftir af
ásökununum i garð stjórnar-
innar?«
í»á mintist fjárinálaráðherra
á ástandið i atvinnulífinu núog
kvað það sist mótað af gengis-
ástandinu einu.
»Hjer var kreppa 1920—’21,
Iádeyðutímabil 1922—’23, upp-
gangur byrjaði snemma árs 1924,
bjelt áfram fram á haust 1925,
en þá kom afturkippurinn á
venjulegan hátt, að þvi er snertir
sjávarútveginn.
Vegna mikillar framleiðslu
kom verðlækkunin og dræm
eftirspurn. Er þetta eðlilegur
gangur hverrar hagsveiílu. —
Framhaldið verður svo það, að
minkandi eftirspurn, lækkandi
verðlag, dregur úr framleiðslu
þeirrar vöru, sem um er að ræða.
Eftirspurn eftir vinnu minkar,
kaupgjald lækkar.
Þegar dregið er úr framleiðsl-
unni, rýmkast aftur á markaðn-
um, eftirspurnin eykst aftur og
nýtt uppgangstímabil byrjar.
Kreppa sú, sem komin er, nær
enn að litlu leyti til landbún-
aðarins, aðailega til sjávarút-
vegsins.
Flm. Tr. Þ. gaf alldökka lýs-
ingu á ástandinu. Því getur hann
þó ekki neitað, að við hliðina
á gengisbreytingunni hefír hin
eðlilega hagsveifla sin áhrifa.
Fjármálaráðherra lauk máli
sinu á þessa leið:
»Þá er rjett að minnast á
»strauminn úr sveitunum«, sem
mikið er talað um, og talinn
hefir verið meðal mestu þjóðar-
meina vorra hin siðari ár. Erfíð-
leikarnir við gengishækkun eru
sjávarútvegi mun tilfínnanlegri
en landbúnaði. Verði krónan
stýfð, og með því dregið eitt-
hvað úr núverandi eða yfirvof-
andi kreppu sjávarútvegsins, þá
er straumnum úr sveitinni með
þvi gefínn byr í seglin, sem hann
annars aldrei á von á.
Það hefir hingað til verið talið
alveg óverjandi, og svo munu
allir telja enn, að byrja á lög-
gjöf um stýfíngu með því að
lœkka gengið. Þar sem stýfíng
hefir verið lögleidd hafa menn
alstaðar byrjað með þvi, að
halda sem föstustu gengi um
8vo langan tíma, að verðlagið i
landinu kæmist i rjett hlutfall
þar við.
Jeg hafði haldið, að allir gætu
verið sammála um það, að
rjett væri að leitast við að hindra
lækkanir og halda því gengi,
sem nú er, föstu fyrst um sinn.
En á hinn bóginn tel jeg rjett
að yfirvega hvað hægt sje að
gera til þess að draga úr erfið-
leikum gengishækkunarinnarfyr-
ir atvinnuvegina.
í frumvaipi því, sem hjer
liggur fyrir, er engin viðleitni í
þá átt. En aðrar þjóðir hafa látið
sjer sæma að taka þá hlið máls-
ins fyrst og fremst til athug-
unar«.
Næstir tóku til máls
Jón Balðvinsson,
sem lýsti sig eindregið fylgjandi
því að krónan yrði látin hækka
upp i gullgildi og
Jakob Möller,
sem benti á að krónan myndi
ekki geta hækkað á næstunni,
vegna þess hve bankarnir ættu
litið af erlendum gjaldeyri nú i
bili. Að öðru leyti vildi hann
ekki taka afstöðu á þessu stigi
málsins.
Þá tók til máls
Ásgeir Ásgeirsson
og fer ræða hans hjer á eftir i
ágripi:
»Nauðsynlegt er að gera sjer
ljóst, hvaða lögnm gengisskrán-
ingin á siðasta ári hefí hlýtt.
Hafí hásveiflan á siðasta ári
verið óviðráðanleg, eru engar
likur til að hægt sje að halda
föstu hagfeldu gengi fyrir at-
vinnulíf þjóðarinnar. Attaf er
auðveldara að ráða við hækk-
nn, og hafí hækkunin verið ó-
umflýjanleg, er enn vonminna
að stöðva þá lækkun, sem
virðist yfírvofandi. Á siðasta ári
var um of dregið dám af
Dönum og Norðmönnum. Þeirra
ástæður eru ekki^ vorar. Vjer
eigum að reka sjálfstæða gengis-
politik á grundvelli okkar eigin
atvinnulifs og afkomu. Það er
ekki hægt að haga genginu i
senn, eftir þessu tvennu: skrán-
ingu annara þjóða og eigin af-
komu. Ástand atvinnuvega á að
ráða mestu um gengið, en ekki
eftirspurn á einstökum timum.
Ef framboðið eitt á að skapa
hækkun, er ekki rjett að hindra
að eftirspurnin valdi lækkun.
Eu með þessu fæst aldrei fast
gengi, sem er skilyrði fyrir heil-
brigðu atvinnulffí.
Erlendur gjaldeyrir verður hjer
á hverju ári á vissum árstfm-
um meiri á hvert nef en f lönd-
um, sem hafa jafnari viðskifti
við útlönd, umsetningin á nef
er hjer meiri en í öllum öðrum
löndum Norðurálfunnar. Frjettir
höfðu og síast út frá gengis-
nefnd, sem ollu því að erlendu
innieignirnar hlóðust upp eins
og við stiflu. Erlendur gjaldeyrir
barst að, en innlendur gjaldeyrir
stöðvaðist í landinu vegna
þeirra frjetta. Því var ekkert að
óttast. Aðstreymið var eðlilegt,
og þurfti ekki að hræða gengis-
nefnd frá að lita mest á þörf
atvinnulífsins. íslandsbanki vildi
halda áfram kaupum á sterlings-
pundum með hærra verði.
Landsbankanum var skylt að
meta gengið frá þjóðhagslegu
sjónarmiði. Samt var framboð-
inu svarað með lækkandi verði,
án þess þó að ástæða væri til
að ætla, að dregið hafí úr fram-
boðinu, því fjeð var eðlilegt.
Gengi á að skrá eftir kaup-
gjaldsjafngildi krónunnar. í «Lág-
gengi«, sem er góð bók og
merkileg, er lögð höfuðáhersla
á þetta. Hagstofunni er skylt að
reyna að komast eins nálægt
kaupmagnsjafngildinu og unt er
með útreikningi. Byggja má
á framfærslukostnaði, smásölu-
verði og þó einkum heildsölu-
verði. Svikinn er sá gjaldeyrir
einn, sem vikur frá því. Verð-
lagið einkum á vinnunni, er
lengi að lagast eftir óeðlilegu
gengi. Samræmi rnilli erlends
kaupmagns og innlends er nauð-
synlegt skilyrði fyrir góðri af-
komu. Jafngengiö er nú fyiir
neðan skráða gengið, og veldur
Tvær ritgerðir.
SkáU Y. Guðjónsson:
Udskilles der Vita-
miner gennem Hud-
en?Særtrykaf Biblio-
tek for Læger. Okto-
bcr 1925.
Skáti Y. Guðjónsson:
Om Echinokok-Syg-
dommens Overför-
selsmaader til Men-
nesker. Særtryk af
Bibliotek for Læger,
December 1925.
Báðar þessar ritgerðir hafa
borist Verði, og hefir ritstjórinn
beðið mig að geta þeirra ínokkr-
um línum.
Höf., Skúli V. Guðjónsson
læknir, er þegar orðinn tölu-
vert þektur hjer innan lands
fyrir blaðagreinar og tillögur
sínar um ýms heilbrigðismá).
Skúli Guðjónsson er heil-
brigðisfræðingur. Nam hann þá
fræöi í ÞýskalandiogDanmöiku,
en hefir undanfarin ár iðkað
vísindalegar rannsóknir á »Uni-
versitelets hygiejniske Instituta í
Kaupmannahöfn. Hefir hann
sjerstaklega unnið að vitan in-
(bætiefna) rannsóknum, eins og
fyrri ritgerðin bendir á, enda
eru þau visindi nú mjög ofarlega
á baugi i heiminum.
Af kynningu við Skúla get jeg
dæmt uin, að hann muni mjög
vel fallinn til slikrar starfsemi.
Hann er þrautseigur eljumaður,
hefir skarpa dómgreind, auðugt
ímyndunarafl og áhuga á starf-
inu.
í fyrri ritgerðinni gerir hann
grein fyrir árangri rannsókna
sinna á þvi, hvort húðin gefi
frá sjer vitamin.
Til rannsóknanna notaði hann
sauðfitu úr ull frá Argentínu og
lslandi. Ekki myndi þýða, að
frekar grein fyrir rannsóknum
þessum, enda eru þær næsla
margbrotnar og byggjast mikið
á dýratilraunum. En árangurinn
varð sá, að í ullarfitunni frá
Argenlínu fundust ekki bætiefni.
Hins vegar reyndist vera tals-
vert af a-vitaminum í íslensku
ullarfítunni. íslenska ullin, sem
fitan var unnin úr, var og ný,
sú argentínska gömul.
Þessar rannsóknir eru þær
fyrstu, sem gerðar hafa verið
á þessum hlutum og því merki-
legar, auk þess, sem mennáður
var farið að renna grun i að
ýmsir húðkvillar ællu rót sfna
að rekja til skorts á bætiefnum.
Það má ielja víst, að þessar
rannsóknir Skúla, beini athygli
annara vísindamanna að sam-
bandi því, sem virðistvera milli
húðarinnar og bætiefnanna og
er þá ekki að efa, að þetta leið-
ir til frekari rannsókna.
Hin ritgerðin fjallar um leit
að eggjum sullaveikisbandorms-
ins í islenskri ull. Tilefnið til
þessarar leitar gaf Matthias Ein-
arson læknir, með grein í Lœkna-
blaðinu í júní f. á.
Kemur Matthias læknir þar
með þá tilgátu, að þessi band-
ormaegg berist fólki hjer á landi
aöallega í ull, og kemur fram
með nokkur rök máli sínu lil
stuðnings.
Tilgáta og rök Malthiasar
munti vera mönnum kunn; grein-
in birtist í Verði skömmu eftir
útkomu hennar í Læknablaðinu.
Veigamestu rökin vantaði þó
þar, nefnilega að egg befðu
fundist í ullinni, en rannsóknir
á þvi höfðu ekki verið gerðar.
Skúli Guðjónsson tók sjer fyrir
hendur að »fara í eggjaleita.
í ritgerð sinni gefur Skúli á-
grip af grein Matthíasar, lýsir
rannsóknaraðferð sinni og skýr-
ir frá árangrinum. Egg fundust
að vísu ekki, en vart er mikið
leggjandi upp úr því, ullin ekki
mikil, ekki sjerstaklega lil þessa
valin, langt aðflutt o. s. frv.,
enda hvetur Skúli til meiri rann-
sókna á þessu.
Ilið eftirtektarverða er hins
vegar rannsóknaraðferð hans.
Hann sameinar þar tvær eldri
aðferðir og bætir við nýju at-
riði sjálfur. Mun þessi leitarað-
ferð Skúla vafalaust verða not-
uð, eða við hana stuðst í þess-
uin rannsóknum framvegis.
Framsetningin í báðum þess-
um ritgerðum er skýr og Ijós,
málið á þeim gott.
Eins og sjest af því, sem sagt
hefir verið, hefir Skúli Guöjóns-
son valið sjer íslensk verkefni
til rannsókna sinna og gerir þar
tvent i einu, að vinna landi
sínu gagn og sjálfum sjer álit.
Er mjer kunnugt um, að stjórn-
andi stofnunar þeirrar, sem Skúli
vinnur á, professor Fridericia,
hefir hið mesta dálæti á hon-
um og hefir þrásinnis sýnt það
í verki. T. d. liefir Skúla fyrir
hans tilstilli verið fenginíhend-
ur stjórn rannsóknarstofu, sem
er eign verksmiðju einnar í
Kaupmannahöfn. Var þó sjálf-
sagt um marga Dani að velja.
Auk þessara starfa hefir Skúli
Guðjónsson ýmsar rannsóknir
með höndum fyrir prófessor
Fridericia, sem þeir vinna sam-
an að.
En aðalverkefni Skúla heíir
nú á annaö ár verið rannsókn-
ir hans á sjúkdómi þeim, er
fjöruskjögur cr nefndur og al-
það miklum örðugleikum, bæðt
um festingu og eins um úllitið.
Útlitið væri nú mun betra, ef
gengið væri sannara.
Ríkissjóður má ekki veija
neinu, sem nemur til að halda
uppi óeðlilegu gengi; slikt er
fjársóun, til einskis nýt. Þess-
háttar landsverslun er áþekk
því, að sett væri upp lands-
verslun í þeim tilgangi að selja
vörur með lapi við lægra verði
en nemur framleiðslukostnaðl í
landinu sjálfu.
Menn ættu ekki að tala um
»að hækka krónuna í sitt gamia
verð«, heldur segja við iauds-
menn: »Viljið þið stuðla að þvi,
að skapa kreppur, hjálpa til að
þrýsta niður kaupi, skapa verk-
bönn, verkföíl, valda gjaldþrot-
um og tapi á öllum rekslrk*
og vilji kjósendur leggja át á
þessa þyrnibraut, þá er hækkun
möguleg.
En hjer slefnir alt i aðra
átt. Menn auka atvinnuyeg-
ina við hvert tækifæri, heimta
umbætur; atvinnuvegunum þarf
að koma í bútímahorf. Menn
játa hækkun með vörunum, en
afneita þeim meðulum, sem tak-
markið heimtar. Framtakssemiu
og umbótaáhuginn heimta fest-
ingu. Þetta liggur í augum oppi.
Stefnan á að vera: Sjálfslæð
gengispolitik á grundvelli at-
vinnulifsins, gengið má afdrei
vikja verulega frá sanngildi, og
fje ríkissjóðs ber aldrei að verja>
til annars en að forða sveiflum
frá kaupmáttar-jafngenginu.
Alþingi hefír aldrei haft txl
úrskurðar mál, sem varðar at-
vinnuvegina jafnmiklu og geagis-
málið, og þelta er sú stefoa,
sem hollust er fyrir afkomu
þjóðarinnar, jafnt verkamanna og
atvinnurekenda«.
í*á flutti
ólafar Thors
fyrstu ræðu sína á Alþingi og;
fer hún bjer á eftir í ágripi:
gengnr er hjer á landi í ung-
lömbum. Lýsir sjúkdómurinn
sjer aðallega í lömunum og.
lömbin deyja i hrönnum. Kem-
ur þetta að eins fyrir, þar sem
er fjörubeit og ærnar ekki hafa
grasbeit eða innigjafir um með-
göngutímann. Skúli álítur sjúk-
dóminn stafa af bætiefnaskorti,
sem og lildegt er, og gerir sjer
vonir um, að geta leitt í Ijós
með rannsóknum sinum, bvers
eðlis sjúkdómurinn er og síðan
fyrirbygt eða læknað hann.
Hefir Skúli þegar búið tii
næringarlyf handa þessum sjúk-
lingum, en lyfið hefir ekkiverið
reynt nema að litlu leyti enn,
og því ekki hægt um það að
dæma, enda hefir Skúli ekki
getað gert þær rannsóknir sjálf-
ur; til þess þarf hann að vera
bjer heima um sauðbuiðinn og
fylgjast með öllu, rannsaka
sjúklingana, reyna lyfið á þeim,
fylgjast með gangi sjúkdóms og
bata, kryfja og skoða þau lömb,
sem ekki er hægt að bjarga
o. s. frv.
Hjer er ekki um að ræða
neitt smámál, þvi þau ár, sem
raikið kveður að þessari óáran
í Iömbunum, verður landbún-
aðurinn fyrir stórtjóni af völd-
um lambadauðans.
Er óhugsandi annað en aö Al-