Vörður


Vörður - 05.03.1926, Qupperneq 2

Vörður - 05.03.1926, Qupperneq 2
2 VÖRÐUR «0000000000000300000000« w o VÖRÐTJ li kemnr út O álaugardögum q Ritstjórinn: g Kriatján Albertson Túagötu 18. Q Simi: 5 1961. Afgreiðslan: Laufásveg 25. —Opin 5—7 siðdegis. Simi 1432. V e r ð: 8 kr. árg. GJalddagi 1. Júlf. ♦0000000000000000000000« Þvi hann tekur það rjettilega fram, að Landsbankanum verði ekki ámælt fyrir að viija ekki kaupa erl. gjaldeyri óbreyttu verði, og bann kemst á öðrum stað að þeirri niðurstöðu, að bagfara hœkkun sje ómöguleg, og fer um það þessum orðum: »Af þessari ástœðu leiðir það einnig, að hœgfara hœkkun krón- nnnar, sem svo margir tala um sem hina œskilegustu lausu i gengismálinu, verður enn ófram- kvamanlegri á íslandi, þar eð aðstaðan er þessi, að langsam- lega meginhluii útflutningsvar- anna fellur til á fáum mánuðum. 1 nágrannalöndunum hefir regnsl- an og sgnt, allra best á árinu sem leið, að hœgfara hœkkun er éframkvœmanleg, enda hafa hin- ir lœrðustu hagfrœðingar sgnt fram á óframkvœmanleik hennar. En i allra rikustum mali á þetta við á íslandi*. Og hvað er þá orðið eftir af ásökununum i garð stjórnar- innar?« í»á mintist fjárinálaráðherra á ástandið i atvinnulífinu núog kvað það sist mótað af gengis- ástandinu einu. »Hjer var kreppa 1920—’21, Iádeyðutímabil 1922—’23, upp- gangur byrjaði snemma árs 1924, bjelt áfram fram á haust 1925, en þá kom afturkippurinn á venjulegan hátt, að þvi er snertir sjávarútveginn. Vegna mikillar framleiðslu kom verðlækkunin og dræm eftirspurn. Er þetta eðlilegur gangur hverrar hagsveiílu. — Framhaldið verður svo það, að minkandi eftirspurn, lækkandi verðlag, dregur úr framleiðslu þeirrar vöru, sem um er að ræða. Eftirspurn eftir vinnu minkar, kaupgjald lækkar. Þegar dregið er úr framleiðsl- unni, rýmkast aftur á markaðn- um, eftirspurnin eykst aftur og nýtt uppgangstímabil byrjar. Kreppa sú, sem komin er, nær enn að litlu leyti til landbún- aðarins, aðailega til sjávarút- vegsins. Flm. Tr. Þ. gaf alldökka lýs- ingu á ástandinu. Því getur hann þó ekki neitað, að við hliðina á gengisbreytingunni hefír hin eðlilega hagsveifla sin áhrifa. Fjármálaráðherra lauk máli sinu á þessa leið: »Þá er rjett að minnast á »strauminn úr sveitunum«, sem mikið er talað um, og talinn hefir verið meðal mestu þjóðar- meina vorra hin siðari ár. Erfíð- leikarnir við gengishækkun eru sjávarútvegi mun tilfínnanlegri en landbúnaði. Verði krónan stýfð, og með því dregið eitt- hvað úr núverandi eða yfirvof- andi kreppu sjávarútvegsins, þá er straumnum úr sveitinni með þvi gefínn byr í seglin, sem hann annars aldrei á von á. Það hefir hingað til verið talið alveg óverjandi, og svo munu allir telja enn, að byrja á lög- gjöf um stýfíngu með því að lœkka gengið. Þar sem stýfíng hefir verið lögleidd hafa menn alstaðar byrjað með þvi, að halda sem föstustu gengi um 8vo langan tíma, að verðlagið i landinu kæmist i rjett hlutfall þar við. Jeg hafði haldið, að allir gætu verið sammála um það, að rjett væri að leitast við að hindra lækkanir og halda því gengi, sem nú er, föstu fyrst um sinn. En á hinn bóginn tel jeg rjett að yfirvega hvað hægt sje að gera til þess að draga úr erfið- leikum gengishækkunarinnarfyr- ir atvinnuvegina. í frumvaipi því, sem hjer liggur fyrir, er engin viðleitni í þá átt. En aðrar þjóðir hafa látið sjer sæma að taka þá hlið máls- ins fyrst og fremst til athug- unar«. Næstir tóku til máls Jón Balðvinsson, sem lýsti sig eindregið fylgjandi því að krónan yrði látin hækka upp i gullgildi og Jakob Möller, sem benti á að krónan myndi ekki geta hækkað á næstunni, vegna þess hve bankarnir ættu litið af erlendum gjaldeyri nú i bili. Að öðru leyti vildi hann ekki taka afstöðu á þessu stigi málsins. Þá tók til máls Ásgeir Ásgeirsson og fer ræða hans hjer á eftir i ágripi: »Nauðsynlegt er að gera sjer ljóst, hvaða lögnm gengisskrán- ingin á siðasta ári hefí hlýtt. Hafí hásveiflan á siðasta ári verið óviðráðanleg, eru engar likur til að hægt sje að halda föstu hagfeldu gengi fyrir at- vinnulíf þjóðarinnar. Attaf er auðveldara að ráða við hækk- nn, og hafí hækkunin verið ó- umflýjanleg, er enn vonminna að stöðva þá lækkun, sem virðist yfírvofandi. Á siðasta ári var um of dregið dám af Dönum og Norðmönnum. Þeirra ástæður eru ekki^ vorar. Vjer eigum að reka sjálfstæða gengis- politik á grundvelli okkar eigin atvinnulifs og afkomu. Það er ekki hægt að haga genginu i senn, eftir þessu tvennu: skrán- ingu annara þjóða og eigin af- komu. Ástand atvinnuvega á að ráða mestu um gengið, en ekki eftirspurn á einstökum timum. Ef framboðið eitt á að skapa hækkun, er ekki rjett að hindra að eftirspurnin valdi lækkun. Eu með þessu fæst aldrei fast gengi, sem er skilyrði fyrir heil- brigðu atvinnulffí. Erlendur gjaldeyrir verður hjer á hverju ári á vissum árstfm- um meiri á hvert nef en f lönd- um, sem hafa jafnari viðskifti við útlönd, umsetningin á nef er hjer meiri en í öllum öðrum löndum Norðurálfunnar. Frjettir höfðu og síast út frá gengis- nefnd, sem ollu því að erlendu innieignirnar hlóðust upp eins og við stiflu. Erlendur gjaldeyrir barst að, en innlendur gjaldeyrir stöðvaðist í landinu vegna þeirra frjetta. Því var ekkert að óttast. Aðstreymið var eðlilegt, og þurfti ekki að hræða gengis- nefnd frá að lita mest á þörf atvinnulífsins. íslandsbanki vildi halda áfram kaupum á sterlings- pundum með hærra verði. Landsbankanum var skylt að meta gengið frá þjóðhagslegu sjónarmiði. Samt var framboð- inu svarað með lækkandi verði, án þess þó að ástæða væri til að ætla, að dregið hafí úr fram- boðinu, því fjeð var eðlilegt. Gengi á að skrá eftir kaup- gjaldsjafngildi krónunnar. í «Lág- gengi«, sem er góð bók og merkileg, er lögð höfuðáhersla á þetta. Hagstofunni er skylt að reyna að komast eins nálægt kaupmagnsjafngildinu og unt er með útreikningi. Byggja má á framfærslukostnaði, smásölu- verði og þó einkum heildsölu- verði. Svikinn er sá gjaldeyrir einn, sem vikur frá því. Verð- lagið einkum á vinnunni, er lengi að lagast eftir óeðlilegu gengi. Samræmi rnilli erlends kaupmagns og innlends er nauð- synlegt skilyrði fyrir góðri af- komu. Jafngengiö er nú fyiir neðan skráða gengið, og veldur Tvær ritgerðir. SkáU Y. Guðjónsson: Udskilles der Vita- miner gennem Hud- en?Særtrykaf Biblio- tek for Læger. Okto- bcr 1925. Skáti Y. Guðjónsson: Om Echinokok-Syg- dommens Overför- selsmaader til Men- nesker. Særtryk af Bibliotek for Læger, December 1925. Báðar þessar ritgerðir hafa borist Verði, og hefir ritstjórinn beðið mig að geta þeirra ínokkr- um línum. Höf., Skúli V. Guðjónsson læknir, er þegar orðinn tölu- vert þektur hjer innan lands fyrir blaðagreinar og tillögur sínar um ýms heilbrigðismá). Skúli Guðjónsson er heil- brigðisfræðingur. Nam hann þá fræöi í ÞýskalandiogDanmöiku, en hefir undanfarin ár iðkað vísindalegar rannsóknir á »Uni- versitelets hygiejniske Instituta í Kaupmannahöfn. Hefir hann sjerstaklega unnið að vitan in- (bætiefna) rannsóknum, eins og fyrri ritgerðin bendir á, enda eru þau visindi nú mjög ofarlega á baugi i heiminum. Af kynningu við Skúla get jeg dæmt uin, að hann muni mjög vel fallinn til slikrar starfsemi. Hann er þrautseigur eljumaður, hefir skarpa dómgreind, auðugt ímyndunarafl og áhuga á starf- inu. í fyrri ritgerðinni gerir hann grein fyrir árangri rannsókna sinna á þvi, hvort húðin gefi frá sjer vitamin. Til rannsóknanna notaði hann sauðfitu úr ull frá Argentínu og lslandi. Ekki myndi þýða, að frekar grein fyrir rannsóknum þessum, enda eru þær næsla margbrotnar og byggjast mikið á dýratilraunum. En árangurinn varð sá, að í ullarfitunni frá Argenlínu fundust ekki bætiefni. Hins vegar reyndist vera tals- vert af a-vitaminum í íslensku ullarfítunni. íslenska ullin, sem fitan var unnin úr, var og ný, sú argentínska gömul. Þessar rannsóknir eru þær fyrstu, sem gerðar hafa verið á þessum hlutum og því merki- legar, auk þess, sem mennáður var farið að renna grun i að ýmsir húðkvillar ællu rót sfna að rekja til skorts á bætiefnum. Það má ielja víst, að þessar rannsóknir Skúla, beini athygli annara vísindamanna að sam- bandi því, sem virðistvera milli húðarinnar og bætiefnanna og er þá ekki að efa, að þetta leið- ir til frekari rannsókna. Hin ritgerðin fjallar um leit að eggjum sullaveikisbandorms- ins í islenskri ull. Tilefnið til þessarar leitar gaf Matthias Ein- arson læknir, með grein í Lœkna- blaðinu í júní f. á. Kemur Matthias læknir þar með þá tilgátu, að þessi band- ormaegg berist fólki hjer á landi aöallega í ull, og kemur fram með nokkur rök máli sínu lil stuðnings. Tilgáta og rök Malthiasar munti vera mönnum kunn; grein- in birtist í Verði skömmu eftir útkomu hennar í Læknablaðinu. Veigamestu rökin vantaði þó þar, nefnilega að egg befðu fundist í ullinni, en rannsóknir á þvi höfðu ekki verið gerðar. Skúli Guðjónsson tók sjer fyrir hendur að »fara í eggjaleita. í ritgerð sinni gefur Skúli á- grip af grein Matthíasar, lýsir rannsóknaraðferð sinni og skýr- ir frá árangrinum. Egg fundust að vísu ekki, en vart er mikið leggjandi upp úr því, ullin ekki mikil, ekki sjerstaklega lil þessa valin, langt aðflutt o. s. frv., enda hvetur Skúli til meiri rann- sókna á þessu. Ilið eftirtektarverða er hins vegar rannsóknaraðferð hans. Hann sameinar þar tvær eldri aðferðir og bætir við nýju at- riði sjálfur. Mun þessi leitarað- ferð Skúla vafalaust verða not- uð, eða við hana stuðst í þess- uin rannsóknum framvegis. Framsetningin í báðum þess- um ritgerðum er skýr og Ijós, málið á þeim gott. Eins og sjest af því, sem sagt hefir verið, hefir Skúli Guöjóns- son valið sjer íslensk verkefni til rannsókna sinna og gerir þar tvent i einu, að vinna landi sínu gagn og sjálfum sjer álit. Er mjer kunnugt um, að stjórn- andi stofnunar þeirrar, sem Skúli vinnur á, professor Fridericia, hefir hið mesta dálæti á hon- um og hefir þrásinnis sýnt það í verki. T. d. liefir Skúla fyrir hans tilstilli verið fenginíhend- ur stjórn rannsóknarstofu, sem er eign verksmiðju einnar í Kaupmannahöfn. Var þó sjálf- sagt um marga Dani að velja. Auk þessara starfa hefir Skúli Guðjónsson ýmsar rannsóknir með höndum fyrir prófessor Fridericia, sem þeir vinna sam- an að. En aðalverkefni Skúla heíir nú á annaö ár verið rannsókn- ir hans á sjúkdómi þeim, er fjöruskjögur cr nefndur og al- það miklum örðugleikum, bæðt um festingu og eins um úllitið. Útlitið væri nú mun betra, ef gengið væri sannara. Ríkissjóður má ekki veija neinu, sem nemur til að halda uppi óeðlilegu gengi; slikt er fjársóun, til einskis nýt. Þess- háttar landsverslun er áþekk því, að sett væri upp lands- verslun í þeim tilgangi að selja vörur með lapi við lægra verði en nemur framleiðslukostnaðl í landinu sjálfu. Menn ættu ekki að tala um »að hækka krónuna í sitt gamia verð«, heldur segja við iauds- menn: »Viljið þið stuðla að þvi, að skapa kreppur, hjálpa til að þrýsta niður kaupi, skapa verk- bönn, verkföíl, valda gjaldþrot- um og tapi á öllum rekslrk* og vilji kjósendur leggja át á þessa þyrnibraut, þá er hækkun möguleg. En hjer slefnir alt i aðra átt. Menn auka atvinnuyeg- ina við hvert tækifæri, heimta umbætur; atvinnuvegunum þarf að koma í bútímahorf. Menn játa hækkun með vörunum, en afneita þeim meðulum, sem tak- markið heimtar. Framtakssemiu og umbótaáhuginn heimta fest- ingu. Þetta liggur í augum oppi. Stefnan á að vera: Sjálfslæð gengispolitik á grundvelli at- vinnulifsins, gengið má afdrei vikja verulega frá sanngildi, og fje ríkissjóðs ber aldrei að verja> til annars en að forða sveiflum frá kaupmáttar-jafngenginu. Alþingi hefír aldrei haft txl úrskurðar mál, sem varðar at- vinnuvegina jafnmiklu og geagis- málið, og þelta er sú stefoa, sem hollust er fyrir afkomu þjóðarinnar, jafnt verkamanna og atvinnurekenda«. í*á flutti ólafar Thors fyrstu ræðu sína á Alþingi og; fer hún bjer á eftir í ágripi: gengnr er hjer á landi í ung- lömbum. Lýsir sjúkdómurinn sjer aðallega í lömunum og. lömbin deyja i hrönnum. Kem- ur þetta að eins fyrir, þar sem er fjörubeit og ærnar ekki hafa grasbeit eða innigjafir um með- göngutímann. Skúli álítur sjúk- dóminn stafa af bætiefnaskorti, sem og lildegt er, og gerir sjer vonir um, að geta leitt í Ijós með rannsóknum sinum, bvers eðlis sjúkdómurinn er og síðan fyrirbygt eða læknað hann. Hefir Skúli þegar búið tii næringarlyf handa þessum sjúk- lingum, en lyfið hefir ekkiverið reynt nema að litlu leyti enn, og því ekki hægt um það að dæma, enda hefir Skúli ekki getað gert þær rannsóknir sjálf- ur; til þess þarf hann að vera bjer heima um sauðbuiðinn og fylgjast með öllu, rannsaka sjúklingana, reyna lyfið á þeim, fylgjast með gangi sjúkdóms og bata, kryfja og skoða þau lömb, sem ekki er hægt að bjarga o. s. frv. Hjer er ekki um að ræða neitt smámál, þvi þau ár, sem raikið kveður að þessari óáran í Iömbunum, verður landbún- aðurinn fyrir stórtjóni af völd- um lambadauðans. Er óhugsandi annað en aö Al-

x

Vörður

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vörður
https://timarit.is/publication/375

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.