Vörður


Vörður - 03.04.1926, Blaðsíða 2

Vörður - 03.04.1926, Blaðsíða 2
2 VÖRÐUR Jón Leifs. ♦0000000000000000000000» O V Ö lí I) IIK kemur út á laugardögum 2 Ritstjórinn: 0 Kristján Albertson Túngötu 18. § Sími: g 1961. O Afgreiöslan: Laufásveg 25. — Opin g 5—7 síðdegis. Sími 1432. O V e r ö : 8 kr. árg. O Gjalddagi 1. júlí. O ♦0000000000000000000000» um tíma stöðu við verksmiðju Edisons. 1903 stofnaði hann verksmiðju sjálfur og fóraðbúa til dráttarvjelar og bifreiðar. Fyrirtæki hans hefir síðan þrif- ist svo vel og vaxið svo, að Ford er nú talinn einhver auð- ugasti maður heimsins og fram- leiðir megnið af þeim bifreiðum, sem óðum eru að útbreiðast um heiminn. Sem dæmi þess hve framleiðslan er stórkostleg skal jeg geta þess, að árið 1921 fram- leiddu verksmiðjurFords 1277500 biíreiðir, eða 3500 bifreiðir á dag. Síðan hefir framieiðslan aukist mjög, en hve mikið veit jeg ekki. Svo mikið get jeg þó sagt, að aðalverksmiðjur hans eru í Detroit i Michigan og eru þær þrjár. Verkamenn við þess- ar verksmiðjur eru samtals yfir 100,000. En auk þessa hefir Ford á seinni árum sett á stofn ný og ný útbú í ýmsum lönd- um, þar á meðal t. d. siðast í Danmörku og Sviþjóð. Útbú þessi fá hina ýmsu vjelahluta frá aðalverksmiðjunni til aö setja þá saman. Venjulegur vinnutími við verk- smiðjurnar eru 8 tímar. Ló er sumum gefinn kostur á að vinna lengur, en aldrei meira en 12 tíma í senn og ekki meira en samtals 48 tima á viku. Lað er unnið alian sólarhringinn og þrír hópar verkamanna skiftast á sina 8 tímanahver. Söngmentun. Söngmentun er ofarlega á dag- skrá allra mentaðra þjóða og eitt af þeirn málum, sem rædd eru meðal allra stjetta. Auð- vitað talar þar hver eftir sinni þekkingu, og fáir gera sjer rjetta grein fyrir örðugleikum söng- námsins, fleiri hugsa sjer það sem hvert annað áhlaupaverk, sem fært sje hverjum þeim að ljúka á stuttum tíma, sem á annað borð hefir góða rödd. En hvorttveggja þarf að vera i sem rikustum mæli, söngrödd og sönggáfa, hvorugt er einhlítt. Það er örðugt að skýra þetta mál til fullnustu fyrir þeim, sem ekki hafa sjálfir lært að syngja, því einhliða bókleg mentunkem- ur svo að segja eigi að nokkru gagni. Ætla jeg þvi að mestu að sleppa því að skýra »tek- niska« hlið þessa máls og snúa mjer að öðru. Reglur fyrir því, hvernig eigi að syngja, eru fremur fáar, þær helstu eru sagðarálö—20 mín., en að ná þeirri fullkomnun, að geta framfylgt þeim, tekur ekki minna en 5—6 ára óslitið sam- viskusamlega stundað nám und- ir handleiðslu góðs kennara. Eitt af þvi þýðingarmesta fyrirsöngv- ara er djúpur andardráttur, svo- kallaður »þindarandardráttur«, Ló jeg ekki sæi þess getið í bókinni, skal jeg enn nefna tvent, sem hefir ennfremur gert Ford viðkunnan. Meðan stóð ,á styrjöldinni miklu, eða 1915, gekst Ford fyr- ir því, að senda leiðangur merkra friðarvina til ófriðarþjóðanna í Evrópu til að reyna að koma á friði. Kostaði Ford sjálfur leið- angur þenna, leigði til þess danska vesturfaraskipið Óskar d. II. og var sjáifur með í för- inni. I>ó honum yrði, því mið- ur, lítið ágengt, sýndi þetta göf- uglyndi hans og bjartsýni, enda hlaut hann mikla sæmd af. En þegar Bandaríkin seinna Ientu með í ófriðnum, bauð hann fram alla þá hjálp, er hann gæti veitt, og lánaði verksmiðj- ur sínar til ýmiskonar fram- leiðslu í því skyni, að leiða ó- friðinn sem fyrst til lykta, enda kom það fljótt í ljós, að hjálp hans varð þung á metunum og Bandamannaþjóðunum til mestu heilla. Ford hefir í nokkur ár gefið út tímarit »The Dearborn Inde- pendent« og er stefna þess sú, að efla skilning manna á hug- sjónum Fords og sjerstaklega samúð milli verkamanna og vinnuveitenda. Um allan Vestur- heim er Ford orðinn þjóðkunn- ur fyrir hjálpfýsi, stórhug og framkvæmdir og kom það best í ljós, hve mikilsvirtur hann er, þegar öflugur flokkur Banda- ríkjamanna vildi í hitteð fyrra koma honum í forsetatignina og var talið vist, að hann hefði orðið kosinn, ef hann hefði eigi hafnað kjörinu. (Framh.). Karlakór K. F. U. M. fer utan 22. þ. m. og ráðgerir að syngja víðsvegar um Noreg undir stjórn Jóns Halldórssonar ríkisfjehirðis. sem gerir öndunina miklu lengri, og eykur um leið röddina stór- um. Þorri manna andar að eins ofan til í lungun, en djúpur andardráttur er mjög hollur og ættu sem flestir að læra hann. En það tekur svo árum skiftir að temja sjer til fullnustu djúp- an andardrátt. v í>egar maður þvi heyrir söngv- ara eins og t. d. John Mac Cor- mack eða Maltia Datlistini, þá gæti mörgum komið til hugar að þessir menn væru fæddir með svo fullkomna rödd, svo látlaus og eðlilegur er söngur þeirra. En því fer fjarri. Battist- ini t. d. stundaði sönginn (tón- myndun) f 8 ár og þó er nám barrytónsöngvara mun ljettara en tenorsöngvara. Meðal ltala er talið að söng- list sje á hæsta stigi. Eiga þeir nú og hafa löngum átt bestu söngvara heimsins svo sem En- rico Caruso, Alexandro Bonci, Fernondo Carpi og Benjamino Gizli sem nú er talinn besti lyr- iski söngvari heimsins. í>að þarf enginn að halda að þessir menn hafi stigið sem - snillingar af himnum, og eigi þurft annað en sýna sig heiminum, til að hljóta viðurkenningu hans. Æfiferill Caruso t. d. sannar að svo er ekki. Allir miklir söngvarar hafa orðið að leggja til viljaþrek og vinnu, en ríkin hafa lagt fram Iiinn 28. nóv. í vetur var í fyrsta sinni leikið af orkestri hið fyrsta symphoniska verk, sem íslendingur hefir samið, — Hljómkviða í þrem þáttum, opus 1 eftir Jón Leifs. í>essi viðburður, sem má merkur teljast í íslenskri tóniistar- sögu, fór fram í hinum gamla baðstað og menningarbæ Karls- bad, sem liggur í þýska hlut- anum af Tjekko-Slovakíu, og sækja þangað árlega tugir þús- unda, víðsvegar úr löndum, til þess að baða sig i heilsubrunn- um þeim, er gert hata bæinn frægan. Biöðin í Karlsbad viðurkendu einróma listgildi og frumleika hljómkviðunnar. Tóniistardóm- ari Deutsche Tageszeitung í Karls- bad skrifar 4. des.: »Pað sem mesta athygli vakti á symphon- iska hljómleiknum 28. nóv. var hljómkviða Jóns Leifs, sem leikin var þar í fyrsta sinni. Jón Leifs hefir stjórnað orkesturs hljóm- leikum viða og hlotið mikla viöurkenningu. Nú er hann að leggja inn á braut tónskáldsins. Hljómkviða hans virðist lýsa ögrandi strangleik hinna nor- rænu heimkynna hans. JPað er auðfundið, að hann vill annað en allir hinir«. Síðan er skýrð bygging verksins og kveðið sterkt að orði um áhrif þess. Segir blaðið, að því hafi verið tekið með miklu lófaklappi af »meiri hluta áheyrenda« og þakkar orkestursstjóranum fyrir að hafa kynt mönnum þetta »sjerstæða« tónverk. — Karlsbader Tageblatt (1. des.) segir, að Jón Leifs hafi notað gömul íslensk þjóðlög í »undirbyggingu« hljómkviðu sinnar og beri verkið ljósan vott sinn skerf af því fje er til hefir þurft. ítalir hafa sem aðrar menn- ingarþjóðir komið á stofn opin- berum skólum (Conse'ívatorio) til þess að efla söngment sína. Skólar þessir eru víða kostaöir af ríkinu og nemendurnir fá þar ókeypis kenslu. Sumstaðar verða nemendurnir að greiða lágt kenslugjald. Víða eru skól- ar þessir rikulega styrktir af einstökum mönnum sem unna fögrurn listum. Að sækja söng- leikhús og söngskemtanirer hjer jafn sjálfsagt og að jeta og drekka. Ást fólksins á listinni er aðdáanleg. Flest menningarlönd veita og fje til söngleikahúsa sinna, svo miljónum skiftir, því þrátt fyrir háan inngangseyri, hrökkva tekjur þeirra sjaldnast fyrir kostnaði. Síðan hÍDn heims- frægi orkesturstjóri Toscanini tók að sjer forstjórn operunnar »Scala« í Milano, er hún talin besta ópera í heimi. Húsið rúm- ar um 6000 manns og er full- skipað á hverju kvöldi. Enþrátt fyrir þessa miklu aðsókn og há- an inngangseyri verður rikið og ýmsir einstaklingar að Ieggja fram stórfje. Þar að auki hafa öll önnur leikhús í borginni skuldbundið sig af frjálsum vilja til að greiða »Scala« skatt, svo óperan geti verið rekin með því sniði sem nú er. Áður urðu að um »ættjarðarást tónskáldsins, en líka um þroskaða kunnáttu tilkomumikillar listamannssálar. List hans er ströng og kjarn- mikil eins og islensk þjóðarsál, laus við vífilengjur og mærð«. Hljómkviðan verður leikin á næstunni af symphonisku or- kestrunum í Björgvin, Osló, Gautaborg og ef til vill víðar á Norðurlöndum. Af öðrum tón- verkum, sem Jón Leifs hefir lokið, má nefna hljómleik hans við »Galdra-Loft« Jóhanns Sig- urjónssonar, all-mikið verk. Annars hefir hann á síðari árum mest fengist við orkesturs- stjórn og ritstörf. Það bendir ótvírætt til þess, að hann sje taiinn fullnuma og hæfileika- mikill orkestursstjóri, að sveit úr hinu fræga akademiska or- kestri í Berlin ætlar að halda hljómleika undir stjórn hans í Noregi ög á íslandi i sumar. Og það tekur af allan vafa um mentun hans og gáfur sem tón- listarmanns, að hann hefir und- anfarin ár að staðaldri ritað um tónlist í víðlesin blöð og merk tímarit á Þýskalandi, stuttar greinar og miklair ritgerðir. Nú sækir Jón Leifs um styrk til Alþingis. Jeg veit ekki til þess að neinn af yngri lista- mönnum vorum sje honum mak- legri til þess að hljóta stuðning af íslenska ríkinu. Jeg vona, að það sem að framan er af honum sagL Þyki nokkur rök fyrir þeirri persónulegu skoðun minni, að hann sje í tölu hinna mestu og bestu upprennandi íslendinga. En auk þeirra staðreynda, sem jeg hefi getið, styðst sú skoðun min við ali-Ianga viðkynningu, og hefir virðing mín fyrir gáf- vera um 300 menn til þess að annast um breytingar á hinu geysistóra leiðsviði, en fyrir ári keypti óperan hreyfivjelar af nýjustu gerð, og sparaðist við það mikill vinnukraftur og um leið mikil útgjöld fyrir óperuna. Vjelarnar kostuðu 90 miljónir líra, var leitað samskota i borg- inni og kom mikið meira fje inn en til fýrirtækisins þurfti. Þannig sýna ítalir í hvívetna ást sína á sönglistinni og taka jafnan saman höndum til efl- ingar henni. Hið sama má og segja um Pjóðverja, þó að örðug ár hafi dregið úr framkvæmdum þeirra til eflingar sönglistinni. í Þýska- landi eru smábæir með nokkr- um þúsund íbúum, sém eiga ó- peru þar sem leikið er á hverju kvöldi allan veturinn og sum- staðar alt árið. Ef maður nú spyr hve mikið íslenska ríkið geri fyrir söng- nema sína og söngmenn, sem og aðra hljómlistarmenn, þá verður maður að faraaðminsta kosti 300 ár aftur í sögu fram- faraþjóðanna til þess að finna svipað afskiftaleysi. Það mun þó hverjum manni augljóst, að það hefir mikinn kostnað í för með sjer að stunda nám árum saman erlendis, án þess að geta unnið inn minstu vitund á með- an á náminu stendur. Þetta virð- 8 a 8 um hans og skapgerð aukist því meir, sem kynni okkar hafa staðið lengur. Jón Leifs er m. a. frábær að einum kosti, sem er sjaldgæfari miklu hjer á landi en gáfur — og það er áhugi. Veit jeg engan ungan mann hafa meiri hug á því en hann, að leggja krafta sína fram til eflingar ís- lenskri menningu. Væri því illa farið, ef honum yrði ekki gefið færi á að starfa á íslandi. Hjer í Reykjavík hafa verið skiftar skoðanir um Jón Leifs. Hann hefir verið kappsfullur og óvæginn, átt ilt með að koma skapi við tómlætið og sinnu- leysið bjer heima. Mótspyrna og kali hafa stöku sinnum gert hann ónærgætinn og yfirlætis- fullan. Og í hinum andiega værukæra smábæ, höfuðstað ís- lands, eru menn stundum fljót- ari að átta sig í smávægilegum ókoslum en stórfeldum hæfi- leikum. Það væri ilt ef slíkt hefði áhrif á það vald, sem svo mjög rlður á að komi auga á afbragðsmenn vora á sviði bók- menta og lista meðan þeir mest þurfa á styrk þess að halda. Jón Leifs þarf að fá úr rík- issjóði 5 þús. kr. á ári í nokk- ur ár til þess að geta komið hingað á hverju sumri, ferðast um landið og safnað þjóðlögum og unnið á annan hátt fyrir ís- lenska tónment. Eina r Benediktsson og síra Bjarni Porsteinsson hafa báðir skrifað um það i Vörð, hve mikla nauðsyn beri til þess, að vinda bráðan bug að því, að safna íslenskum þjóðlögum af vörum hinnar eldri kynslóðar, sem annars tekur þau með sjer í gröfina. E. B. hefir bent á Jón Leifs til þessa verks og óef- að með rjettu talið hann fær- astan núlifandi Islendinga að kunnáttu, til þess að rækja það vel af hendi. J. L. hefir nú ist þó Alþingi ekki skilja, að undanteknum Bjarna Jónssyni jrá Vogi og nokkrum öðrum þingmönnum, sem sjeð hafa þörf á að hlynna að íslenskri söng- ment. AIls munu það vera 6Ís- lendipgar, sem nú eru við söng- nám, svo eigi virðist enn þá horfa til landplágu. Eru þetta alt karlmenD, enda virðist það eigi konum bjóðandi að una við þau kjör, sem kunnugt er að ís- lenskir söngnemar hafa við að búa. Um sama leyti og söngmönn- um er neitað um allan styrk, bækkar Alþingi styrkinn til stúdenta háskólans; þeir þurfa þó ekki að lcosta til ferðalaga eða dýrra kennara, ríkið borgar kennurum háskólaps. Sumir lesendur minir kunna ef til vill að spyrja i huga sjer, hvort íje það sem veitt er til skálda og listamanna nægi ekki. En fja þessu er að mestu leyti úthlutað til skáida og rithöfunda. Sumir af þessum mönnum hafa lítið verið við nám, sumir lokið þvi fyrir 20—30 árum. Þetta er því eng- inn námsstyrkur til fátækra listamanna, sem verða með miklum örðugleikum að draga fram lífið árum saman langt frá ættjörð sinni. Það stendur ekki á því, er einhverjir þessara manna hafa

x

Vörður

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vörður
https://timarit.is/publication/375

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.