Vörður - 24.04.1926, Blaðsíða 3

YORÐUB
3
hið elsta núlifandi tíraarit á
Norðurlöndum. og þótt víðar
sé leitað, og jafnframt hefir
hann lengi þótt hið helsta tíma-
rit, sem koraið hefir út bjer á
landi.
Fjelagsmenn í Bókmentafjelag-
inu eru nú nær 1700. Þeim
fjölgar árlega alimikið, einkum
hjer á landi. í fjelaginu eru
menn af öllura stjettum, em-
bættismenn og alþýða, húsbænd-
ur og hjú. Ötlum er aðgangur
opinn og greiður, jafnt konum,
sem körlum, ungum sem göml-
um. Hjer í Reykjavík eru um
400 fjelagar.
Fjelagið gefur út árlega ýms
rit og kosta þau að bókhlöðu-
verði um 20—30 krónur. Fje-
lagsmenn, sem greiða árstillag
sitt (10 kr.) til fjelagsins, fá
þau öll ókeypis, og send sjer
kostnaðarlaust, meira að segja.
Þegar þessa er gætt, og hins jafn-
framt, hve ágæt rit fjelagið gef-
út, er það í rauninni undarlegt,
að fjelagsmenn skuli ekki vera
miklu fleiri en þeir eru, — hjá
svo bókbneigðri þjóð, sem við
erum. Mjer er grunur á, að það
sje að sumu leyti sakir misskiln-
ings eða vanþekkingar á fjelag-
inu. Jeg hef jafnvel oröið var
við, að sumir álíta að það sje
ekki fyrir aðra en »mentamenn«
að vera í Bókmentafjelaginu.
— Umboðsmenn þess allir, sem
eru nú i flestum kaupstöðum
landsins, og raunar allir fjelags-
menn, ættu að athuga fjelaga-
talið aftan við Skirni og sjá
hversu fjöldamargir af þeim,
sem þeir þekkja hver um sig,
eru ekki i Bókmentafjelaginu, en
ættn að vera í þyí, engu síður
en þeir, sem eru í því; og þeir
ættu að gera meira: Feir ættu
að benda þessum utanfjelags-
mönnum á það, bjóða þeim í
fjelagið. Allir eru velkomnir og
inngangan er greið: Láta i póst-
inn tilkynning um inngöngu og
Lágstuðlun, fallstuðlun og
hástuðlun hafa verið til, stðan
íslendingar fóru að ljóða. Þetta
er þeim kunnugt, sem athugað
hafa íslenska ljöðagerð.
Og höfundar visnanna í
Stuðlamálum nota alla þessa
stuðlaskipun.
Sigurður Breiðfjörð, fæddur
1798 notar auðvitað þessa
stuðlaskipun. Skulu hjer sýnd
þess dæmi. En eins og hann
notar alla þessa stuðlaskipun,
svo gera og öll önnur skáld fyr
og síðar.
Lágstaðlun:
Allar hal'a þær háriö nett
af hvirfli í topp upp snúið,
vafið fast, svo fari sljett,
fallega um er búið.
Fallstuðlun:
Komir þú f höfðings hús
þar hærri bækur skína,
glaðlynd, djörf og friðarfús
tlyttu ræðu þína.
liástuðlnn:
Lán jeg taka löngum hlýt,
ljótt er til að vital
alt er málað út með krít
upp um stofubita.
Sá, sem hvorki þekkir stuðla
nje höfnðstafi getur rímað vel,
ef hann er hagmæltur að nátt-
úrufari. Og sá sem er skáld-
mæltur hástuðlar, fallstuðlar og
skrifa utan á: Bókmentafjelag-
ið, Reykjavík.
Af þeim bókum, sem fjelagið
hefir gefið út um dagana, eru
margar til sölu hjá því enn og
fá fjelagsmenn þær með tölu-
verðum afslælti flestar, sumar
jafnvel með hálfvirði, þær sem
nóg er til af. Menn munu nú
ekki geta aílað sjer góðra ís-
lenskra bóka á neinn kostnað-
arniinni hátt en þanu, að vera
i Bókmentafjelaginu.
Matthias Þórðarson.
Brjef úr Þingeyjarsýslu,
. — Öllum líffærum hnignar
með aldrinum og glyrnurmanns-
ins blýða því lögmáli. Jeg sá
manna best á ungum aldri, en
nú horfir svo við, að jeg verði
að leita á fund augnalækna. Jeg
kendi þreytu við lestur, í sjón-
taugÍDni, fyrir 30 árum, og fór
þá til Björns læknis Ólafssonar
og keypti að honum skoðun og
gleraugu. Það hvorttveggja kost-
aði hálfa fimtu krónu eða fimm.
Þau gleraugu voru heldur ásjá-
legri en nú gerast frá augna-
læknum. S. 1. sumar fór kona
mín til augnalæknis, sem kom
á Húsavík. Skoðun kostaði 10
kr. og gleraugu 12,50 kr. »Petta
er að hækka í verði«, kvað
skáldið.
Læknir þessi dvaldi á Húsa-
vik kringum hálfan mánuð, og
hafði svo mikla aðsókn, að
hann bar frá borði þar, eftir
þvi sem kunnugur og vitur
maður tjáði mjer, 4 — 5 þúsund
krónur. Sú áætlun slepti ágóða
af gleraugnasölu og getur hann
mætt því, sem ofhátt kynni að
vera áætlað. Ef augnalæknar
bera þessu líkan hlut frá borði
alt árið, geta tekjur þeirra num-
ið 60—80 þúsundum króna.
f*að eru miklar tekjur í fátæku
lágstuölar eftir geðþótta, þó að
hann kunni ekki að nefna
stuðlaskipun þessa. Og sje hann
spurður, hver stuðlaskipunin
sje fegurst, er hann ekki lengi
að benda á hástuðlun.
Margeir vill ekki láta mæla
heiðingja á hákristilegan mæli-
kvarða. Er dæmi hans nokkuð
fjarstætt því, sem hjer um ræðir.
En komið.hefir það fyrir, að
heiðingjar hafa mælst betur
en sumir menn kristnir. —
Það er því líkast, að Margeir
Jónsson haldi, að ferhendur
Steingríms, Matthíasar, Einars,
Guðmundar og fleiri snillinga
sjeu gallalausar. Og væri það
sterk trú á óskeikuleik manna.
Sá, sem lesið hefir og kynt
sjer ferhendur þessara góð-
skálda, kemst að því, að leitun
er á fullkorainni ferhendu hjá
þeim öllum. Og er þetta ekki
mikið tiltökumál. —
Gallalausir gripir eru fásjenir.
Hjer er ekki um að ræða,
hvað y>talið hefir verið galla-
laust«, heldur hvað gallalaust er.
IV.
Margeir Jónsson sýnir þess
dæmi, að íslendingar hafi rím-
að ónákvæmt alt frá Arnóri til
Einarsl
Ó-já, þar er nú kvæðið um
gert. Og má sjálfsagt finna
landi fátækra sjúklinga. — Tíl
samanburðar vil jeg taka það
kaup, setn skattanefndarmenn
fá í minni sveit. Þeir eyða viku
til þessa starfs og fá í kaup
innan við krónu á dag. Að vísu
kosta þeir engu til náms. —
Fatði verða þeir að kosta sjálfir,
af þessu kaupi. Um þetta er
mjer vel kunnugf, því að jeg
befi þetta embætti haft á hendi
siðan skattalögin gengu í gildi.
Annað atriði skal jeg taka til
sainanbnrðar og grípa þar nið-
ur á því efni, sem mikinn und-
irbúning þarf til að rækja, en
það er skáldskapur. Jeg tek til
dæmis Einar Benediktsson og
Jegg þar á garðinn, sem hæstur
er. Jeg ætla að hans meiri hátt-
ar kvæði endist eigi skemri tíma
en viðgerð mannsaugna. Jegbýst
við, að hann eyði í kvæði eins
og Stórisandur í Eimreið og
Frosli i Skirni vikutíma í minsta
lagi, en þrem vikum í inesta
lagi. Jeg þykist geta farið nærri
um þetta. Jeg tek þá meðaltal
af tímunum og geri 10 daga til
kvæðis, sem gefur í ritlaun 15
krónnr. Það er hálf önnur króna
á dag eöa tvær í mesta lagi.
Samkvæmt þessu hefir stórskáid
íslenskt viðlíka endurgjald, þeg-
ar andiún kemur yfir það, fyr-
ir daginn, sem augna- eða tann-
læknir hefir fyrir minútu, því
að augnaskoðun varir náiægt 15
mínútum. Og ágóði afgleraugna-
sölu er víst mikill.
Þegar jeg var ungur, sagði
gamait búfólk, að »það væri ó-
lánsmerki að fást við skáldskap«.
Það vissi jafnlangt nefi sinu,
gamla fólkið.
Þó að jeg geri þessa saman-
burði, er eigi svo að skilja, að
jeg telji það hæfilegt kaup handa
augnalæknum, sem skáld hafa
»eftir verðlagsskrá«. En fyrri
má rota en dauðrota.
Jeg fer nú samt til Helga eða
Guðmnndar, ef hrafn starblind-
fleiri dæmi. En það er ill verk
og óþarft.
Sæmra væri að leita fegurðar
og nákvæmni og halda því einu
á lofti, sem best er.
Hjer skulu sýnd nokkur dæmi
þess, að íslendingar hafa bæði
hástuðlað og rímað hárná-
kvæmt, alt frá Agli Skaliagrims-
syni til Guðmundar Guðmunds-
sonar.
Dcemi:
Vestr fórk of ver
enu ek Viðris ber
munnstrandar mar
svá’s mitt of far
Egill Skallagrímsson.
Tendrast öll
og talar snilli
tungan mín
af herra sinum.
Eysteinn Ásgrimsson.
Blessuð brúðrin tgggfa
biðr í þessnm váða
Háleitur heyr þú mig!
Lof mjer lýð að þiggja,
láttu mig þvi ráða,
svo bjálpist hver um sig.
Jón Arason.
Víkja þó vilji hann
frá vonsku hœlli,
orka því ekki kann
af eigin mœtti.
Hallgrimur Pjetursson.
Græðir óðum gremur sig,
grandi skipa veldur,
unnar ætlar að jeta úr mjer
augun. En svo fátækir menn
eru tii í landi voru og þeir
fjölmargir, að salan eins og hún
tíðkast, er /;erán fremur ensann-
gjörn sala.
Jeg drap á tannlækna áðan.
Við þá hefi jeg lítið átt, hefi
getað alt að þessu bitið brauð
og jafnvel bein fyrir niig. Eu
jeg veit dæmi þess, að nýlega
stundaði hjeraðslæknir tann-
læknÍDgar í tómstundum og
seldi vægara verði entannlækn-
ar gera og haíði þó um árið,
að sjálfs sín sögn, fje, svo að
tugum þúsunda skifti, fyrir tann-
lækningar.
Hvernig er það: Heyrir það
eigi undir landlækni að lita eft-
ir sölu læknanna í landinu, hvort
sem um skurði er að ræða,
augnaviðgerð eða tanna?
Spyr sá sem ekki veit.
Guðmundar Friðjónsson,
Uian úr heimi,
UnQverjaland. Á mánudaginn
kemur málið gegn seðlafölsur-
unum fyrir landsrjettinn í Buda-
Pest. 26 sakborningar og yfir
100 vitni eiga að mæta fyrir
rjettinum. Gert er ráð fyrir að
rannsókn málsins standi yfir í
2 vikur. Fyrir hálfum mánuði
höfðu liðlega 60 frjettaritarar
frá stórum erlendum blöðum
sótt um að fá aðgang að rjett-
arhöldunum.
Friður í Marokko. Abd-el-Krim
hefir nú loksins farið fram á
friðarsamninga við Frakka og
Spánverja. Er nú vopnahlje á
vigstöðvunum og fulltrúar allra
aðilja sestir við samningaborðið
i smábæ einum i Marokko. Síð-
ustu símfregnir herma að Ítalía
geri kröfur um að í samning-
beinir þjóöum banastig,
bygöin skaöa geldur.
Porlákur Pórarinsson.
Komdu hjerna krilið mitt,
komdu litlu morið;
enn er liðið ekki pilt
æskubliöa vorið.
Sveinbjörn Egilsson.
Ljóðum hinna lika af
lengjast vonir mínar;
voriö engu1 einu gaf
allar raddir sínar.
Steph. G. St.
Hlíð og heiðar
hjúfra íyrsta
morgungeislans bönd
Ljóssins leiðar
lcitar upp til drottins
vonglöð önd. —
Guðmundur Guðmundsson.
Alt er þetta hástuðlað, og
endarim er nákvæmt, nema St.
G. stakan.
Það er ekki eins auðgert að
kveða gallalaust og sumir virð-
ast ætla.
Margeir má ekki álykta þann-
ig, að jeg sje að kasta rýrð á
góðskáld vor, þó að jeg segi,
að erfitt sje að finna hjá þeim
gallalausa ferhendu. Skáldin eru
takmörkuð, og málið er tak-
markað.
1) Engu vorið einu gaf
var hástuðlun.
unum sje sjerstakt tillit tekið tii
þarfa hennar á nýlenduaukn-
ingu í Afríku.
Banatilræðið við Mussolini. Svo
sem frá var skýrt í síðasta
blaði var Mussolini sýnt bana-
tilræði daginn áður en hann
lagði af stað í Afríkuför sÍDa.
Hann var þennan dag viðstadd-
ur setningu skurðlæknaþingsins
i Róm, en þegar hann að henni
lokinni gekk til vagns síns
gegnum manuþröngina, sem
fagnaði honum raeð húrrahróp-
um, ruddist lítil, svaitklædd
kona á móti honum, brá upp
skambyssu og skaut á hann úr
þriggja nietra Ijarlægð. Kúlan
fór í gegnum nasvængina og
blóðið streymdi niður andlitið.
Er þvi viðbrugðið hve rólega
og karhnannlega Mussolini hafi
boiið sig, hann gerði ekkert úr
sárinu við þá sem með honum
voru og bað mannfjöldann að
gæta stillingar. Sárið reyndist
líka að vera óhættulegt.
Konan, sem ætlaði að drepa
hann, er af enskurn aðalsættum
og hefir verið hálf-geggjuð ár-
um saman. Mælt er að Musso-
lini muni láta konunginn náða
hana svo að hún megi eyða
því sem eftir er æfinnar á geð-
veikrahæli í Englandi, í stað
hegningarhúss á Ítalín.
England. Mesta vandamál Breta
í bili er kolamálið og hefir áð-
ur verið skýrt frá þvi hjer í
blaðinu hverjar eru tillögur
□ámaeigenda og verkamanna
um framtíðarreksiur námanna.
Hefir til þessa ekki verið útlit
á að málið yrði útkljáð án
verkbanns eða verkfalls, þótt
engum blandist hugur um hver
þjcðarógæfa slíkar deilur hlytu
að verða.
Síðustu fregnir herma að
Álfred Mond hafi stungið upp á
því, að allar kolaframleiðslu-
þjóðir takmarki kolaframleiðsl-
una og komi sjer saman um
Mörg skáldin hafa enga á-
herslu lagt á að kveða galla-
lausar ferhendur. Ýms þeirra
telja rimgalla smámuni og ó-
maka sig ekki að færa til orð,
þótt betur mætti á því fara.
Skáldfrægð þeirra er á öðrum
sviðum. Þeir leggja ekki kapp
á að kveða lýtalausar ferhend-
ur.
Hin sanna frægð þeirra verð-
ur ekki frá þeim tekin.
EDginn má ætla, að jeg telji
kleift að ríma svona sljett löng
kvæði efnisþrungin, undir dýr-
um háttum. Pað er mikið á
munum, hvort ort eru stórfeld
Ijóð - eins og undrakvæði Matt-
híasar og tröllaukin kvæðabákn
Einars Bcnediktssonar eða smá-
stökur, sem eiga að vera fleig-
ar. Stakan verður að hafa það
til síns ágælis, meðal annars, að
vera formfögur ella skemtir hún
ekki.
Niðurl. næst.
Hallgrimur Jónsson.
»P6r« tók fjóra þýska togara
að veiðum um síðustu helgi og
fór með þá til Vestmanneyja.
Voru þeir sektaðir um 12.250
kr. hver, en afli og veiðarfæri
gerð upptæk.