Vörður - 22.05.1926, Blaðsíða 2

2
V C R Ð U R
H hefir IMMsflohliirifli oert?
Eins og. kunnugt er var f-
haldsQokkurinn stofnaður á
öndverðu þingi 1924 og gengu
þá þegar í hann 20 af 42 þing-
mönnum. Fiokkurinn tók þá
þegar við stjórn Iandsins og
situr enn við stýrið. Þegar hann
hóf göngu sína, Ijet hann það
ekki vera sitt fyrsta verk að
gefa út sundurliðaða stefnuskrá.
Hann lýsti yfir þvi einu, að
hann myndi fyrst snúa sjer að
því að rjetta við fjárhag ríkis-
ins og veita atvinnuvegunum
nauðsynlegan stuðning, en að
öðru leyti yrði fiokkurinn að
dæmast eftir verkum sínum.
Nú hefir flokkurinn farið með
stjórn landsins í rúmlega 2 ár,
og er verl að lita til baka yfir
þessa liðnu tíð og athuga hverju
hann hefir fengið framgengt.
Með slíkri athugun verður dóm-
urinn um flokkinn best rök-
studdur og kjósendum landsins
best aðstoð veitt til þess að átta
sig á því, hvort þeir eigi að
gefa flokksmönnum atkvæði sin
við kosniogar. Til þess að yfir-
litið veröi gleggra verður efnið
flokkað og er þá fyrst að telja
Utanríklsmál.
Þegar flokkurinn tók við völd-
um stóð sem hæst deilan við
Norðmenn út af kjöttollsmálinu.
Meðan Sjálfstæðisfl. og Fram-
sóknarflokkurinn voru við völd
hafði ekkert áunnist í þessu
máli, þvert á móti hafði kjöt-
tollurinn farið stöðugt hækk-
andi og var, er Ihaldsmenntóku
við stjórn, sem næst 63 a. á
hverju kílógrammi saltaðs kjöts,
sem hjeðan var flutt til Noregs,
en eftir nokkra mánuði var
hann færður niður um 25 a. á
kilógramm. Auðvitað hafði fyrri
stjórn reynt að fá hann lækkað-
.,$álarsjónleysi“
Hallgríms Jónssonar.
Menn, sem lesið hafa »A1-
þýðublaðiða, munu kannast við
»Perlua-grein Hallgríms Jóns- |
sonar um »Stuðlamál«.
Par setti Hallgrímur fram
álit sitt um vísurnar í bókinni
og dæmdi sum skáldin þar svo
hart, að jeg birti svar gegn
áfellisdómum hans í 16. tbl.
Varðar. En' um grein hans í
heild, fór jeg þessum orðum:
»Ytírleitt er þar rætt af kurteisi
um ritið, og því bygg jeg að
athugasemdir þær, sem þar eru
settar fram, sjeu spunnar af
toga góðviljansa. Og síðar f
sömu greÍD, læt jeg uppi það
álit mitt. að »H. J. muni vera
mætur maðura.
Hallgrimur Jónsson virðist
vera óánægður með þetta, sem
annað i grein minni, þvi i 18.
og 19. tbl. Varðar sendir hann
mjer hnútur yfir þvert borð
af móði miklum, og mælir á
þessa leið:
»Góðir menn og viti bornir
hafa haft orð á þvi, að umsögn
mín um kverið hafi verið góð-
gjörn og hlýleg. Það met jeg
meira en orð Margeirsa. Eitt-
an, en ekkert áunnist. Númunu
margir spyrja hversu það megi
vera, að svo skjótt skiffi um,
en fyrir þá sem til þekkja ligg-
ur svarið beint við. Framsókn-
armenn hlutu að vera alveg
máttlausir i þessum samning-
um, því að þeir höfðu hvað
eftir annað lýst þvi yfir i mál-
gögnum sínum, að þeir vildu,
til þess að tryggja hag bænda,
veita Norðmönnum stórkostleg-
ar ívilnanir um fiskiveiðar bjer
við land og auðvitað gengu
Norðmenn á þetta lag og vildu
ná sem bestum samningum, og
var þeim það ekki láandi. Að-
staða Framsóknarstjórnarinnar
var því eins og seljandans gagn-
vart þeim kaupanda, sem veit
að seljandi vill umfram alt selja
fyrir hvaða verð sem er. Þetta
er ástæðan til þess, að Fram-
sóknarmenn hefðu aldrei getað
leyst kjödollsmálið, þeir höfðu
gersamlega ónýtt aðstöðu sinn-
ar eigin stjórnar.
En þegar íhaldsmenn tóku
við taumunum var það fyrsta
verk þeirra að segja greinilega
til um það, í hvaða atriðum þeir
gætu slakað til og ljetu þeir það
jafnframt ótvírætt i Ijósi, að um
frekari fríðindi gæti alls ekki
verið að ræða. Jafnframt voru
gerðar ráðstafanir til þess að
bæta bændum tjón þeirra á
annan hátt, ef Norömenn gengju
ekki að boðum flokksins. Var
samið frv. um þetta efni, sem
birtist þá bjer i biaðinu, svo að
ekki mun þört á að fara út i
efni þess.
Pað er kunnugra en frá þurfi
að segja, að Norðmenn gengu
að samningunum, sem boðnir
voru og sýndu með því bæði
samúð í okkar garð og skilning
á því, að vjer gætum ekki geng-
hvað hlýtur að vera bilað við
sálarsjón Hallgríms. En sje eitt-
hvað ofmælt i lofsyrðum mín-
um um Hallgrím, því sjálfur
ætti hann að þekkja sig manna
best, þá er mjer ekki svo fast
í hendi um skilning minn á
kostum hans.
Hallgrímur Jónsson »játar
fúslega«, að hann hafi dæmt
Kristján Sigurðsson of hart.
Hallgrimur er drengur að betri,
að kannast krókalaust við fljót-
færnisyfiisjón sína. Aftur á
móti stendur það ekki vel skýrt
fyiir honum, sem er varla von,
hver munur er á kveðanda og
rími. Um Ijóðllnuna:
»Finna’ í stríði bætur —«
farast honum þannig orð: »Þetta
er gallað rima. Þessi aðfinsla
hans stendur í sambandi við
kveðandi visunnar en ekki rim.
Þriliðurinn »finna’ í« hverfur f
framburði »af þvi að kveðandin
knýr til úrfellingara. Slik úr-
felling, sem þessi, er algeng í
Ijóðum og lausu máli og er
þetta fullkomlega leyfiiegt.
Færði jeg rök fyrir þessu i
grein minni, og hefir Hallgrfm-
ur ekki reynt að hnekkja þeim.
Á sama máli og jeg um þetta
atriði er Sig. Kr. Pjetursson,
þvi hann segir f bók sinni:
ið að frekari tilslökunum í þeirra
garð. Það er ennfremur kunn-
ugt, að hjer á landi hefir veiið
tiitólulega lítil óánægja með
hinn gerða samning og að sam-
búðin við Norðmenn hefir ver-
ið góð siðan. Vitaskuld voru
allir bændur mjög ánægðir með
samninginn, enda varð tæpast
á betra kosið fyrir þá.
Á sama þinginu og íhalds-
stjóinin tók við völdum var
skorað á hana að gera gang-
skör að því, að vjer fengjum
heim hingað ýms merk, gömul
skjól, sem íslendingar ættu með
rjettu, en geymd væru i skjala-
söfnum i Danmörku. Var þetta
gamalt dailumál og höfðu itrek-
aðar tilraunir verið gerðar til
þess að hrinda málinu i rjett
horf, en ekki hafði það heppn-
ast. Síðan I fyrri ráðherratíð
Hannesar Ha/steins hafði þiugið
haft þetta mál á prjónunum og
þótti andstæðingum stjórnarinn-
ar á þinginu 1924 gott aðleggja
þessa þraut fyrir stjórnina, en
málið hafði þá um tima Iegið
niðri. Stjórnin tók svo að und-
irbúa málið, þótt ekki hefði
byrlega blásið áður, og nú er
svo komið, að telja má vist, að
ísland fái þau skjöl, sem sann-
girni mælir með og eru sum
þeirra stórmerkileg og næsta
þýðingarmikil fyrir sögu vora.
Á yfirstandandi ári er útrunn-
ið einkaleyfi Mikla norræna rit-
símafjelagsins, um starfrækslu
simasambandsins við útlönd og
kom það því í hlut íhaldsflokks-
ins að semja að nýju um sam-
band þelta. Þessir samningar
lágu fyrir siðasta Alþingi og
þóttu svo góðir, að engurn and-
mælum var hreyft, enda var
það viðurkent að samningar
þessir færðu Íslandi miljóna-
gróða samanborið við það sem
áður var. Annars eru samning-
ar þessir í svo fersku minni og
svo stutt síðan frá þeim var
skýrt hjer i blaðinu, að óþarft
Hrynjandi isl. tungu (bls. 124):
»Þegar raddstöfum lendir þann-
ig saman (i kveðu), feiiur ávalt
sá sem fyrir er«.
Annars er þetta atriði auð-
skilið mjög og stendur jafnrjett,
þótt Hallgrímur segi það tiu
sinnum eða oftar, að það sje
rangt. Jeg get ekki stilt mig
um, að lofa Hallgrími Jónssyni
að jafna um sig sjálfan i þessu
atriði. Hann er að svipast um,
eftir perlum i Ijóðaelfu síðustu
ára og kafar eftir þessari »dýru
perlua Sig. Grímssonar, og telur
hana auðvitað hámark brag-
listar:
Syngdu, góða syngdu,
sólskinsbarnið mitt.
Og jeg skal halda' i hjarta mínu
heilagt nafnið pitt.
Erindið er tviliðað. Kveðand-
in heimtar nákvæmlega sömu
úrfellingu í framburði f 3. ljóð-
linu »halda’ ia, sem Hallgr.
áfellir í ljóðlinu Kristjáns:
»finna* i« og »falla’ f«. Hall-
grimur gerir Sig. Grimssyni
þann ógreiða, að rita ljóðlinuna
án úrtellingar, og eftir kröfu
hans yrði að fara svona með
Og jeg skal hald-a 1 hjart-a minu
Geta nú allir sjeð áherslu-
skekkjurnar.
er að rekja þá nánar hjer. En
þeim sem muna æsinguna 1905
út af fyrsta símasamninguum,
mun koma saman um, að giftu-
samlega bafi tekist um þenna
nýja samning og betur en von-
ir stóðu til.
í þessu sambandi er rjett að
nefna uliartollinn i Bandarikj-
unum. Skömmu eftir að einka-
sala var tekin á steinolíu var
lagður svo hár tollur á íslenska
ull í Bandarikjunum, að svo
mátti segja að sama væri sem
innflutniugsbann. Hefir þess ver-
ið getið til og miklar líkur
leiddar að, að samband væri
milli þessara tveggja máia.stein-
oliueinkasölunnar óg ullartolls-
ins, enda kunnugt að amerfsk
steinoliufjelög töldu sig móðg
uð af þvf, að þeim hafði ekki
verið gefinn kostur á að keppa
um olíuverslunina. Steinolíu-
einkasalan var, sem kunnugt er,
sett á stofn af Framsóknar-
stjórninni, en Ihaldsflokkurinn
beitti sjer fyrir afnámi hennar
á þingi 1925 og frá áramótum
sfðustu fjell hún niður. Tók
stjórnin þá þegar að fást við
ullartollsmálið og er þvínúlok-
ið á þann veg, sem almenningi er
kunnur, að tollurinn hefir verið
stórura lækkaður og er ekki
annað sjáanlegt, en að með því
sje stórmikið unnið fyrir ullar-
framleiðendur þessa lands.
Að þessu sinni veiður ekki
vikið að fleiri atriðum sem snerta
afskifti íhaldsflokksins af við-
skiftum vorum út á við, en það
sem hjer hefir verið talið er
nægilegt til þess að sýna, að i
hinum mikilsverðustu málum
hefir bonum heppnast að leysa
vandann þannig, að allir eða
þvf nær allir hafa verið mjög
ánægðir með niðurstöðuna.
Þá er næst að telja
Fjármálin.
1 byrjun þessarar greinar var
drepið á það, að það markmið,
Annað dæmi leggur Hall-
grímur mjer i bendur um vits-
muni sína og Ijóðafræðisþekk-
ingu: Hann hefir leitað grand-
gæfilega eftir hástuðlavisum, í
ljóðum ýmsra skálda. Tínir
hann til 8 vfsur eflir ýms skáld,
þar á meðal þessa stöku Steph.
G. Steph :
Ljóðum hinna líka af
lengjast vonir mínar;
vorið engu einu gaf
allar raddir sinar.
3. ljóðlína vísunnar er Iág-
stuðluð, en þetta telur Hall-
grimur fagurt dæmi um glæsi-
lega hástnðlunt Hvers vegna
hefir Hailgrimur svona rækilega
endaskifti á sjálfum sjer?
Steph. G. á margar hástuðl-
aðar vísur, svo margar, að and-
legt sjónleysi þarf til að kom-
ast fram hjá þeim öllum, þótt
Hallgrimi veitist það ljett. Næst
þegar Hallgrimur fer að velja
úr safni Steph. G. getur hann
t. d. reynt að reka sig á þessa
hástuðlavisu:
Helst jeg finn, að hraða ferð
hressa sinnið kunni
einu sinni enn — í gerð,
eða minningunni.
Ekki fer betur fyrir Hallgrimi,
þegar hann velur úr vfsnamergð
Mattbiasar. þessa stöku:
sem íhaldsflokkurinn setti sjer
íyrst og fremst, var að rjetta
við fjárhaginn. Það er alkunn-
ugt, að um það ieyli sem í-
haidsflokkurinn tók við stjórn-
artaumunum, var hið fjárhags-
lega ástand i landinu næsta
bágborið. Gengi krónu vorrar
var þá fallið svo, að hún gilti
ekki nema rúmlega 47 gullaura
i stað 100. Skuldir rfkissjóðs
voru innan lands og ut»n um
22 miljónirkr., eferlendarskuld-
ir eru taldar með þvígengi.sem
þá var á gjaldeyri þeirra landa,
er vjer skulduðum. Framsókn-
arstjórnin hafði tekið bráða-
birgðalán svo miljónum skifti í
hinum islensku bönkum, sjer-
staklega Landsbankanum. Við
þetta og ýmislegt annað mynd-
uðust hinar svo nefndu lausu
skuldir, sem erfiðastar hafa þótt.
Ollu þær ekki einungis þvi, að
rikissjóður var í beinni hættu,
ef eftir þeim hefði verið gengið
í skyndi, því að hann hafði
ekkert til þess að greiða þær
með, heldur einnig hinu, aðbank-
arnir gátu ekki sint kröfum at-
vinnuveganna um lán, þar sem
tiifinnanlega mikill hluti af fje
þeirra var bundinnbjá rikissjóði.
Á öndverðu ári 1924 var þann-
ig komið, að bankarnir vildu
ekki og gátu ekki lánað ríkis-
sjóði meira en þeir þá höfðu
lánað og mátti því með sanni
segja, að rfkissjóður væri á helj-
arþröminni. Hefði einstaklingur
eða fjelag átt í hlut var auð-
sjeð hvað var framundan, og
þarf ekki að skýra það. Vegna
þessa ástands var það og að
þáverandi fjármálaráðherra gaf
út þá skipun sumarið 1923 að
hætta skyldi öllum opinberum
framkvæmdum sökum fjárskorts.
Þessarar fyrirskipunar, sem mun
vera einstök í sinni röð, erekki
getið hjer til þess að fordæma
hana, því að hún befir eflaust
á þeim tima verið nauðsynleg,
heldur er hennar hjer getið til
Sje jeg þú við sólu ber,
seta mun ei boöin,
mikið dekur mannsins er
með hin nýju goðin.
Hann fer þessum orðum um
vísuna: Þessi staka »er bástuðl-
uð, endarim svo nákvæmt að
lengra verður ekki komist, eng-
ar áhersluskekkjur, engin mál-
lýti, efni gott og hugsun óbrjál-
uð. Hjer getur að líta hámark
rimsnildara. Minna mátti ekki
gagn gerai Spjöll ?ru það á
máli, að hafa tvöfaldan greini
(/iin nýju goðin) og sje fyrsta
ljóðlína lesin sem óbundið mál,
þarf að bæta »að« i:
Jeg sje, að þú ber við sólu.
Þiggjanda vantar i 2. ljóðlínu,
og skortir þar einnig á fagurt
og fullkomið mál. Orðasam-
bandið »dekra við eitthvaða er
gott og gamalt mál, en ekki
»dekra með e ð«. [Skáldjöfur
okkar, Matthias Jocbumsson.
sakar þetta enga vitund, þótt
Hallgrimur veldi svona klaufa-
lega ] »Engin mállýlia 1 segir
Hallgrimur. Betur gat hann
ekki berað fávisku sína um ís-
lenskt mál, enda bera greinar
hans skýran volt um þá van-
þekkingu. Skai jeg síðar benda
bonum á helstu málfarsgalla.
Ljóðadót hans þyrfti einnig að