Vörður - 12.06.1926, Blaðsíða 2

2
V Ö R Ð U R
♦OOOOOOOOOOOOOOOOO00000»
8
VÖRÐUR kemur út ~
á laugardögum
Ritstjórinn:
Kristján Albertson Túngötu 18.
Simi:
* 1961.
Afgreiðslan:
Laufásveg 25. — Opin
5—7 síðdegis, Sími 1432.
V e r ð : 8 kr. árg.
Gjalddagi 1. júlf.
X °
♦0000000000000000000000»
Þjóðabandalagið. Talið er að
Spánn og Brasilía muni ekki
ætla að beita sjer gegn því frek-
ar, að Þjóðverjar fái fastan full-
trúa í ráði Þjóðabandalagsins.
Jafnframt leikur orð á því, að
Brasilía muni segja sig úr
bandalaginu, og hefur það kom-
ið af stað umræðum vestan
hafs urn stofnun nýs þjóð-
bandalags fyrir öll ríki í
Ameríku.
Danir og Þjóðverjar hafa gert
með sjer sainning um gerðar-
dómstól í deiluefnum er upp
kunna að koma milli þjóðanna.
Bretar og Tyrkir hafa með
samningi bundið enda á deiluna
um yfirráðin í Mosul.
Ameríka. Þingið í Washing-
ton hefur samþykt fjárveitingu
til þess að bygðar verði 1800
flugvjelar handa hernum á næstu
5 árum.
Sigvalda Kaldalóns lækni og
tónskáldi hefur verið veitt Flat-
eyjarhjerað og flytur hann vest-
ur þangað 15. þ. m. Vinir hans
hjeldu honum kveðjusamsæti á
Skjaldhreið í fyrrakvöld.
Sigurjón Jónsson alþm. hef-
ur verið skipaður bankastjóri á
útbúi Landsbankans á Isafirði.

Niðurlag.
Verklegar framkvæmdir.
Eitt af því, sem Framsóknar-
málgögnin hafa tönlast mjög á,
er það, að íhaldsflokkurinn sje
fjandsamlegur öllum verklegum
framkvæmdum. Hann skeyti
ekki um annað en að verna hag
sinn og sinna, vilja litla skatta
o. s. frv. Það er því rjett að láta
' staðreyndirnar tala og vita hvort
þær staðfesta þetta eða ósanna.
Um skattana er þess þá fyrst
að geta, sem reyndar hefur áð-
ur verið vikið að, að enginn
flokkur hefur verið harðari um
skattaálögur en hann, en það
var gert í þeini lofsamlega til-
gangi að greiða skuldir ríkis-
sjóðs. Á þinginu 1924 fylgdu
Framsóknarmenn þessum skatta-
álögum, en gugnuðu strax á eft-
ir, er þeir urðu þess varir, að
ýmsum þótti fulllangt gengið,
sjerstaklega um verðtollinn.
Eins og vant er heyktust þeir
eins og deigur nagli á þeirri
sameiginlegu fyrirætlun þingsins
1924, að losna sem fyrst úr
skuldunum. Kom þetta best fram
í því, að í tillögum þeim, sem
Miðstjórn Framsóknarflokksins
sendi út til þingmálafunda um
áramótin 1924 og 1925 var lagt
til, að verðtollurinn yrði afnum-
inn að mestu aða öllu leyti.
Hefði að þessu ráði verið horf-
ið, sætum vér enn í skuldasúp-
unni upp fyrir höfuð.
Þetla er nægiiegt til þess að
sýna, að íhaldsmenn tíma að
krefja skatta og eru ekki sjer-
lega hlífnir í þeim efnum, þegar
nauðsyn krefur. En hitt er satt,
að þeir vilja ekki að óþörfu í-
þyngja landsmönnum og þess-
vegna gengust þeir fyrir því á
síðasta þingi, að létta af ýmsum
sköttum.
Ástæðan til þess, að íhalds-
flokknum var það hið mesta
kappsmál að greiða sem mest af
skuldum ríkissjóðs á sem
skemstum tíma, var einkum
sú, að flokkurinn sá, að meðan
skuldasúpan var gífurleg,
hlaut svo mikið að fara til
greiðslna afborgana og vaxta
að ekkert gæti orðið afgangs til
verklegra framkvæmda í land-
inu. Greiðsla skuldanna og
hinir háu skattar var því
nauðsynlegur áfangi að hinu
þráða marki verklegra fram-
kvæmda. Það stendur íhalds-
flokknum mjög Ijóst fyrir sjón-
um, að verklegar framkvæmdir
má engin þjóð leggja á hylluna
nema um skannna stund.
Eins og fyr er vikið að, voru
hinar ósamningsbundu skuldir
greiddar að fullu i árslok 1925,
um það leyli sem frv. til fjár-
laga fyrir árið 1927 var undir-
búið. Það gat því eftir stefnu
flokksins þá fyrst komið til
mála, að leggja verulegt fé í
verklegar framkvæmdir. Og frv.
þetta og fjárl. 1927 bera þessar-
ar stcfnu greinileg inerki og til
þess að sýna fram á þetta nægir
að benda á, að í fjárl. 1927 er
ætlað til verklegra frain-
kvæmda:
1. Til vegamála . .
2. „ nýt-ra simal.
3. „ brúagerða . .
4. „ vitabygginga
kr. 697620,00
„ 319400,00
„ 224000,00
„ 170000,00
1411020,00
Auk þess má nefna, að á yf-
irstandandi ári er lagt fram fje
til kaupa á strandvarnaskipi. Því
350 þús. kr. til kæliskips. Því
nær alt þetta er gert að undir-
lagi og með samþykki íhalds-
flokksins og sýnir ^reinilega, að
það er fjarri öllum sanni að
halda því fram, að hann skeyti
Kvemskóliim í Reykjavik.
Væntanlegar námsmeyjar sendi forstöðukonu skólans sem
fyrst eiginhandar umsókn í umboði foreldra eða forráðamanns.
í umsókninni skal tekið fram fult nafn, aldur og heimilisfang
umsækjanda og foreldra. Umsóknum nýrra námsmeyja fylgi bólu-
vottorð, og kunnáttu-vottorð frá keunara eða fræðslunefiid.
Stúlkur þær, er ætla að sækja um heimavist, tilkynni það
um leið og þær sækja úm skólann.
Upptökushilyrði í T. bekk eru þessi: 1. að umsækjandi
sje fullra 14 ára og hafi góða kunnattu í þeim greinum, sem
heimtaðar eru samkvæmt lögum um fræðslu barna; 2. að um-
sækjandi sje ekki haldin af neinum næmum kvilla, sem geti orðið
skaðvænn hinum námsmeyjunum; 3. að siðferði umsækjanda sje
óspilt. — Skólaárið byrjar 1. október.
Hússtjórnardeild skólans byrjar einnig 1. október. Náms-
skeiðin eru tvö; hið fyrra frá 1. október til febrúarloka, en hið
síðarn frá 1. mars til júníloka.
Umsóknarfrestur er til jólíloka; en það skal tekið fram,
að stúlkur þær, sem voru f skólanum síðastliðinn vetur og ætla
að halda átram námi i skólanum, ættn að gefa sig fram sem
fyrst, vegna fjölda nýrra umsókna, sem skólanum hafa þegar bor-
ist. — Öllum umsóknum verður svarað með pósti í ágústmánuði.
Reykjavík, 4. júní 1926.
Ingibjörg; H. ltjarnason.
ekki um verklegar framkvæmd-
ir. • Það er aftur á móti rjett, að
flokkurinn vill, hvorki í þessu
efni nje öðrum, rasa um ráð
fram. I þessu sambandi má og
benda á akveginn milli Norður-
lands og Suðurlands, sem flokk-
urinn hefur beitt sér fyrir á-
samt hafnarbótum í Borgar-
nesi, sein eru nauðsynlegur Jið-
ur í hættum samgöngum milli
Norðurlands og Suðurlands.
Hið franiantalda nægir
fyllilega til þess að sýna hversu
fjarri sanni það er, að íhalds-
flokkurinn sje flokkur kyrstöðu
og athafnaleysis. Enginn flokk-
ur hefur sýnt betri skilning á
þessum málum. Aldrei í sögu
íslands hefur verið ætlað eins
mikið gje lil framkvæmda hjer
á landi og árið 1927, og það er
fyrir framkvæmdir og athafn-
ir Ihaldsflokksins. Og þegar
staðreyndirnar tala svo skýru
máli, inun geypan Tímamanna
í gangstæða átt ekki villa mönn-
urn sýn, hversu oft sem hún er
endurtekin.
Landkjörið.
Þó að margt meira inætti telja
til gildis starfsemi íhaldsflokks-
ins á undanförnum 2 áruin, þá
verður þó hjer staðar numið að
sinni. En af því, sem hjer hefur
verið sagt, er það deginum ljós-
ara, að þessi flokkur hefur af-
kastað meiru en dærni eru til
áður á jafnskömmum líma.
Þessi flokkur getur því gengið
óskelfdur til kosninga, hvort sem
landskjör er eða almennar
kosningar. Flokkur sem á 2 ár-
um hefur framkvæmt alt það,
sem gert hefur verið að um-
talsefni í greinuin þessuin, á
vísa hylli kjósenda bæði til
sjávar og sveita. Hvorirtveggja
hafa fengið sannanir fyrir því,
að af flokkunum er íhaldsflokk-
num einum það ljóst, að ef þjóð
vor á að liera giftu til framfara
SamviDDan- og
stjórnmálaflolíkarLir 1 Sviss
eftir l)r. Óskar Schár,
þingmann og varaformann í fram-
kvæmdastjórn neytendafélaganna
svissnesku.
Eins og kunnugt er, er Sviss
skift í 25 kantúnur, sem hver
um sig hefur allmikla sjálf-
stjórn, og má heita að pólitískir
flokkar á sambandsþingi þeirra
skiftist í 25 smáflokka eftir
einskonar hreppapólitík, og verð-
ur alls eigi talið að gömlu
flokkarnir: róttæki eða radikal-
demókradiski flokkurinn og
kaþólski íháldsflokkurinn séu
heilsteyptir eða hafi nokkra þá
stefnuskrá, er gilt geti fyrir alt
landið. Einu undantekningarnar
frá þessari reglu eru yngri
flokkarnir þ. e. socíal-demo-
kratiski fldkkurinn og kristilegi
socíalistaflokkurinn, sem þó,
enn sem komið er, er hluti af
kaþólska íhaldsflokknum. Gagn-
vart samvinnunni hafa stefnu-
skrár tveggja flokkanna á-
kveðna afstöðu, sem sé sócial-
demokratiskiflokkurinn og kristi
legi socíalistaflokkurinn auk
demokratiskaflokksins í Aust-
ur-Sviss, en hann er enganveginn
stór. Allar þrjár stefnuskrárnar
beinast að því, að styðja og efla
samvinnuna, en tvær þær fyr-
nefndu hafa kaupfjelagshreyf-
inguna fyrir aúgum, einnig býst
demokratiskiflokkurinn til að
efla samvinnufjelagsskap með
öðrum stjettum þjóðarinnar.
Nýlega hefur verið stofnaður
bændaflokkur, er skoðar.eflingu
búnaðarsamvinnu aðalhlutverk
sitt. Sosíal-demokratiskiflokkur-
inn hefur á sinni stefnuskrá —
að minsta kosti til skaipms
tíma — ekki stofnun sérstakra
verkámannakaupfjelaga, heldur
alhliða samvinnufjelaga, sem
hyggjast á hlutleysis grundvelli
(but the organisation of all em-
bracing cooperative societies
baced on neutrality).
(The Peoples Year Book, 1922, bls.209).
Samvinnan á þingi.
Hversu margir starfandi sam-
vipnumenn hafi verið kosnir til
þingsins, er spurning, sem ekki
er hægt að svara nákvæmlega,
sökum þess, að það er ekki
kunnugt um hvern einstakan
þingmann, hvort hann hefir
þegar starfað að samvinnumál-
um eða er samvinnufélagsmað-
ur. En þegar litið er á hinn
geysilega fjölda samv.fjelaga og
hin margvíslegu verksvið þeirra,
má telja það áreiðanlegt, að
sjerhver Svisslendingur sje fje-
Iagsmaður í ininst einu samv.-
fjelagi, þótt það hinsvegar þurfi
ekki að vera sönnun þess, að
hann sje samv.maður, eða starfi
að útbreiðslu málefnisins. Ann-
ars má um leið geta þess, að til
eru þau samvinnuf jelög, sem
hafa fyrir framkvæmdastjóra
menn, sem eru eindregnir auð-
valdssinnar (whosé interest are
purely capitalistic).
(The People’s Year Book 1922, bls.211).
Þjóðaratkvæði.
Þingnefnd af sama tagi og
samvinnumenn hafa i Englandi,
er ekki til í Sviss, en þegar þess
gerist þörf, að gæta hagsmuna
samvinnunnar gegn frumvörp-
um, er koma fyrir þingið, er æ-
tið reynt til þess að vekja áhuga
þeirra þingmanna, sem eru sam-
vinnunni hliðhollir. Auk þess er
það, um afgreiðslu mála í þing-
inu, að þvi er til frumvarpa
kemur, að hún er ekki eins mik-
ilvæg í Sviss og í Englandi, þar
sem i Sviss má leggja öll lög und-
ir þjóðaratkvæði (Referendum)
þ. e. a. s. atkvæði allra kjósenda,
því er það, að samvinnufjelögin
pieð hinum mikla fjelagsmanna-
fjölda og með öflugum blöðum
sínum, sem koma inn á 300,000
heimili, hafa það á valdi sínu, ef
þörf gerist, að heimta þjóðarat-
kvæði og koma því í kring.
(Tlie People’s Year Book 1922, l>ls.214).
Samband neytenda svisnesku
fjelaganna.
Samband neytendafjelaganna í
Sviss starfar samkvæmt þeirri
meginreglu, að samvinnuhreyf-
ing neytendafjelaganna sé iangt
fyrir ofan alt það, sem veldur
pólitískri sungrungu og þurfi
alls ekki stuðnings pólitískra
flokka (and that it does not need
the support of the political
parties), og sökum þessarar heil-
hrigðu skoðunar mun sambandið
dafna og þroskast, hvort sem
stjórnmálaflokkarnir eru því
hlyntir eða fjandsamlegir.
(Thc People’s Year Book 1922, bls.214).
SíjórDDiáliD og ssmviDnan
eftir Charles Gide,
prófessor i saravinnufræðum við
Parisarliáskóla.
Hann segir meðal annars:
„Afskiflaleysisástæðan í sam-
vinnustarfi voru er sú, að
„landssamband“ fjelaga vorra
hefir gert sjer það að reglu, að
halda sjer algerlega utan við
stjórmnálaflokkana, (to remain
absolutely outside of political
parties) og þess vegna hefir það
á engan hátt reynt að hafa und-
irbúning til kosninga eða til þess
að hafa þingmannsefni á boð-
stólum.
Að vísu er það satt, að sumir
menn í miðstjórn Sambandsins
(fjórir alls að meðtöldum einum
aðalritara og einum af stjórn-
endum stórsölunnar) voru þing-
mannaefni við síðustu almennu
kosningarnar, en þeir voru það
í eigin nafni á lista eins flokks-
ins, en ekki með stjórnarlegu
leyfi (ekki einu sinni óbeinlínis)
„Saiuvinnusambandsins". Auk
þess náði enginn þeirra kosn-
ingu. En myndi það nú leiða af
þessu, að vjQr höfum álilið
stjórnmála og löggjafarstörf
þýðingarlaus, um þróun sam-
vinnunnar? Nei, alls ekki. Oss er
það fullljóst, að til eru mörg lög,
sem.eru gagnleg neytandafjelög-
um og önnur, sem eru þeim
skaðleg. En vér lítum svo á að
hálf tylft fjelagsháðra þing-
manna geti ekki haft nein áhrif
vor á að liera giftu til framfara