Vörður - 26.06.1926, Blaðsíða 4
4
V Ö R Ð U R
»Er ekki til setunnar boðið«,
segir gamli málshátturinn.
»Mikið dekur mannsins ermeð
hin nýju goðina svarar til þess-
ara alkunnu orðatiltækja í ís-
lensku máli: »Mikil eru lætin
með nýja prestinn !« eða »Skárrri
eru það lætin með barnið«.
Matthias notar hjer nafuorðið
dekur, en ekki sögnina að dekra.
Það er Margreir, sem segir »að
dekra með«, en ekki Matthias.
Pá er komið að tvöfalda grein-
inum.
Snildarsetningin sem höfund-
ur Grettissögu lagðiAtlaí munn:
»Þau tíðkast in breiðu spjótin«,
hefir nú lifað allar þessar aldir
síðan Grettissaga var skráð. Og
hvers vegna skyldi hún hafa
lifað, og hví skyldi hún lifa enn
á vörum þjóðarinnar? Líklega
er það vegna þess, að hún hef-
ir haft til sins ágætis nokkuð.
Matthías heldur velli. Hann
er kunnugur i ríki andans. Og
þéssi listrimaða smástaka lætur
hann ekki án vitnisburðar. —
Þarft verk og gott vinnur Mar-
geir Jónsson, ef honum tekst
svo vel að safna stökuminæsta
hefti Stuðlamála, að hver ein-
asta vísa taki fram þessari Matt-
hiasar stöku, sem Margeiri þyk-
ir svo mjög málgölluð! —
Bíðum nú og sjáum hvað
setur.------
IV.
I*að er mjer gleðiefni, að Mar-
geir tjáir sig nú rímlist hlyntan
og að hann hvetur skáldin til
að »vanda vfsnasniðið«. Vona
jeg hann sýni það í verki, hve
mikils hann metur braglist og
formfegurð. Mun nú óhætt að
búast við góðum stökum í næsta
Stuðlamálahefti. þá fer Margeir
hlýlegum orðum um sjálfan sig
í grein sinni, og skal jeg ekki
fjölyrða um það.
Hann hefir sjálfsagt unnið
eitthvert gagn um dagana, en
hann virðist ekki hafa tamið
sjer að þræða nákvæmlega götu
sannleikans. En það þyrfti hann
að gera.
Tel jeg mjer skylt að stuðla
að því, að hann reyni að venja
sig af ósannsögli sinni, þvi að
hún skaðar bæði hann og aðra.
Skal jeg þess vegna benda hon-
um á vers, sem komið gæti
honum að gagni.
I>að er eftir Hallgrim Pjeturs-
son. Ræð jeg Margeiri það ráð
að hugleiða vers þetta kvelds
og morgna, næstu tugi ára. Mun
þá varla hjá því fara, að sann-
leiksást hans vaxi, ef ekki er
út af brugðið ráðinu. En vers-
ið er þannig:
Hirt’u aldrei, hvað sem gildir,
aö hsetta á ósatt mál,
hvort verja’ eöa sækja vildir;
veröur það mörgum tál;
munnur sá löngum lýgur,
frá lukku og blessun hnígur;
hann deyöir sina sál.
Hallgrimur Jónsson.
Aths. Þeir Margeir Jónsson og
Hallgr. Jónsson hafa nú ritað
tvær greinar hvor um »Stuðla-
mál« í Vörð og er deilu þeirra
nú lokið hjer í blaðinu.
Páll ísólfsson leikur í fyrsta
sinni á nýja orgelið í Fríkirkj-
unni kl. 9 annað kvöld.
9
Heildsala.
V. B. K.
Smásala.
Verslunin hefir nú fyrirliggjandi mikið úrval
af fjölbreyttum og vönduðum, mjög ódýrum
"V eínadarvörum
JPappír og ritf öngum allsk.
Leður og skinn og flest
tilheyrandi skó- og söðlasmíði.
Conklfns lindarpennar og Vík-
ing blýantar. — Saumavjelar
handsnúnar og stfgnar.
I
Vegna hagstæðra innkaupa og verðtolls-
lækkunar eru vörurnar mjög lágt verðlagðar.
IPantanir afgreiddar ura alt land gegn póstkröfu.
Pólland.
Herferð Pilsudskis til Varsjár
og brottrekstur stjórnarinnar var
auðvitað stjórnlagarof. En siðan
hefir hann reynt að löghelga
framferði sitt með þvi að láta
þingið kjósa nýjan forseta og
með þvf að láta mynda stjórn
sem hefði þing-meiri-hluta að
baki sjer. Á sama hátt reynir
hann nú að fá þingið til þess
að samþykkja þá stjórnarskrár-
Moscicki forseti Póllands.
breytingu, sem hann telur nauð-
synlegt, að nái fram að ganga.
Höfuð-breytingin er sú, að for-
setinn fái rjett til þess að rjúfa
þing, og enn fremur frestandi
neitunarvald gagnvart þingsam-
þyktum. Enn fremur á stjórnin
að fá einskonar löggjafarvald,
þegar þingið ekki situr á rök-
stólum, þó þannig, að það verð-
ur eítir á að fallast á lagaboð
stjórnarinnar. Um fjárlögin er
þess krafist, að þingið eigi að
samþykkja þau f siðasta lagi 4
mánuðum eftir að þau hafa
verið flutt. Ef þingið ekki gerir
það, verður frumvarp stjórnar-
innar að lögum.
Allar þessar kröfur bera nokk-
urn keim af fascisma, enda er
talið, að jafnaðarmenn, sem
styrktu Pilsudski til þess að gera
byltinguna, eigi bágt með að
fallast á þessar stjómarskrár-
breytingar.
Staða Pilsudskis er örðug.
Hann hefir brotist til valda með
stuðningi hersins og jafnaðar-
manna, en hætt er við að örð-
ugt reynist að stjórna svo að
báðum aðilum líki. Fjárhagur
Póllands er bágur og Pilsudski
hefir krafist sparnaðarráðstafana.
En hvar á að spara? Það hefir
t. d. verið talað um að lækka
laun járnbrautarmanna. En leyfa
jafnaðarmenn það? Þá hefir og
verið stungið upp á þvi, að spara
útgjöld til hersins — en hvað
segir hann við því?
Síðustu fregnir herma, að
þingið neiti að samþykkja stjórn-
arskrárbreytingar Pilsudskis og
er búist við því, að stjórnin slíti
þingi og taki sjer alræðisvald.
Enn fremur er símað, að
Pilsudski hafi vikið úr embætti
öilum hershöfðingjum, sem hafi
veitt honum mótspyrnu í bylt-
ingunni.
Tyrkland,
Komist hefir upp um samsæri
um að myrða Kemal pasha, og
voru merkir Tyrkir við það
riðnir. 25 þingmenn úr and-
stöðuflokkum Kemal pasha voru
handteknir vegna gruns um
þátttöku.
Stjórnarskifti íSvíþjóð.
Sænska jafnaðarmannaráðu-
neytið, sem sitið hefir við völd
siðan í jan. 1925, varð að lúta
í lægra haldi við atkvæða-
greiðslu um skipulag vinnu-
leysisstyrkja í Neðri deild
þingsins um mánaðarmótin og
sagði þegar af sjer. Annars
hefir ráðuneytið stuðst við
minnihluta deildarinnar og oft
áður farið halloka í atkvæða-
greiðslum, en í þetta sinni þótti
stjórninni ekki fært að sitja
áfram.
Flokkaskipunin í deildinni er
þannig: 104 jafnaðarmenn, 65
hægrimenn, 23 bændaflokks-
menn, 33 frjálslyndir og 5
kommunistar.
Foringi frjálslynda flokksius,
Ekmann, myndaði nýju stjórn-
ina. Hann er talinn duglegur
og fær stjórnmálamaður, en
nokkuð þur og ófrjór. Er ráðu-
neyti hans ekki spáð langlifi.
I’ýskaland.
Á mánudaginn fór fram þjóð-
aratkvæði um það, hvort ríkið
skyldi gjalda skaðabætur þýsku
þjóðhöfðingjunum, fyrir eignir
þær, er það tók af þeim eftir
stjórnarbyltinguna. Eru þær
virtar á þrjá milliarda gull-
marka. Æsingar voru miklar
út af málinu og um helgina
sló í blóðuga bardaga í ýmsum
bæjum í Pýskalandi. Peir sem
gjalda vilja skaðabætur hvöttu
skoðanabræður sina til þess að
sitja heima. Til þess að skaða-
bótalaust eignarnám næði fram
að ganga, varð meiri hluti at-
kvæðisbærra manna að greiða
því atkvæði, en af 40 miljónum
atkvæðisbærra greiddu 15 milj.
atkvæði gegn skaðabótum en
V* milj. með þeim. Tillagan um
skaðabótalaust eignanám er þar
með fallin. Verður nú þjóð-
höfðingjunum greitt eitthvert fje
fyrir eignir þeirra, en búast má
við hörðum deilum um upp-
hæðina.
21. þ. m. er símað um gífur-
lega vatnavexti í Saxen og
Slezíu og að heil þorp og víða-
áttu miklir akrar hafi lagst í
eyöi. Herlið var sent til að
stoðar fólkinu í þessum hjeröð-
um. Elba flóði yör göturnar í
Dresden.
Frakkland.
Eftir mikið þóf hefir Briand
loks tekist að mynda nýtt ráðu-
neyti og er Caillaux aftur orð-
inn fjármálaráðherra. Til greina
koin að Poincaré tæki sæti í
ráðuneytinu, en Caillaux krafð-
ist þess að svo yrði ekki.
England.
Skeyti frá 23. þ. m. hermir,
að enn að nýju muni gerð verða
sáttatilraun í kolamálinu, áður
en þingið lögbjóði lengri vinnu-
tíma í námunum, svo sem stjórn-
in leggur til. — 19. þ. m. var
símað, að fjárskortur væri byrj-
aöur að sverfa að námu-
mönnum í einstöku hjeruðum.
Noregnr og ísland.
Fyrir skemstu kom á dagskrá
í norska þinginu fyrirspurn
um meðferð á norskum fiski-
mönnum við ísland, og segir í
skeyti að allir ræðumenn hafi
veriö sammála um, að skilyrð-
unum fyrir lækkun kjöttollsins
hafi ekki verið fullnægt, íslend-
ingar ekki látið Norðmenn sæta
svo góðri meðferö, sem lofuð
hafði verið. Stjórnin kvaðst
hafa kvartað undan þessu á
íslandi, en vonaðist eftir að
samkomulag næðist, því annars
yrði að fella samninginn úr gildi.
Magnús Guðmundsson
ráðherra var staddur á Hjalta-
bakka á leið norður í Skaga-
fjörð, er hann frétti lát Jóns
Magnússonar. Sneri hann þá aft-
ur til Reykjavíkur og er væntan-
legur hingað á mánudag.
Dansk-íslenska ráðgjafanefndin
hjelt fundi hjer í bænum frá 14.
—20 þ. m. Nefndin tók þessi mál
til meðferðar:
Síldarsölulögin. Nefndin at-
hugaði þau þegar áður en þau
voru staðfest, og er svo um bú-
ið, að þau verði athuguð nánar,
ef til kemur að þau verði fram-
kvæmd. Ætlunin er að tryggja
öllum hlutaðeigendum, að full-
komins jafnrjettis verði gætt, er
lögin koma til framkvæmda.
Veiðar 'útlendinga við tsland.
Nefndin ræddi uin hvaða ráðstaf-
anir þyrfti að gera í báðum lönd-
unum til að koma í veg fyrir
misnotkun rjettarins til veiða f
islenskri landhelgi og til að
verka fiskinn í landi, á þann
hátt að verkað sje og saltað fyr-
ir reikning erlendra manna.
Rjettur tii vistar á heilsuhæl-
um. Nefndin skoraði á stjórnir
beggja landanna að koma því til
leiðar með brjefaskriftum eða
samningi, að sú venja yrði fest,
sem hingað til hefir verið ríkj-
andi, að Íslendíngar fái inntöku
á dönsk heilsuhæli og Danir á ís-
lensk.
Endurheimt skjala og forn-
minja. Loks hefir nefndin sam-
þykt uppkast að samningi um
skjalaskifti íslands og Dan-
merkjir og sömuleiðis gert til-
lögur um skil á fornminjum.
Óðinn
strandvarnarskipið nýja, kom
til Reykjavíkur á mið-
vikudagskvöíd, og safnaðist
xnúgur og margmenni niður á
hafnarbakka til þess að fagna
því. Jórí Þortáksson fjármála-
ráðherra flutti ræðu af stjórn-
palli þéss, fór stuttlega yfir sögu
íslenskrar strandgæslu og árn-
aði skipstjóranum, skipshöfn-
inni og sjálfum „Óðni“ allra
heilla í nafni ríkisstjórnarinnar
og íslensku þjóðarinnar.
Sig. Sigurðsson skáld, hafði
tekið far á „Óðni“ frá Vest-
mannaeyjum eftir tilmælum
stjórnarinnar til þess að verða
viðstaddur afhendingu „Þórs“
1. júlí. En S. S. er sem kunn-
ugt er, formaður Björgunarfjel.
Vestmannaeyja, sem selt hefur
ríkinu „Þór“, og var höfuðhvata-
maður þess, að skipið var feng-
ið í upphafi. í ræðu sem Sig. Sig.
hélt um borð í „Óðni“ á fimtu-
dag, er hann afhenti Jólmnni P.
Jónssgni gullúr frá Björgunar-
fjel. Vestmannaeyja, lýsti hann
því m. a. hve mikið gagn hefur
orðið að „Þór“ við landhelgis-
gæslu, veiðafæragæslu og björg-
unarstarfið.
Prentsmiðjan Gutenberg.