Vörður - 11.09.1926, Blaðsíða 1

Riísíjóri og ábyrgð
armaður
Kristján Albertson
Túngötu 18.
j&£______, —^
wsmðstBBm
Afgreiðslu- og inn-
héimtumaður
Ásgeir MagnússoTt
kennarí.
UÉgfetfsanc&i : BÆiOetjcsrii lísalcisfíoUlisiiie.
IV. ár.
Rcykjavík. 11. ttcpt. 1026.
38. hlað.
Hvaö skilur?
V.
Eins og getið var um í fyrsta
kafla greina þeirra, sem nú um
skeið hafa birst hjer i blaðinu
undir þessari fyrirsögn, var til-
efnið gefið með röngum og vill-
andi kenningum ritstjóra „Tím-
ans" á ferðalaginu mikla fyrir
kosningarnar í vor, um afstöðu
Framsóknar- og íhaldsflokks-
ins til lahdbúnaðarins. Hefir
ritstjórinn fyllilega sannað það,
sem eftir honum var haft um
flokkaskiftinguna, með því að
japla stöðugt á sömu villunum
og blekkingunum í blaði sínu
eftir heimkomuna. Hinsvegar
hefir hann ekki gert neina veru-
lega tilraun til þess að hnekkja
því, sem hjer hefir sagt verið.
Hið eina, sem frá honum hefir
sjest, eru nokkur órökstudd um-
mæli, sem þegar eru hrakin,
prjónuð framan við persónuleg
fúkyrði til höfundar þessara
greina. Fór hjer sem oft áður,
að ritstjórinn hefir reynst ærið
laus á velli þegar í rökræðu er
komið. Þess er þó að vænta, að
hann reyni að klóra í bakkann
íremur en orðið er, því oftrú
mætti það heita á greind hans
og sannleiksást, að hann ljeti
sannfærast af þvi, sem hjer hef-
ir verið sagt. Er það vel farið,
að andmæli komi fram, því þá
gefst tækifæri til þess, að ræða
nánar ýms atriði, sem drepið
hefir verið á aðeins lauslega.
„Tíminn" vill láta það líta
þannig út, að Ihaldsflokkurinn
hafi ekki skilning á kröfum
landbúnaðarins. Hann fjargviðr-
ast jafnt og þjett yfir óeðlilegri
skiftingu lánsfjárins, um fólk-
strauminn úr sveitunum og of-
vöxt kauptúnanna og lætur eins
og engum sje þetta áhyggjuefni
nema Framsóknarflokknum. En
sannleikurinn er sá, að um þetta
atriði er enginn ágreiningur.
Það er viðurkent af öllum I-
haldsmönnum að þróun hinha
síðari ára sje ekki þjóðlífinu
holl. En það sem skilur er það,
að bjargráð íhaldsmanna eru
bygð á öruggri trú d framtíð
atvinnuvegarins, en bjargráð
Tímaforkólfanna hafa verið
bygð á úrtölum, ótrú og barlómi.
„Tíminn" hefir gert kröfur
fyrir bændanna hönd. Hann hef-
ir heimt'að sjerstaka lánsstofn-
un landbúnaðinum til handa.
Hann hefir heimtað lægri vexti
og lengri lánstíma, en aðrir at-
vinnuvegir hafa orðið að sætta
sig við. Þessar kröfur hafa
verið viðurkendar og studdar af
Ihaldsmönnum. Þeim hefir ver-
ið fullnægt með tilstyrk íhalds-
manna. Og hvað skeður?
„Tíminn" heimtar alt annað.
Þetta, sem um var beðið og veitt
er einskis nýtt. Eftir að kröf-
unum hefir verið fullnægt, hróp-
ar blaðið í sífellu: þið hafið eng-
an skilning á kröfum okkar.
Þessi framkoma er líkari at-
ferli keipóttra krakka en þrosk-
aðra leiðtoga þj'óðarinnar.
Það sem stendur sveitunum
mest fyrir þrifum er fólks-
streymið til kauptúnanna. Það
sem dregur fólkið til kauptún-
anna er fyrst og fremst það, að
sjávarútveguri'nn hefir um skeið
verið fær um að greiða hærra
kaupgjald en landbúnaðurinn,
þótt fleira komi og til greina.
Það sem gert hefir sjávarútveg-
inum fært að hækka kaupgjald-
ið eru bættar framleiðsluaðferð-
ir. Þetta verða bændur að skilja.
Ekkert nema umbætur á rekstri
landbúnaðarins getur að réttu
stöðvað þennan straum. Því
eins og högum vorum er komið,
væri það hreint og beint þjóð-
arböl, ef útgerðin stöðvaðist
skyndilega og kaupgjaldið lækk-
aði af þeirri orsök. Það er ljótt
að vona og glæpur að vinna að,
að svo verði.
Útgerðin hefir undanfarið
borið mestan þungan af útgjöld-
um ríkisins. Landbúnaðurinn er
ekki i því horfi, að hann geti
bætt á sig byrðum. Öll gjöld rík-
isins hvíla beint og óbeint á
framleiðslunni, og framleiðslan
öll er bundin við þessa tvo at-
vinnuvegi, landbúnað og sjávar-
útveg. Hrun sjávarútvegsins
mundi, eins og nú standa sakir,
óhjákvæmilega hafa í för með
sjer stöðvun á öllum verklegum
framkvæmdum, svo sem vega-
lagningum, brúargerðum, síma-
lagningum, lokun á skólum og
sjúkrahúsum; ef ekki ætti að
stefna beint í gjaldþrot.
Þessum atvinnuvegi hefir ekki
verið hlíft. Margsinnis hefir ver-
ið sýnt fram á það, að skattarn-
ir, sem hvíla á útgerðinni eru
þyngri hjer en á sambærilegum
atvinnurekstri í nokkru ná-
grannalandi. Nú hefir útgerðin
orðið fyrir miklum hnekki. Vel
getur svo farið að hún lamist til
langframa. Hvílík fásinna væri
að byggja afkomu landbúnað-
arins, sem getur verið örugg at-
vinnugrein, á velgengni sjávarút-
vegsins, sem altaf er stopull.
Kaupgjald hefir hækkað stór-
um síðan fyrir stríð. Að krónu-
tali hefir það margfaldast, en í
raun og veru hefir það hækk-
að svo að nærri mun láta, eftir
því sem fullyrt er af kunnugum
mönnum, að hver1 verkamaður
vinni nú á tveim dögum fyrir
sömu lífsnauðsynjum og hann
þurfti áður þrjá daga til þess að
vinna fyrir. Þetta er í sjálfu sjer
mikið gleðiefni. En fyrir fram-
leiðandann þýðir þetta að hann
verður að bæta starfsaðferðina
svo, að tveir menn geti afkastað
jafnmiklu nú og þrír menn áð-
ur, ef verð afurðanna er hlut-
fallslega jafnt. Landbúnaðurinn
er að mestu rekinn á sama hátt
og gert hefir verið frá ómunatíð.
Sjá allir að við svo búið má
ekki standa.
Ræktunin er fyrsta skilyrðið
til þess, að arðurinn af hverju
dagsverki aukist. Ef bændur
sneru sjer með alhuga að rækt-
un jarðanna mundu þeir brátt
standast samkepnina um kaup-
gjaldið.
Annað atriði sem sveitirnar
varðar stórmiklu eru húsabæt-
urnar. Mikið af fólksstreyminu
til kauptúnanna á rætur sinar
að rekja til illra húskynnaí sveit-
unum.
Ræktunarsjóðnum er ætlað að
bæta úr þessu hvorutveggja.
Hann hefir yfir miklu f je að ráða
og hann getur lánað það með
góðum kjörum. Þeir sem vinna
á móti þeirri stofnun, vinna jafn-
framt móti eflingu landbúnað-
arins og sveitalífsins, vinna að
fólkstraumnum úr sveitinni og
vexti kauptúnanna. Þegar foí-
ýstumenn bænda hendir slík
fólska, ættu þeir að gera bæn
sína í einrúmi og biðja þess heitt
og innilega að enginn taki mark
á orðum þeirra.
Fólkið hefir flúið sveitirnar
vegna þess að annarsstaðar voru
betri atvinnuskilyrði. Straumur-
inn stöðvast ekki fyr enn skil-
yrðin verða bætt.
Bændur hafa fram að þessu
verið alt of tómlátir um verk-
Iegar umbætur. Hugurinn hefir
snúist um verslunarmál og
stjórnmál. Fjeleysi einu verður
ekki um kent að svo er umhorfs
í sveitunum, sem er. Áhugaleysi
og ótrú eiga mikla sök á því. Ó-
trúin og barlómurinn hafa leitt
til þess að margt af þróttmestu
æskumönnunum hefir leitað á
braut. I þessu er stór hætta fal-
in fyrir menningu sveitanna.
Bændur verða að hefjast
handa með nýjum hug, nýrri
trú og nýrri sigurvon. Hætta að
leggja eyrun við skjallinu og
fagurgalanum. Afþakka hand-
leiðsluna, sem byggist á van-
trausti og fyrirlitningu.
Báðir flokkarnir, Ihalds- og
Framsóknar, eru flokkar fram-
leiðenda. Á framleiðendurna eru
byrðar þjóðfjelagsins lagðar.
Lamist annar atvinnuvegurinn,
verður hinn að taka því meira á
sig, ef ekki á að verða kyrstaða
á einhverju sviði. Ihaldsflokk-
urinn viðurkenni nauðsyn
beggja þessara atvinnu-
vega. Framsóknarflokkurinn vill
fórna öðrum atvinnuveginum á
altari hins.
Mér dettur í hug saga, sem
jeg heyrði eitt sinn af manni,
sem var að byggja sjer hús.
Timbrið hafði hann flutt úr
kaupstað skamt frá. Þegar búið
var að reisa! stoðirnar, kom það
upp, að ein stoðin var nokkru
stytst. Maðurinn sehdi ekki i
kaupstaðinn eftir nýrri stoð af
Unglingaskólinn á Sauðárkróki
starfar að forfallalausu næsta skólaár með auknu verksviði. Kent
í tveim deildum. Samskóli sveina og meyja. Skólaár frá 15. nóv. —
1. maí. Kenslustundir á dag 4—5 fyrir hvora deild. Nokkrar stundir
sameiginlegar. Námsgreinar: íslenska (munnl. og skrifl.), danska,
enska, stærðfræði, saga, þjóðfjelagsfræði, landafræði, náttúrufræði,
skrift, teikning, söngur, handavinna. Ef unt er, verður nemendum
einnig sjeð fyrir leikfimi. — Skólagjald 30.00 kr.
Umsóknir sendist fyrir 15. okt. til Jóns Þ. Björnssonar, Sauðár-
króki, er gefur nánari upplýsingar.
Skólanefnd unglingaskólans.
sömu lengd og hinar. Hann sag-
að ofan af öllum hinum stoðun-
um. Öll byggingin lækkaði um
nokkra þumlunga.
Atvinnuvegirnir eru stoðir)
þjóðfjelagsins.
Framsókn vill saga.
Á. 3.
Hinir
sameinuöu?
Eins og kunnugt er, varð við
hið sviplega fráfall Jóns Mag-
nússonar forsætisráðherra í
sumar, autt sæti landskjörins
þingmanns, og með því að vara-
maður hans, Sigurður Sigurðs-
son ráðanautur, var látinn á und-
an honum, hefur verið fyrirskip-
uð kosning hinn 1. vetrardag i
haust, á aðalmanni og vara-
manni til landskjörs.
Fjölmargir menn um land alt
munu hafa gengið út frá þvi, að
engin slík kosning mundi þurfa
að fara fram, því að 3. maður
á hlutaðeigandi landskjörslista
mundi eiga að taka sætið, en það
mun vera efasamt, hvort það
getur samrýmst orðum kosninga-
laganna og stjórnarskrárinnar
og sjálfsagt er það þessvegna,
sem kosning er fyrirskipuð.
En þótt kosning sé fyrirskip-
uð er það ekki sama sem að
kosning þurfi í raun og veru að
fara fram, því að ef aðeins kem-
ur einn listi fram, þarf enga
kosningu. Efstu mennirnir á
þeim lista eru þá sjálfkjörnir.
Og þess er að vænta, að miklum
fjölda manna víðsvegar um land,
muni þykja þetta hið rjettasta
og sanngjarnasta, sökum þess
hversu mikið landskjör kostar,
ekki einungis rikissjóð og hjer-
uðin, heldur einnig kjósendur
sjálfa. Það er varla efi á því, að
fjöldi manna í landinu býst við
því, að svo mikil nærgætni muni
verða sýnd kjósendum landsins,
að þeim sje ekki ætlað að ómaka
sig útaf kosningu eins einasta
manns. Sjerstaklega munu kjós-
endur í sveitum telja það undar-
legan hlut, að þeir þurfi í haust-
annríkinu að eyða 1—2 dags-
verkum til þess að kjósa einn
einasta landskjörinn mann og
varamann hans.
Það mun ekki vera ofmælt, að
flestir, sem um þetta mál hafa
hugsað, hafi búist við því, að
lausn þessa mals yrði á þann veg,
að ekki kæmi fram nema 1 lands-
kjörlisti, svo að engin kosning
þyrfti fram að fara og jafnyafa-
laust mun það hafa þótt, að sá
listi ætti að koma frá Ihalds-
flokknum, bæði sökum þess, að
hinn látni landskjörni þingmað-
var i þeim flokki og af því, að
allir munu viðurkenna, að það
er vegna galla á kosningalögum
vorum, aðkosninguverðuraðfyr-
irskipa í þetta skifti. Það getur
því ekki verið hinum minsta efa
undirorpið, að Ihaldsflokkurinn
á hina fylstu sanngirniskröfu á
að skipa þetta landskjörssæti.
Þar við bætist — og það er ekki
hið veigaminsta—að fyrir fáum
mánuðum fór fram landskjör og
þá kom það í Ijós, að íhaldsflokk-
urinn, eins og vænta mátti, var
langsterkasti og fjölmennasti
stjórnmálaflokkur landsins. Það
er því þessi flokkur, sem einnig
á lagakröfu á þessu þingmanns-
sæti ef um eiginlega hlutfalls-
kosningu væri að ræða eins og
kosningalögin um landskjör gera
ráð fyrir.
Alt það, sem hjer hefur ver-
ið sagt, sýnist vera deginum ljós-
ara, og afstaða sú, til þessa máls,
sem tekin er af hálfu Framsókn-
arflokksins í síðasta tölublaði
„Tímans" mun því koma undar-
lega fyrir sjónir. Þar er slegið
á þá strengi, að Sjálfstæðisflokk-
urinn, Socialistar og Framsókn-
armenn eigi að rugla saman
reitum sínum við kosningarnar
í haust, til þess að reyna að
hindra það, að íhaldsflokkurinn
hljóti sætið. Og svo smekkvís er
hinn guðfræðilærði ritstjóri
blaðsins, að gefa það i skyn, að
forsjónin hafi tekið í taumana
og fækkað íhaldsmönnum á
þingi til þess að hinir áðurnefndu
3 flokkar hefðu tækifæri til þess
að fallast í faðma við þessar
kosningar.
Þessa fáránlegu skoðun sína
styður blaðið með því einu, áð
Ihaldsflokkurinn hafi eins
marga landskjörna þingmenn á
þingi og honum beri, af því að
Ingibjörg H. Bjarnason hafi
gengið í Ihaldsflokkinn, þótt hún
væri ekki kosin á Ihaldslista. En
heldur skýtur þessu skökku við,
því að kosningar þær, sem hjer
um ræðir, fóru fram 1922, en I-
haldsflokkurinn var myndaður
1924. Það er að sönnu rjett, að
þeir menn, sem stóðu að lista
Þeim, sem Jón sál. Magnússon
var efstur á munu flestrr eða